به گزارش خبرنگار بازارنیوز، داستان‌های پایان باز بسیاری نسبت به اقدامات‌ ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور امریکا وجود دارد و هر روز روزنامه‌ها یکی از آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهند. برای تمام این داستان‌ها می‌توانیم سناریوهایی متفاوتی بچینیم  و هرکدام از آن‌ها به‌طور جداگانه به پایانی کاملاً متفاوت برسند و کاملاً هم منطقی به نظر برسد. درباره برنامه دیوانه‌وار دیوار مکزیک چه خواهد کرد؟ آیا مالیات‌دهندگان آمریکا به‌تنهایی پول آن را پرداخت می‌کنند؟ آیا باید با اوباماکر خداحافظی کنیم؟ آیا نرخ مالیات در آمریکا کاهش می‌یابد؟ تمام سؤالاتی هستند که پاسخ آن‎ها اصلاً معلوم نیست. شرایط سیاسی آمریکا به‌گونه‌ای است که گویی اصغر فرهادی در حال کارگردانی این کشور است و بعد انتخابات همه را تنها گذاشته تا خودشان نتیجه‌گیری کنند. ضرب‌المثلی در امریکا وجود دارد که می‌گوید هیچ‌چیز قطعی نیست غیر از مرگ و مالیات. پس تنها کاری که می‌توانیم بکنیم انتظار و انتظار است تا زمان نشان دهد از برنامه‌های دیوانه‌وار ترامپ کدام‌یک عملی خواهد شد. آیا از اینجا به بعد وودی آلن داستان آمریکا را کارگردانی خواهد کرد یا تارانتینو؟ نمی‌دانیم! فعلا که همه‌چیز شبیه فیلم‌های دیوید لینچ است.

یکی از سناریوهای و داستان‌هایی که بسیار برای ما ایرانی‌ها باارزش می‌باشد گونه برخورد ترامپ با برجام است. ترامپ در اولین کنفرانس خبری خود  به عنوان رئیس جمهور آمریکا بارها درباره قرارداد با ایران حرف زده و توئیت‌هایش درباره آن همواره  با صفت‌هایی همچون آشغال همراه بوده است. برخلاف باراک اوباما، دونالد ترامپ بسیار عاشق درام و تنش است.  اما یک نکته را باید قطعاً در نظر داشت. علیرغم اینکه بارها درباره پاره کردن برجام حرف زده شده اما به این راحتی نمی‌تواند قسمتی از اجرا‌ و پرفرمنس تلویزیونی خود را صرف  پاره کردن برجام بکند. بااین‌وجود وی بارها گفته که قرار‌داد ایران یک قرارداد مُرده است و اصلاً اثرگذار نیست.

آیا ترامپ این کار را خواهد کرد؟ یکی از دلایلی که ترامپ امکان دارد این کار را انجام دهد بر اساس پاسخ وزارت امور خارجه در نوامبر 2015 به درخواست شفاف‌سازی مایک پمپئو، عضو همواره مخالف و شمشیر از رو بسته قرارداد ایران است. در این گزارش آمده: برجام  معاهده یا توافق اجرایی و یک مدرک امضا شده نیست... بلکه بیانگر تعهد بین ایران و کشورهای 1+5 است. فرض کنیم که ترامپ بخواهد بر روی صحبت‌هایش بماند آنگاه کافی است بگوید که قرارداد ایران با قدرت‌های جهانی ضمانت قانونی ندارد و همان‌طور که بارها در کمپین‌های انتخاباتی‌اش بیان کرده یک قرارداد بد است.

در این حالت کنگره هم خیلی نمی‌تواند مقابل این اقدام کاری کند. درواقع، حتی امکان دارد با مقاومت زیادی هم از طرف اعضای کنگره مواجه نشود چراکه توافق هیچ‌گاه حامیان زیادی در آنجا نداشته است. در می 2015 و قبل از اینکه مذاکره‌کنندگان برجام را امضا کنند کنگره قانون برجام را به بررسی گذاشت و این حق را داشت که قبل از رسیدن به نتیجه‌گیری هر تغییری که بخواهد در آن وارد کند. این لایحه 98 به 1 در مجلس سنا تائید شد و تنها مخالف آن تام کتون عضو جمهوری‌خواه سنا بود که می‌گفت این قانون نتایج بدی را به همراه دارد. برجام در مجلس نمایندگان نیز بارأی 400 به 25 مورد تائید قرار گرفت.

قرارداد هسته‌ای در تاریخ 14 جولای 2015 به امضا رسید و در 11 سپتامبر مجلس نمایندگان 269( شامل 25 دموکرات) به 162 آن را رد کرد. اما بعد از وتوی اوباما، دموکرات‌ها توانستند 58 رأی را به سمت خودشان جمع کنند تا از صرف نظر کردن وتوی اوباما جلوگیری نمایند. این بحث‌ها به شما نشان می‌دهد که اگر ترامپ بخواهد قرارداد هسته‌ای را زیر پا بگذارد از لحاظ قانونی با هیچ مشکلی مواجه نخواهد شد.

به‌هرحال نمی‌توانیم خط بطلانی بر امکان زیر پا گذاشتن برجام بکشیم زیرا وی بارها با ادبیات خودش و کلماتی همچون "احمقانه" ،"رسوایی بزرگ" و بدترین قراردادی که در تاریخ بسته شده به آن حمله کرده است.

در ماه مارس و بعد از خطاب قرار دادن کمیته امور مشترک آمریکا و اسرائیل وی می‌گوید اولویت اول من این است که این معامله زیان‌بار با ایران را از بین ببریم و در ادامه اشاره می‌کند که این قرارداد اتفاق بدی برای آمریکا، اسرائیل و کل خاورمیانه است. " ما بعد از توافق به آن‌ها 150 میلیارد دلار دادیم و در پاسخ هیچ‌چیزی نگرفتیم". در ماه دسامبر و بعدازاینکه شورای امنیت در اقدامی تاریخی قطعنامه‌ای بر ضد اسرائیل تصویب کرد (این قطعنامه را دولت اوباما وتو نکرد) در توئیتی به طرف اسرائیلی گفت "قوی بمان" و در ادامه بازهم به قرارداد بد ایران اشاره کرد.

اما این موضوع فقط مربوط به خود ترامپ نیست بله حلقه درونی سیاست‌مداران حامی وی نیز بر ضد این توافق بسیار حرف زده‌اند. مایکل فلین که قرار است مشاور امنیت ملی ترامپ شود در مصاحبه ماه جولای 2015 ابراز نگرانی می‌کند که "برجام به ایران پول‌های فراوانی برای حمایت از تروریسم و تقویت نیروی نظامی داده و در مقابل هیچ‌چیز به‌جز غم و اندوه نگرفته است." در ماه اکتبر، معاون ترامپ مایک پنس ادعا کرد که ترامپ یک‌بار در دفترش قرارداد را پاره کرده است. مایک پمپئو (شایعات ماه دسامبر می‌گفت وی قرار است رئیس سازمان سیا شود) بیان کرد "به دنبال این هستیم که از این قرارداد فاجعه‌بار با ایران عقب‌نشینی کنیم".

ترامپ هنوز معاون وزیر خارجه خود را انتخاب نکرده اما بر اساس شایعات به نظر می‌رسد این فرد جان بلتون سفیر سابق آمریکا در سازمان ملل باشد. جای تعجبی ندارد که وی هم نفرت خود را از توافق بیان کرده و گفته بود که این توافق " اقدام بی‌سابقه‌ای از تسلیم شدن است". جان بلتون هرگز نمی‌تواند توافق با ایران را ارزشمند تصور کند چراکه اعتقاد دارد تنها ایران را به سمت سلاح هسته‌ای نزدیک می‌کند. به نظر وی بهترین راه برای حل مشکلات با ایران این است که آمریکا از تغییر حکومت در ایران حمایت کند. وی به ترامپ پیشنهاد می‌کند که در روز اول کاری خود به‌عنوان رئیس‌جمهور توافق با ایران را لغو کند.

درواقع آمریکایی‌ها می‌دانند که علیرغم تمام مشکلاتی که با این توافق دارند  اما محدودیت‌هایی را برای ایران به همراه آورده است. بهتر است یادآوری کنیم تعداد سانتریفیوژهای ایران از 164 به 19000 عدد در زمان مذاکره رسیده بود. بر اساس این توافق، ایران نهایتاً می‌تواند 5060 سانتریفیوژ مدل پایین‌تر از IR-1 داشته باشد. مدل‌های بالاتر آن یعنی IR-4، 5 یا 6 و 8 باید به‌طور مداوم تحت نظارت باشد. برای اینکه پتانسیل هسته‌ای ایران را متوجه شوید باید بگوییم دو سایت نطنز و فردو می‌توانند بیش از 50000 سانتریفیوژ درون خودش جایی دهند.

نکته دوم این است که برجام، راه ایران را برای غنی‌سازی بیش از 3.167 درصد بسته است. همچنین غنی‌سازی تنها می‌تواند در نطنز انجام شود و سایت فردو این اجازه را ندارد. به‌علاوه، ایران نمی‌تواند ذخایر اورانیوم خود را بیش از 300 کیلوگرم برساند و آن‌هم تنها صرف تحقیقات و مصارف پزشکی خواهد شد. این موضوع نشان می‌دهد بر اساس توافق حجم اورانیم کشور تا 98 درصد کاهش خواهد یافت.

در کنار این موارد و بر اساس مدارک آژانس بین‌المللی، تأسیسات هسته‌ای ایران به‌طور مستمر و آنلاین تحت نظارت خواهند بود. نکته بعدی این است که بر اساس برجام، ایران باید تعهد NPT را قبول داشته باشد. یعنی اینکه بازرسان آژانس هر زمان که بخواهند می‌توانند با گروه فنی خود از سایت‌های هسته‌ای بازرسی کنند.

نظرسنجی ماه سپتامبر یکی از مراکز تحقیقاتی آمریکا نشان می‌دهد 60 درصد مردم امریکا موافق برجام هستند، اما این نشان‌دهنده مصونیت دادن به این توافق نیست چراکه مردم آمریکا ازیک‌طرف ترامپ را انتخاب کرده‌اند که آشکارا نظرات ضد ایرانی و ضد برجام خود را بارها در کمپین‌های تبلیغاتی بیان کرده و حتی به یکی از شعارهای اصلی انتخاباتی وی تبدیل شد، از طرف دیگر خود وی نشان داده که آدمی نیست که به حرف‌های مشاورین و کارشناسان خود گوش دهد چراکه فکر می‌کند آن‌قدر باهوش است که بتواند همه‌چیز را خودش به‌تنهایی بفهمد.

اما سناریوی دوم چیست؟ ترامپ توافق را پاره نخواهد کرد و منتظر می‌ماند پایبندی ایران به آن را ارزیابی کند. وی در دسامبر 2015 به واشنگتن‌پست گفت ما یک قرارداد افتضاح با ایران داریم و سپس ادامه می‌دهد: "دوست داشتم به شما بگویم قرارداد را پاره خواهیم کرد و سرسخت‌ترین فرد در جهان خواهم شد، اما می‌دانید؟ زندگی را نمی‌توان این‌گونه اداره کرد." 

ترامپ موضع‌های گوناگونی را در ماه‌های اخیر گرفته اما در این مورد تنها نبوده است. قبل از آنکه برجام امضا شود بسیاری از سیاست‌مداران آمریکا مخالف سرسخت آن بودند ولی بعد از به ثمر رسیدنش بیان کردند آمریکا باید به‌جای پاره‌ کردن، بر اجرای دقیق آن نظارت کند. ولید فارس یکی از مشاوران ترامپ در امور بین‌المللی اعتقاد دارد ترامپ باید توافق را دوباره به کنگره بفرستد و سپس از ایران بخواهد قسمتی از آن را تغییر دهد و دوباره بر روی میز مذاکره بنشیند.

جیمز ماتیس شخص موردنظر ترامپ برای وزارت دفاع در گفت‌وگویی در ماه آوریل گفت "ایران تهدیدی برای ثبات منطقه خاورمیانه است". بااین‌وجود وی ادامه می‌دهد اگر آمریکا توافق را پاره کند "تنها خواهد ماند" و "تحریم‌های یک‌جانبه اثر بسیار پایین‌تری نسبت به این دارد" سناتور باب کروکر که یک‌بار نامش به‌عنوان وزیر امور خارجه ترامپ مطرح شد موضع مشابهی گرفته است.

اگرچه قطعا تعداد ضد ایرانی‌های کابینه ترامپ بسیار زیاد خواهند بود اما موضع‌های این‌گونه بعید نیست توسط اکثریت کابینه گرفته شود. بااینکه اسرائیل و عربستان همواره مخالف سرسخت برجام بوده‌اند اما وقتی ببینند ایران نسبت به آن پایبند بوده، قطعاً نظرشان را عوض خواهند کرد. 

حتی اگر آمریکا برجام را زیر پا بگذارد، روسیه و چین به دلیل اینکه توافق‌های تجاری بسیاری با ایران دارند بدون شک دنباله‌روی آمریکا نخواهند بود. 29 کشور اروپایی و آسیایی نیز با ایران به توافقاتی درزمینهٔ انرژی رسیده‌اند، به‌علاوه اینکه کشورهای اروپایی و شرکت‌های سرمایه‌گذاری، انرژی و زمان بسیار زیادی گذاشته‌اند تا از این توافق به نفع اقتصادشان بهره ببرند. در ماه نوامبر وزارت امور خارجه اتحادیه اروپا با افزایش احتمال منحل کردن توافق توسط ترامپ، حمایت مجدد خود را نسبت به آن ابراز کرده بود.

در خود امریکا نیز شرکت بوئینگ قراردادی به ارزش 17 میلیارد دلار با ایران بسته است که طبق آمار این اتفاق توانسته آن‌ها را از شرایط بد اقتصادی خارج کند. با این شرایط، ترامپ که همواره بیان کرده بود در پی اشتغال‌زایی برای آمریکا و برگرداندن شغل‌های خراج شده از این کشور است آیا واقعاً این توافق را پاره خواهد کرد؟ بازهم تکرار می‌کنم که بسیار سخت است که روند منطقی را از این شرایط متناقض خارج کنیم، اما یک‌چیز را می‌توانیم مطمئن باشیم، ترامپ حتی اگر توافق را پاره نکند بازهم به بهانه‌های مختلف ازجمله فعالیت‌های موشکی و حقوق بشر به دنبال این خواهد بود تا شرایط را برای ایران دشوار کند. 

به نظر می‌رسد ترامپ حتی اگر نخواهد توافق را پاره کند بازهم صریحاً در مقابله رسانه‌ها قرار نخواهد گرفت تا بگوید ما این توافق را قبول داریم. رابط ایران و آمریکا که در دولت اوباما در حال بهبود بود با ورود ترامپ قطعاً بدتر خواهد شد.