گروه بورس، بانک و بیمه بازارنیوز : کاهش و افزایش نرخ ارز طی یک هفته گذشته بهانه ای شد تا با آلبرت بغزیان، استاد اقتصاد دانشگاه تهران به گفتگو بپردازیم.مشروح این گفتگو را می خوانید:

بازار نیوز:برخی معتقدند کاهش نرخ ارز با جنگ روانی از سوی دولت و برخی نهادها صورت گرفته، به نظر شما این توقف عمدا از سوی دولت بوده یا خیر؟

برای مدیریت نرخ ارز اگر به بانک مرکزی اختیار داده شود، می‌تواند با تزریق به موقع و به اندازه نرخ ارز را نگه دارد؛ اما اینکه ساز و کار این تزریق به چه شکل بوده و الان آن مقدار تزریق شده کجاست و به چه نرخی داده شده مشخص نیست، به هرحال این نشان می‌دهد بازار ما چه قدر حساس است و توانسته به صرافی‌هایی که بلاتکلیف بودند رونق ببخشد و درآن صرافی ها خرید ارز با نرخ تعیین شده انجام بپذیرد. بانک مرکزی با یک تیر چند نشان زد، اول اینکه میشود بازار ارز را مدیریت کرد دوما نشان داد عکس العمل بازار نسبت به یک تغییر کوچک چقدر زیاد بود سوم هم احیای جدید جایگاه صرافی ها است.

بازار نیوز: طبق آمار، دولت درسال 95، 11میلیارد دلار به بازار تزریق کرد، در سال 96، 23میلیارد دلار و در سال 97 این تزریق پول متوقف شد، برخی معتقدند اگر شرایط همین باشد دولت باید درسال 97، 40 میلیارد دلار به بازار تزریق کند به نظر شما تزریق این چنینی دولت درست  بود یا خیر؟

شیوه تبدیل درآمدهای ارزی به ریال هم می‌تواند از طریق بانک مرکزی باشد یا خارج از بودجه مبلغی را با همان نرخ آزاد به دست بیاورد که همان را به صرافی ها میدهد برای اینکه تبدیل کنند. اما اینکه 23 میلیارد دلار  در سال 96 تزریق شده، مربوط به زمانی است که ما وضعیت دولتی و نیما را نداشتیم. اما اگر آن 23 میلیارد دلار از طریق دولتی یعنی همان 4200 تومان تزریق شده، به نظر من این قدر لازم نداشتیم که تزریق بکنیم. اگرهم به سامانه ها داده شده که مربوط به بخش خصوصی و صادرات غیر نفتی  است که تامین می‌شود. به نظر من این موضوع جای تامل دارد که ارز به چه بخش هایی  تخصیص داده  شده است چون عدد واقعا بالاست و شاید  ارز خارج  از سامانه نیما و دولتی هم زیر 3 % باشد. بنابراین می‌توانست با دلار کمتری خود بازار آزاد را هم که شامل ارز مسافری و دانشجویی و پزشکی است اداره و هدایت کند، ولی عدد بالاییست، مگر اینکه خیلی از نیازهای در طول سال را همین الان تامین کرده باشد.

بازار نیوز: برخی از اقتصاد دانان معتقدند که اتاق بازرگانی سبب این اختلالات ارزی شده این ادعا از مصاحبه‌هایی که مسئولین اتاق بازرگانی انجام داده‌اند، برآمده به نظر شما اتاق بازرگانی در بازار این قدر تاثیر دارد ؟

به نظر من در اتاق بازرگانی دو گروه ذینفع هستند، یکی صادرکنندگان و دیگری واردکنندگان، گروه صادرکنندگان بیشتر غالب بوده، یعنی اگر نرخ افزایش پیدا کند به نفع صادرات هست. بنابراین تلاش آن‌ها در این راستا بوده که نرخ ارز بالا برود بدون اینکه فکر کنند، بالارفتن قیمت چه بلایی سر قیمت و رکود اقتصادی می‌آورد. در این صورت واردکننده متضرر میشود مگر اینکه با یکدیگر تبانی داشته باشند که ارز حاصل از صادرات را با یک قیمت پایین تر به وارد کننده اختصاص بدهیم، ولی به نظرم بخش صادرکنندگان اتاق بازرگانی قوی تر هستند و دراینکه بالا رفتن نرخ ارز به نفع آنهاست شکی نیست. ولی در رابطه با این موضوع که خودشان هدایت بکنند، به نظر من اگر بنا رو بر این بگذاریم که صادرکننده ها باید ارز را از طریق سامانه نیما وارد میکردند و مدتی از آن طفره رفتند شاید این خط فکری از اتاق بازرگانی داده شده است.

بازار نیوز: آیا اتاق بازرگانی این قدرت را دارد که بازار ارز را تحت شعاع قرار دهد؟

خیر، بالاترین قدرت بانک مرکزی است که هم قانونا قدرت دارد هم می‌تواند اختیاراتی به آن داده شود. اینکه حالا توانسته اند بانک مرکزی را با سیاست هایشان همسو کنند، باید فکر کرد که آیا همچین نفوذی دارند یا خیر؟ مثل خودروسازان که در مجلس نفوذ دارند و همیشه به نفع خودروسازی تصمیم گیری کرده‌اند، به نظر من استقلال بانک مرکزی اینجا خودش را نشان میدهد یا اینکه بگویند بانک مرکزی خودش هم تحت سفارش بانک ها عمل میکرد یا تحت سفارش اتاق بازرگانی؟

بازار نیوز: چه زمانی قرار است نظام چند نرخی ارز از بین برود ؟ چرا ما نمی‌توانیم به سمت تک نرخی شدن ارز حرکت کنیم؟
اینکه بانک مرکزی ادعا کند که من سیستم نرخ ارز را شناور کردم یا یک نرخ وجود دارد و این نرخ هم بازار تعیین میکند و من هم تابع بازار هستم در هیچ جای دنیا وجود ندارد، اصلا اینطور نیست چیزی که الان حاکم است نرخ ارز شناور مدیریت شده است، چند نرخی بودن یعنی اینکه هر گروهی آمده یک نرخ برای خودش تعیین کرده است. این نشان میدهد که بانک مرکزی تکلیف خودش را با نظام ارزی کشور مشخص نکرده است.

من معتقدم در شرایط فعلی کشور امکان یکسان سازی نرخ ارز وجود ندارد به این معنا که اگر ما بخواهیم بازار را ملاک قرار دهیم، نرخ ارز در بازار تا 20 هزار تومان هم بالا رفت . اگر هم بگوییم تثبیت می‌کنیم، مثلا 4200 هزار تومان، باید به اندازه و به موقع به هرکس به اندازه ای که میخواهد ارز بدهیم ولی اگر قرار شد شرط بگذاریم عده ای محروم میشوند و این نرخ دوم و نرخ بازار آزاد میشود.
سیستم تک نرخی شدن در حال حاضر نمی‌تواند اجرا شود و دولت باید آن را مدیریت کند و در واقع اجازه بدهد بازار ثانویه کارکند و نرخ را ببرد به سمتی که برای اقتصاد کشور مفید است. بتواند نرخ رشد اقتصادی ، نرخ تورم و نرخ بیکاری را در حد شایسته برقرار کند.

بازار نیوز: عده ای از اقتصاددانان بازار ثانویه را علت اخلال بازار ارز می‌دانند و نظرشان این است که دولت برای مقابله با پیمان سپاری ارزی بحث بازار ثانویه را مطرح کرده، نظر شما در این باره چیست؟
ما همه این موارد را آزمایش کردیم، وقتی پیمان سپاری را اجرا کردیم فکر میکردیم یک روز برنامه ای برای حذف آن داشته باشیم؟ تجربه نشان داده است که یا میگوییم پیمان سپاری کلا ممنوع شود و یا کلا آزاد شود. من معتقدم  باید پیمان سپاری انجام شود و صادر کننده ها ارز خود را برگردانند و اگر خارج شود نفعی برای کشور ندارد، از یک طرف واردکننده هم ارز خود را از دولت تقاضا میکند دولت هم میگوید من ارز ندارم و از بیرون تهیه کنید. همین سبب میشود که به بازار ارز فشار بیاید و نرخ ارز بالا میرود.