مقاله/
سابقه تاریخی فساد و رانت در اقتصاد ایران به دو قرن پیش باز می گردد. در قرن سیزدهم شمسی ایرانیان با طلا و نقره و جواهرات خود چیت و چلوار و قند و... را وارد می کردند و در قرن اخیر طلای سیاه و رانت آن جایگزین طلای زرد و سفید گردید.
بازار نیوز - در طی دهه پنجاه شمسی رانت نفت و واردات کم و بیش با فساد عجین شد. آن چه همچنان از آن به غلط تحت عنوان رشد اقتصادی پیش از انقلاب یاد می شود، در اصل شامل دو دوره افزایش حجمی چندبرابری استخراج نفت و پس از آن افزایش ارزش چندبرابری درآمد فروش آن بود.
دهه شصت شمسی دوران انقلاب اسلامی و دفاع مقدس بود، از سوی دیگر توام با سقوط شدید بهای نغت موجب شد که ابعاد رانت و فساد تا حد زیادی محدود و کنترل گردد.
دهه هفتاد شمسی که با کاریکاتوری از به اصطلاح تعدیل اقتصادی و آزادسازی اقتصاد مزین شد، شروع دور جدید رانت خواهی و رانت خوری در اقتصاد ایران بود. پس از پایان جنگ تا کنون آن چه به عنوان اقتصاد آزاد مورد تمجید و حمایت تکنوکرات ها و وابستگان آنها قرار گرفته است در حقیقت اقتصادی رانتی رفاقتی (انحصاری) هست که در جهت فریب جامعه و توجیه و تبیبن خود، پشت ماسک اقتصاد بازار آزاد خود را پنهان کرده است. آن چه به عنوان توسعه رقابتی از آن نام برده می شود، در اصل توسعه رانتی می باشد و از سوی دیگر انحصارهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، بطور کلی امکان بروز و رشد اقتصاد آزاد را از بین برده است.
در دهه هفتاد و پس از آن، چون رانت نفت کفاف تامین منافع تکنوکرات ها را نمی داد، به نام توسعه کشور، بخش های صنعتی و اقتصادی دولتی و شبه دولتی به شدت توسعه یافتند. ایدرو و ایمیدرو به غولهای صنعتی و معدنی کشور تبدیل شدند. مسئولین دولتی بخش غالب پست های هیئت مدیره های بنگاه های اقتصادی را اشغال کردند. در این میان بخش خصوصی به شدت در تقلا بود تا جایگاه خود را پیدا کند.
تحت عنوان رشد صنعتی برای بنگاه های صنعتی تحت پوشش/مدیریت/مالکیت دولت مانند خودروسازی بازارهای انحصاری ساخته شد و از سوی دیگر به بنگاه های بزرگ و به اصطلاح مادر دولتی و شبه دولتی توجه خاصی مبذول می شد. تحت عنوان توسعه رانت گسترده منابع طبیعی به این بنگاه ها تزریق می گردید.
در نیمه اول دهه هشتاد سفره رانت خواری تکنوکراتهای دولتی و بخش های دولتی و وابسته به آنها به حدی عریض و طویل شد، که جناح سیاسی رقیب نتوانست ریاضت دوری از سفره رانتها را تحمل کند و وارد میدان گردید.
افزایش درآمدهای نفتی در دهه هشتاد، منجر به تشدید رانت جویی و رانت خوری در سطوح و ابعاد گوناگون گردید. در اولین گام بانکهای خصوصی توسعه یافتند و آزادی عمل کاملی در جهت برخورداری از رانت سرمایه و گسترش فعالیت های نامولد سفته بازی و دلالی به آنها اعطاء شد. در گام بعدی بخش مستغلات هدف گرفته شد که با افزایش شدید بهای زمین و مسکن، منافع سرشاری نصیب گروه های رانتی شد. در این میان درآمدهای نفتی رانت و فساد را در واردات و صادرات و دلالی را افزایش داد. واحدهای پتروشیمی و فولاد که در اصل تله های رانت منابع و انرژی (با قیمتهای بسیار نازل) بودند، به صورت بی قاعده ای توسعه پیدا کردند. در همین حال صنایع اشتغالزا و پایین دستی و بنگاه های خصوصی هر روز تحلیل رفتند.
توسعه مجراهای رانت و رشد رانت خوری با فساد گسترده عجین بود، فساد و رانت اقتصاد کشور را جایی رسانید که با تحریمها و کاهش درآمدهای ارزی، حبابهای آن ترکید. بخش مسکن از حرکت باز ایستاد، واردات کاهش یافت و جریان رانت خوری کند گردید.
در اینجا بود که رانت سرمایه به عنوان مجرای جدید رانت ایجاد شد و کسانی که به درآمدهای کلان در دهه هشتاد رسیده بودند، توانستند همچنان بر موجهای رانت سوار باشند. هم اکنون که سرعت رانت خوری از محل درآمدهای کلان سپرده گذاری در بانکها کند شده است، رانت جوها به دنبال منافذ جدیدی هستند.
احسان سلطانی
لینک کوتاه خبر: bzna.ir/00081U
نظرات کاربران
آخرین اخبار
