دکتر پژویان اعتقاد دار که در کشور به جای مالیات بر ارزش افزوده مالیات بر مصرف گرفته میشود و اعتقاد دارد اگر این نوع مالیات چند نرخی نشود آنگاه فشار عمده بر روی روی مصرف کننده کالاهای ضروری خواهد بود.
دکتر جمشید پژویان درباره تغییر مالیات بر ارزشافزوده به مالیات بر مصرف میگوید: این روش مالیاتی که در حال حاضر میگیریم مالیات بر مصرف است و اصلاً مالیات بر ارزشافزوده نیست.
وی درباره تفاوتهای مفهومی این دو نرخ مالیات به خبرنگار بازار نیوز گفت: برای مالیات بر فروش فرض کنید شما بهعنوان مصرفکننده میخواهید لباس یا هر کالایی که مالیات شامل آن میشود خرید کنید و آنگاه به فروشگاه میروید و کالایی به قیمت 55 هزار تومان میخرید. در این صورت 9 درصد به قیمت آن بابت مالیات بر مصرف اضافه میشود. اما مالیات بر ارزشافزوده اینگونه نیست. فردی بهعنوانمثال مواد اولیه همانند گوشت را از یک دامداری خرید میکند، آنگاه صاحب آن گاوداری باید به دلیل فروشی که کرده است مالیات پرداخت کند. آن قصاب که گوشت را خریده و مثلاً به رستوران میفروشد وی هم بابت مازادی که میگیرد سهم مالیاتی دارد. وقتی این گوشت به رستوران میرود و به دست مصرفکننده میرساند آنگاه وی هم بابت آن ارزشی که اضافهشده است از شما مالیات میگیرد. بنابراین بسیار نسبت به مالیات بر قیمت نهایی غذا متفاوت است.
این کارشناس اقتصادی گفت: ادبیات اقتصادی به "Sale Tax” یا "Expenditure Tax” میگویند. این دو اسم را انتخاب میکنند چون نحوه توزیع آن بین مصرفکننده و فروشنده یکسان است.
پژویان درباره دلیل عملیاتی شدن مالیات بر ارزشافزوده در کشورهای گوناگون گفت: مالیات بر ارزشافزوده در کشورهای گوناگون به دو دلیل برقرار شده است. در اروپا و خصوصاً فرانسه این نوع مالیات را برقرار کرد و سپس برای شفافیت و برای اینکه اقتصاد آزاد و اتحادیه اروپا بتواند شکل بگیرد پیشنهاد شد تمام کشورهای عضو باید مالیات بر ارزشافزوده را در سیستم مالیاتی خود بیاورد. نکته دوم این است که در مالیات بر مصرف مالیاتها مضاعف میشوند. به عنوان مثال دولت امکان دارد از قصابی مالیات بگیرد و سپس از آن کسی که غذا درست میکند و میفروشد هم مالیات بگیرید. در نتیجه گوشتی که از قصابی گرفتهاید دو بار مالیات به آن میخورد. یک بار بابت قصابی و یک بار هم بابت فروش غذا.
وی ادامه میدهد: به همین دلایل مالیات بر ارزشافزوده جایگزین مالیات بر مصرف شد. البته دریافت مالیات بر مصرف راحتتر از مالیات بر ارزشافزوده است. در مالیات بر ارزشافزوده دولت باید حسابها را برای مدت طولانی نگه دارد. در حال حاضر به دلیل فرآیندهای الکترونیکی نیازی نیست ولی هنگام شروع آن در اوایل دهه شصت میلادی مصرف کاغذ را بسیار بالا برد. چون باید تمام این اعداد محاسبه میشد تا مقادیر ارزشافزوده به درستی استخراج شود.
وی ادامه میدهد: ما تا به حال به هر دلیلی از جمله ناتوانی سازمان مالیاتی، مالیات بر ارزشافزوده را نمیگرفتیم. ما از مصرف کننده نهایی دقیقاً به اندازه قیمت مالیات اخذ میکنیم. یعنی دقیقاً بهاندازهای که شما غذا سفارش میدهید.
این کارشناس اقتصادی و مالیاتی میگوید: من ماهها است که در تلویزیون و جاهای دیگر گفتهام فرآیندی که در حال حاضر انجام میشود نامش مالیات بر مصرف است و برای آن نرخها باید به صورت دیگری تعیین شود و به اینگونه تصاعدی که هر سال برای مالیات بر ارزشافزوده میگذارید نیست.
پژویان درباره تقسیم مالیات بر مصرف بین مصرفکننده و تولیدکننده میگوید: مالیات بر مصرف بین مصرفکننده و تولیدکننده بهگونهای تقسیم میشود اما این بستگی به کشش منحنیهای عرضه و تقاضا دارد. یعنی در بازار کالاهای ضروری که تابع تقاضا کشش آن کم است و مصرفکننده بهخصوص گروههای کمدرآمد نمیتوانند از مصرف آن چشمپوشی بکنند بخش عمده مالیات را آنها میپردازند. برعکس در کالاهایی که بازار لوکستر است بخش عمده مالیات به عرضهکنندهها منتقل میشود.
این کارشناسی اقتصاد میگوید: برای عملیاتی شدن آن باید برای کالاهای ضروری و لوکس باید نرخهای مالیاتی متفاوتی تعیین شود و اگر بخواهند همانند قبل مالیات بگیرند در کالاهایی که کالاهای ضروری است فشار عمده آن بر روی مصرفکننده خواهد بود. شاید مجلس به این فکر افتاده که مالیات بر ارزشافزوده را به این شکل بردارد و مالیات بر مصرفی را جایگزین کنند که بیشتر با نظریههای اقتصادی منطبق باشد.