بحث درباره مصرف بیش از حد استاندارد بنزین در کشور در حالی ادامه دارد که بسیاری از کارشناسان و فعالان در حوزه اقتصاد و انرژی معتقدند قیمت پایین این سوخت علت اصلی مصرف بی رویه و قاچاق آن است. هم‌چنین عده‌ای اختصاص یارانه‌های سنگین به سوخت را برای اقتصاد کشور بسیار زیان‌بار می‌دانند. در رابطه با این مساله دیروز مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت گفت: در شش ماه نخست امسال بیش از 5/5 میلیارد دلار یارانه به بنزین تعلق گرفته است و چنین رقمی در شرایط فعلی اقتصاد کشور به هیچ وجه توجیه پذیر نیست. او همچنین عنوان کرده است که نیمی از این یارانه به دهک‌های پر درآمد جامعه اختصاص می‌یابد. در رابطه با این موضوع با، اقتصاددان و کارشناس بودجه گفت و گو کردیم، توجه شما را به آن جلب می‌کنیم:

به عنوان کارشناس بودجه چه نظری درباره قیمت بنزین و میزان یارانه سوخت در کشور دارید؟

من اعتقاد عمیق کارشناسی دارم که قیمت بنزین نباید ثابت باشد و ارزان شود. ما در اقتصاد ایران سالانه تورم دو رقمی داریم، وقتی قیمت بنزین را ثابت می‌گیریم مفهوم آن این است که بنزین ارزان شده، اگر ما پنج سال گذشته اقتصاد ایران و این‌که قیمت بنزین هر لیتر 1000 تومان بوده است را در نظر بگیریم ، با توجه به تورم رسمی که دولت طی این پنج سال اعلام کرده قیمت بنزین در سال 97 حداقل باید 1500 تومان باشد، که یعنی قیمت بنزین کاهش پیدا نکرده است. قیمت بنزین در ایران یکی از ارزان‌ترین‌ها در جهان است و این علاوه بر به همراه داشتن مسائل زیست محیطی، موجب تبعات منفی دیگری مثل افزایش مصرف و فاجعه انگیزتر از آن قاچاق بنزین از کشور می‌شود، قاچاق به کشورهای منطقه مثل عراق، ترکیه، افغانستان و بعضی از کشورهای جنوبی خلیج فارس. من با شوک درمانی، یعنی این‌که قیمت بنزین یکباره با توجه به کاهش ارزش پول ملی در مقابل دلار آمریکا، افزایش پیدا کند و به لیتری 6 هزار تومان برسد کاملا مخالفم، این اقتصاد توانش را ندارد و تبعات اجتماعی منفی دارد. من به افزایش تدریجی قیمت بنزین اعتقاد دارم. یعنی معتقدم اگر هر سال قیمت بنزین با نرخ تورم تغییر کند نه مشکلی برای مردم ایجاد می‌شود و نه تبعات منفی شوک قیمتی را برای اقتصاد ایران دارد. بنابراین قیمت بنزین باید سالانه حداقل به اندازه نرخ تورم تعدیل شود و اگر این اتفاق نیفتد علاوه بر عوارض زیست محیطی تبعات دیگری هم دارد. یارانه‌ای که ما الان به بنزین و بخشی دیگر از کالاها می‌دهیم و حتی خود یارانه نقدی، هدفمند نیست. یارانه باید هدفمند شود. وقتی قیمت بنزین ارزان می‌شود، ، مفهومش این است که مردم از این کالا بیش‌تر مصرف کنید و با توجه به قیمت‌های واقعی بنزین در پنج سال گذشته ارزان شده است.

لطفا درباره هدفمندی یارانه بنزین و بقیه کالاها بیش‌تر توضیح دهید.

ببینید! من موافق افزایش تدریجی قیمت بنزین و سوق پیدا کردن آن به سمت قیمت‌های جهانی هستم به شرط آن‌که تحولات مثبت در بخش‌های دیگر اقتصاد نیز اتفاق بیفتد. مثلا یارانه‌ها در ایران هدفمند نیست. ما امروز به 76 میلیون نفر از جمعیت 81 میلیونی ایران یارانه می‌دهیم، این کار خلاف است، یعنی یارانه‌ها نه تنها هدفمند نشده بلکه ما درحال توزیع پول هستیم، من اعتقاد عمیق دارم که یارانه حداکثر باید به سه دهک پایین درآمدی داده شود، که الان یک دهک قابل شناسایی است، افراد تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی که مشخص هستند و طبق آماری که من دارم با خانواده‌هایشان حدود 11 میلیون نفر هستند، بقیه هم اگر خواستند یارانه بگیرند باید به کمیته امداد بروند و ثبت نام کنند که حداکثر 30 میلیون نفر خواهند شد. ما باید سعی کنیم کشور را درست و منطقی اداره کنیم، الان قیمت بنزین به لحاظ اقتصادی با سایر قیمت‌ها هم‌خوانی ندارد، امروز مثلا در ژاپن قیمت یک باک ماشین بنزین سه برابر یک پرس غذا در رستوران می‌شود، در ایران داستان برعکس است، یعنی اگر 30 لیتر بنزین در باک ماشینتان می‌ریزید سه برابر آن باید پول یک پرس غذای خوب را بدهید. بنابراین من فکر می‌کنم ما باید کارشناسانه برخورد کنیم و با درایت سعی کنیم قیمت‌های نسبی در اقتصادمان حاکم باشد. قیمت بنزین الان یک عدد غیرمنطقی و غیر واقعی است و ما باید بدانیم راه حل مبارزه با تورم سیاست پولی مناسب است نه سرکوب قیمت‌ها. ما در مقوله بنزین، چه در دولت‌های قبلی و چه در این دولت از سیاست سرکوب قیمت استفاده کرده‌ایم و این سیاست منطقی نیست. من امیدوارم نمایندگان مجلس، کارشناسان اقتصادی و دولتمردان با توجه به دستاوردهای بشری و برخوردهای کارشناسانه در جهت حفظ منافع ملی تصمیم بگیرند. بله، وظیفه حکومت است که به اقشاری که دچار مشکل می‌شوند از طریق سیستم تامین اجتماعی کمک کند ولی قیمت بنزین باید به سمت قیمت‌های واقعی سوق پیدا کند.

دولت در شش ماهه نخست سال روی بنزین 5/5 میلیارد دلار یارانه پنهان داده است، اگر این میزان پول به عنوان یارانه سوخت صرف نمی‌شد چه کاری می‌توانستیم با آن در شرایط فعلی اقتصاد کشور انجام دهیم؟

خب خیلی کارها، سال گذشته هم مجلس و هم دولت اشتباه کردند، یعنی دولت قیمت بنزین را در لایحه‌اش افزایش داده بود ولی مجلس عقب‌نشینی و دولت هم تبعیت کرد. من اعتقاد دارم ما کشور را گران اداره می‌کنیم، من طرفدار افزایش تدریجی هستم و به شوک درمانی اعتقادی ندارم، یعنی می‌خواهم بگویم ما اگر به صورت سالانه و با نرخ تورم قیمت بنزین را تعدیل کنیم می‌توانیم بخشی از این یارانه را نیز تعدیل کنیم. به هرجهت اقتصاد ایران شرایط خاصی دارد و ما باید کمک کنیم این اتفاق بیفتد. ببینید من هم با این که جلوی تورم را بگیریم و با سیاست بخردانه سعی کنیم تورم منطقی داشته باشیم، موافق هستم. اما راه حل این مساله کاهش قیمت بنزین نیست. یکی از ایرادهایی که الان در اقتصاد ایران وجود دارد این است که فکر می‌کنند اگر به طور مثال نرخ ارز ثابت بماند تورم کاهش پیدا می‌کند، ولی همان‌طور که گفتم راه حل مبارزه با تورم سیاست پولی مناسب است نه سرکوب قیمت‌ها. ما در خصوص قیمت بنزین از سیاست سرکوب قیمت استفاده کرده‌ایم و این باعث شده هم محیط زیست آسیب ببیند و هم بنزین چنان ارزان شود که یک نفر برای خرید یک سنگک هزار تومانی از نزدیک خانه‌اش در واقع دو هزارتومان بنزین مصرف می‌کند، در صورتی که می‌‌تواند پیاده برود و به سلامتش هم کمک کند، و این در اثر ارزان بودن بنزین است. نان هم همینطور است، حالا نان شرایط خودش را دارد و اقشار ضعیف جامعه همه از نان استفاده می‌کنند، ولی درباره بنزین متفاوت است، آدم‌های فقیر و آن‌هایی که فاقد اتوموبیل هستند کمتر از بنزین استفاده می‌کنند. این مساله اثر تورمی آن‌چنانی هم ندارد ولی خب افکار عمومی برای افزایش قیمت بنزین خیلی موثر است. من فکر می‌کنم دولت باید کارهای دیگری بکند. مثلا اگر امروز بنزین دو هزار تومان شود، آن هزار تومان اضافه باید برود سمت محیط زیست و مردم ببینند هوای شهرهای بزرگ تمیزتر و محیط زیست زیباتر می‌شود. مردم باید آثار این کار را ببینند. این‌که قیمت بنزین افزایش پیدا کند اما منابع به سمت مثلا اصلاح محیط زیست نرود و آب و هوا اصلاح نشود قطعا از جانب مردم عکس‌العمل منفی خواهد داشت.

امروز بحث دو نرخی کردن بنزین مطرح است، این راه حل را چگونه می‌بینید؟

من با دو نرخی کردن کاملا مخالف هستم، این یعنی فساد. یادتان باشد در اقتصاد چند نرخی بودن یعنی فساد. فقط در یک شرایط جنگی است که باید بنزین را سهمیه‌بندی کنیم. حالا چگونه این فساد اتفاق می‌افتد؟ فرض کنید من به نام کشاورز از فرمانداری مجوز ده هزار لیتر بنزین سهمیه‌ای می‌گیرم، دو هزار لیتر آن را به بخش کشاورزی می‌برم و هشت هزار لیترش را به بازار آزاد. بنابراین فساد ایجاد می‌شود و من به شدت مخالفم. همچنین به عنوان یک راه حل کوتاه مدت برای جلوگیری از قاچاق بنزین در شرایط فعلی کشور پیشنهاد می‌کنم در مناطق مرزی مثل مریوان، مثل منطقه گمرک در مرز خسروی با عراق، مثل افغانستان و سایر جاها، خود شرکت ملی نفت یک پمپ بگذارد و بنزین را مثلا 500 تومان زیر قیمت آن کشور بفروشد. این باعث می‌شود دیگر برای افراد قاچاق سوخت مقرون به صرفه نباشد. در بلند مدت هم ما باید اقتصاد را درست کنیم و سعی کنیم قیمت‌های نسبی در اقتصاد برقرار شود تا بتوانیم در جهت حفظ منافع ملی کشور اصلاحات اقتصادی انجام دهیم.

نفت خبر