به گزراش خبرنگار بازار نیوز، مجمع جهانی اقتصاد به بررسی 109 کشور دنیا در شاخص‌های توسعه پرداخته است. به گفته آن‌ها برای بررسی سطح عملکرد اقتصادی کشورها شاخص سرانه تولید ناخالص داخلی به‌تنهایی کافی نیست و ممکن است با مقایسه آن‌ها با یکدیگر به نتیجه‌گیری غلطی برسیم. 

به همین دلیل این مجمع شاخصی را معرفی می‌کند نام شاخص توسعه فراگیر (IDI) . این شاخص بر اساس ترکیبی از KPI  (شاخص‌های کلیدی عملکرد ملی) معرفی می‌شود. شاخص‌های کلیدی عملکرد ملی از سه قسمت رشد و توسعه، فراگیری و عدالت بین نسلی و پایداری تقسیم‌بندی شده است. در بخش رشد و توسعه شاخص‌های سرانه تولید ناخالص داخلی، بهره‌وری نیروی کار، اشتغال و..، در بخش فراگیری درآمد جینی، ثروت جینی و... و در بخش آخر یعنی عدالت بین نسلی پس‌انداز خالص و نرخ وابستگی و ... وجود دارد. در ادامه هر یک از این شاخص‌ها را توضیح خواهیم داد.

به‌منظور رتبه‌بندی IDI کشورها به دو بخش کشورهای درحال‌توسعه و پیشرفته تقسیم‌بندی شده‌اند. در کشورهای پیشرفته نروژ در جایگاه اول قرار دارد و بعدازآن لوکزامبورگ، سوئیس، ایسلند، دانمارک و سوئد هستند. نکته جالب درباره کشور آمریکا است که در مکان بیست و سوم کشورهای پیشرفته قرار گرفته است. همچنین بررسی شده است که طی 5 سال اخیر کشورهای دنیا چه مقدار توانسته‌اند شرایط خود را بهبود بخشند. در میان تمام کشورها پیشرفته بیشترین رشد مربوط به ایسلند است. کشور نروژ نیز به نسبت 5 سال اخیر شرایط بهتری را دارد.

ایران بیست و یکمین کشور در میان کشورهای درحال‌توسعه است و پایین‌تر از کشورهایی همچون ترکیه، قزاقتان، پاناما و مالزی قرار دارد. بالاترین رتبه در این گروه از کشورها مربوط به لیتوانی است و بعدازآن آذربایجان و مجارستان قرار دارند. روند 5 ساله این شاخص در توسعه نشان می‌دهد شرایط کشورمان بدتر شده و 1.54 درصد مقدار IDI آن کاهش یافته است. بیشترین رشد هم مربوط به کشور لسوتو واقع در جنوب آفریقا است. در میان کشورهای درحال‌توسعه جایگاه چین بسیار جالب است. آن‌ها اگرچه در تولید ناخالص دالی بعد از آمریکا در جایگاه دوم قرار دارد (البته به دلیل جمعیت بالا چین سرانه تولید ناخالص پایینی دارد) اما ازلحاظ توسعه فراگیر حتی در بین کشورهای درحال‌توسعه جایگاهی بهتر از 15 را نتوانسته کسب کند. 

مجمع جهانی اقتصاد به‌منظور اثبات حرفش که سرانه تولید ناخالص به‌تنهایی برای عملکرد اقتصادی یک کشور اهمیت ندارد به مقایسه رتبه‌های کشورها در آن و شاخص IDI می‌پردازد. کشور لوکزامبورگ با سرانه‌ای در حدود 110000 هزار دلار (یکی از دلایل سرانه بالای این کشور جمعیت 500 هزارنفری آن‌ها است) در جایگاه اول است ولی بر اساسIDI  پایین‌تر از نروژ قرار می‌گیرد. درواقع جایگاه اول و دومی دنیا بر اساس این شاخص با یکدیگر جابه‌جاشده است. لتونی در بین کشورهای درحال‌توسعه در هر دو شاخص مکان‌ اول را دارد. ایران نیز به نسبت شاخص سرانه تولید ناخالص داخلی که بیست و هفتم دنیا است رتبه‌اش 6 واحد بهبود یافته است.

بررسی هر سه بخش رشد، فراگیری و عدالت بین نسلی در کشورهای پیشرفته نشان می‌دهد کشور نروژ در دو بخش عدالت بین نسلی و رشد در جایگاه اول است ولی در شاخص فراگیری پایین‌تر از ایسلند قرار دارد. کشور ایران نیز در شاخص رشد جایگاه 57 کشورهای درحال‌توسعه را دارد، در فراگیری در رتبه دوم در شاخص عدالت بین نسلی 39 دنیا است. مهم‌ترین دلیل اینکه رتبه ایران در بالای جدول کشورهای درحال‌توسعه می‌باشد به دلیل بخش فراگیری است.

مجمع جهانی اقتصاد هرکدام از اجزای شاخص‌IDI  را به‌طور مجزا ارائه داده است. سرانه تولید ناخالص داخلی برابر 5939 دلار و بهره‌وری نیروی کار برابر 50217 دلار است. بهره‌وری نیروی کار به‌صورت ستاده هر واحد از نیروی کار تعریف شده است. شاخص امید به زندگی که بر اساس آمارهای 2015 است 66.5 سال می‌باشد. ولی در بخش رشد، ایران در شاخص اشتغال وضعیت خوبی ندارد (39.6) درصد است. یعنی بر اساس این آمار 60.1 درصد بیکاری وجود دارد. اما این آمار یک تفاوتی با آمارهای رسمی نرخ بیکاری است. این شاخص بیانگر نسبت اشتغال به جمعیت است. سن 15 سال به بالا به‌طورکلی به‌عنوان جمعیتی که می‌توانند کار کنند شناخته می‌شوند. ولی در آمارهای رسمی کشورهای دنیا نرخ اشتغال بیانگر این است که چند درصد از جمعیت فعال کشور مشغول به کار هستند.

شاخص فراگیری از4قسمت درآمد جینی، نرخ فقر، ثروت جینی و میانه درآمدی تشکیل شده است. برای ایران درآمد جینی برابر 36 در نشر گرفته شده است. خالص درآمد جینی نشان‌دهنده توزیع درآمدی بین کشورهای دنیا است. در واقع هر جه این عدد بی صفر نزدیک‌تر باشد نابرابری درآمدی کمتر و هرچه به 100 نزدیک‌تر شود نابرابری درآمدی بیشتر می‌شود. نکته عجیب در مورد شاخص فراگیری ایران برمی‌گردد به رتبه ایران در شاخص نرخ فقر. این شاخص برای کشور 0.7 درصد تعریف شده است. در توضیح این شاخص مجمع جهانی اقتصاد گفته که آن را برای کشورهای درحال‌توسعه به این صورت تعریف کرده است: درصدی از جمعیت  که با درآمد کمتر از 3.10 دلار بر اساس در روز  قیمت‌های جهانی زندگی می‌کنند. 

به گزارش مجمع جهانی اقتصاد، در ثروت جینی نیز شاخص ایران برابر 77.9 است. این شاخص تفاوت بین توزیع ثروت را نشان می‌دهد و یکی از شاخص‌هایی است که می‌تواند برای بررسی نابرابری در کشور‌ها استفاده شود. هرچه این عدد به صفر نزدیک‌تر شود نابرابری ثروت بیشتر خواهد بود و هرچه به سمت 100 بود این نابرابری افزایش می‌یابد. در این شاخص شرایط کشور روسیه توجه را بسیار جلب می‌کند. این کشور که تا همین چند دهه پیش به‌عنوان یک کشور سوسیالیست شناخته می‌شود در بین تمام کشورهای دنیا نابرابری بیشتری دارد. شاخص ثروت جینی برای روسیه برابر 92.3 است. در مورد میانه درآمدی آماری برای ایران وجود ندارد.

عدالت بین نسلی و توسعه پایدار نیز از 4 شاخص تشکیل‌شده است. در بخش پس‌انداز ناخالص ملی ایران به رنگ زرد نشان داده‌شده و شرایط مناسبی در آن ندارد. در توضیح این شاخص مجمع جهانی اقتصاد گفته است که برابر پس‌انداز ناخالص ملی به‌علاوه هزینه‌های آموزش‌وپرورش منهای تخلیه انرژی و مواد معدنی است. درواقع این شاخص می‌گوید چند درصد از پس‌انداز یک کشور توسط فروش مواد طبیعی (نفت، زغال‌سنگ و...)حاصل نمی‌شود. در شاخص شدت کربن ایران با اختلاف بسیار زیادی بدترین کشور دنیا است. این شاخص می‌گوید بری هر دلار تولیدی چه مقدار دی‌اکسید کربن تولید می‌شود. این آمار بر اساس میزان مصرف داخلی مواد طبیعی از جمله گاز طبیعی و نفت است. همان‌طور که می‌دانید مسئولان کشور بارها اعلام می‌کنند که مصرف گاز در ایران بسیار بالا است. بنا بر آمارها مصرف گاز در کشور به‌اندازه کل مصرف کشورهای اروپا است. شاخص بعدی مرتبط با عدالت بین نسلی، بدی دولت است در این شاخص نیز وضعیت ایران در بین کشورهای درحال‌توسعه مناسب است. رقم 40.2 درصدی نرخ وابستگی بیان می‌کند چه نسبت از جمعیت جوان‌تر از 15 سال یا بالاتر از 64 سال به جمعیت در سن اشتغال (64-15 سال) وابسته‌اند.

مجمع جهانی اقتصاد درباره ایران می‌گوید این کشور درزمینهٔ رشد فراگیر 1.54 درصد شاخصش کاهش‌یافته است اما همچنان جایگاه 21 در بین 79 کشور درحال‌توسعه بر اساس شاخص IDI دارد. ایران به نسبت دیگر کشورهای منطقه بهره‌وری نیروی کار، امید به زندگی، نرخ وابستگی قوی دارد. بیشترین دلیل نزول شاخص طی این 5 سال، کاهش سرانه ناخالص داخلی، بهره وری نیروی کار و نرخ اشتغال است. طبقه متوسط همچنان بسیار بزرگ است اما اندازه آن کاهش یافته و همچنین نرخ اشتغال بسیار بالا و ایران یکی از بدرین کشورها در زمینه شدت کربن دی‌اکسید می‌یاشد.