گروه بورس، بانک و بیمه بازارنیوز : یکی از موضوعات مهم در مـورد نظـام بانکـی، معوقـات بانکـی اسـت که در طـرح تحقیـق و تفحـص از نظـام بانکـی نیـز بـه آن اشـاره شـده اسـت. وزیـر اقتصـاد چنـدی قبـل رقـم واقعـی معوقـات بانکـی کـه پیشـتر 80 هـزار میلیـارد اعلام شـده بـود را ۱۵۰ هـزار میلیـارد تومـان اعلام کـرد. در آخریـن اظهـارات، معـاون اول رئیـس جمهـور گفـت بایــد علــل وقــوع معوقــات بانکــی مــورد تحقیــق و بررســی علمــی قــرار گیــرد و دادســتان کل کشـور هـم بـرای چندمیـن بـار از عـدم انگیـزه بانـک هـا در شـکایت از بدهـکاران گلـه کـرد !

بیش از یـک پنجـم کل پـول کشـور (100 هـزار میلیـارد تومـان) در اختیـار معـدود اشـخاص ذینفــوذ قــرار دارد کــه بخــش عمــده ایــن نابســامانی ناشــی از نقایــص قانــون پولــی و عمدتــا بانکــی، فقــدان انگیــزه دولتمــردان در بازپســگیری معوقــات و شــیوع فســاد در سیســتم بانکــی اسـت.

دریافـت تسهیلات بانکـی بـرای هـر شـخص حقیقـی و حقوقـی حـد و سـقفی دارد و بانـک هـا موظفنــد وضعیــت معوقــات بانکــی فــرد متقاضــی را از ســامانه جامــع بانــک مرکــزی اســتعلام کننـد و در صـورت بدهـی قبلـی، از اعطـای وام جدیـد بـه وی خـودداری نماینـد. همچنیـن طبـق مـاده ۶ آییـن نامـه تسهیلات و تعهـدات کلان بانـک مرکـزی، بانـک هـا نمـی تواننـد بیـش از ۲۰ درصـد از سـرمایه پایـه خـود بـه یـک ذینفـع واحـد تسهیلات بدهنـد کـه آمـار هـا نشـان مـی دهـد بانـک هـا ایـن موضوع را رعایـت نکـرده انـد.

آنچـه توسـط دادسـتان کل کشـور نیـز اشـاره شـده اسـت ایـن اسـت کـه معوقـات بانکـی بـه طـور کلـی بـه سـه دسـته تقسـیم مـی شـوند: عـده ای بـه صـورت رانتـی تسهیلات گرفتـه انـد و پـس نـداده انـد، عـده ای تسهیلات گرفتـه انـد امـا آن را در جایـی کـه بایـد خـرج نکـرده انـد و پـس نـداده انـد، عـده ای هـم بـرای تولیـد تسهیلات گرفتـه امـا ضـرر کـرده انـد و قـادر بـه پـس دادن نیسـتند. بـه نظـر مـی رسـد دسـته اول و دوم کـه احتمالا تعـداد کمتـر و البتـه حجــم بیشــتر معوقــات بانکــی را نیــز شــامل مــی شــوند، کســانی هســتند کــه بانکهــا میلــی بــه بــاز پــس گیــری معوقــات از ایشــان را ندارنــد و بــه نوعــی خــود بانکهــا نیــز در آن منافــع اقتصـادی و سیاسـی دارنـد یـا اینکـه حتـی ایـن افـراد از شـرکت هـا یـا اشـخاص تابعـه خـود بانـک هـا هسـتند کـه منابـع را دریافـت کـرده انـد چـرا کـه طبـق آمـار معـاون نظارتـی بانـک مرکـزی تنهـا 30 درصـد از معوقـات مربـوط بـه تولیـد اسـت و لـذا ایـن سـوال پیـش مـی آیـد کـه باقـی ایـن معوقـات کجاسـت؟

تخلـف واضـح نظـام بانکـی و عـدم پیگیـری بـرای دریافـت معوقـات آنجـا واضـح تـر مـی شـود کـه دادسـتان کل کشـور در نشسـتی خبـری در 30 اردیبهشـت 1393 گفـت: در جلسـاتی بـا برخـی مدیـر عامـلان بانکهـا آنهـا صراحتـا بـه مـا گفتنـد کـه دسـتگاه قضـا نبایـد بـه ایـن موضــوع ورود پیــدا کننــد و خودشــان بــا بدهــکاران بانکــی کنــار می آینــد؛ سـؤال اینجاسـت کـه آیـا در خصـوص کسـانی کـه معوقـه کلان دارنـد از همـه ابـزارها اسـتفاده شـده اسـت یـا خیـر؛ به عنوان نمونه یک بانـک از ابـزار ممنوع الخروجـی بـرای فـردی کـه بدهـی کمـی داشــت اســتفاده کــرد و حتــی ضامــن او را نیــز ممنوع الخــروج کــرد امــا در خصــوص معوقــات کلان مشاهده می شود کـه بدهـکاران بانکـی بـه راحتـی از کشـور خـارج میشـوند. در مـواردی شـاهد بوده ایـم کـه یـک ذینفـع واحـد بـود و مجموعـه شـرکتها از یـک نفـر مثـلا ۵۰ میلیـارد می شـد و بـا توجـه بـه اینکـه عنـوان شـده بـود کـه بـه افـراد ۱۰ میلیـارد بـه بالا ندهنـد ایـن مـورد را بـه عنـوان ۵ شـرکت معرفـی کـرده بودنـد و بـا توجـه بـه آن همـه شـده بودنـد زیـر ۱۰ میلیـاردی.... یکــی از بانکهــا معوقــات را ۲۰۰ میلیـارد تومـان عنـوان کـرد امـا بانـک مرکـزی عنـوان کـرد کـه معوقـات ۱۰۰۰ میلیـارد اسـت و جـای سـوال اینجاسـت کـه آیـا بـه مـا مطلـب را درسـت منتقـل نکرده انـد یـا بـه بانـک مرکــزی؛ از ســوی دیگــر مطلــب جمــع آوری مــا عــدد ۱۹۰۰ میلیــارد را نشــان میدهــد و از طرفـی دیگـر شـفاها خـود مدیرعامـل بانـک گفتـه ۳۰۰۰ میلیـارد اسـت و ایـن یـک نابسـامانی بـزرگ اسـت.

یـک سـوال اساسـی و بسـیار سـاده مـردم کـه ایـن خبرهـای رسـمی را مـی شـنوند ایـن اسـت کـه سیسـتم نظـارت بانـک مرکـزی چگونـه عمـل مـی کنـد کـه اگـر از یکـی از بانـک هـای کشـور یـک کارگـر و یـا کارمنـد و یـا کاسـب جـزء پـس از گذشـتن از هفـت خـان رسـتم موفـق بـه دریافـت یـک میلیـون تومـان وام شـود آن هـم بـا بهـره آن چنانـی و ضامـن کارمنـد و ... و گاه اخـم و تخـم هـای برخـی کارمنـدان و برخـی مسئولان اعتبـارات شـعب و روسـای بانـک هـا در صورتـی کـه حتـی یـک قسـط از وام ایـن گونـه افـراد بـه تعویـق بیفتـد بلافاصله حتـی بـدون اطلاع دادن بـه ضامـن از حسـاب ضامـن بخـت برگشـته قسـط معـوق وام گیرنـده کسـر مـی شـود و یـا بـه هـر طریـق ممکـن ایـن قسـط معـوق بلافاصله وصـول مـی شـود امـا در همیــن سیســتم معوقــات کلان بانکــی همچــون یــک تومــور بســیار بدخیــم همچنــان رشــد مـی کنـد و آنقـدر ایـن تومـور متـورم مـی شـود کـه گویـا همـه از درمـان و جراحـی آن بـاز مـی ماننـد و جالـب ایـن کـه از قِبَل ایـن تومـور بسـیار بدخیـم هیـچ کـدام از بدهـکاران بـزرگ بانکــی و مدیــران اصلــی بانــک هــا دچــار زخمــی نمــی شــوند و همچنــان بــر کرســی هــای ریاسـت خـود تکیـه زده انـد در حالـی کـه ایـن بیمـاری بدخیـم و فلـج کننـده نـه تنهـا ضربـه ای اساســی بــه شــاکله اقتصــاد کشــور مــی زنــد و ضررهــای فراوانــی متوجــه مــردم و کشــور مــی شــود بلکــه ایــن فاجعــه باعــث ایجــاد بــی اعتمــادی و کــم شــدن اطمینــان مــردم بــه سیسـتم بانکـی کشـور مـی شـود کـه ضـرر ایـن بـی اعتمـادی و کـم اطمینـان شـدن مـردم از هـر ضـرر دیگـری زیانبارتـر و جبـران ناپذیرتـر اسـت و معلـوم نیسـت بـا وجـود ایـن فاجعـه،چـرا وزرای اقتصـادی و رئیسـان کل بانـک مرکـزی طـی ایـن دوره هـا بـه وظیفـه خـود اولا بـرای جلوگیـری از انباشـت معوقـات بانکـی وثانیـا بـرای اسـتیفای حقـوق مـردم و دولـت از بدهـکاران بـزرگ بانکـی تلاش بایسـته و موثـری انجـام نـداده انـد.

بــه هــر صــورت و متاســفانه بنــا بــه تصریــح محســنی اژه ای ســخنگوی قــوه قضائیــه معوقــات بانکـی نـه تنهـا کاهـش نداشـته بلکـه امـروز بـه عـدد سرسـام آور بیـش از ۱۰۰ هـزار میلیـارد تومــان رســیده اســت. بزرگــی ایــن رقــم آن قــدر هســت کــه نیــازی بــه هیــچ مقایســه ای نباشـد امـا فاجعـه وقتـی روشـن تـر مـی شـود کـه بدانیـم رقـم معوقـات بانکـی در حـال حاضـر معـادل نیمـی از بودجـه ۲۱۰ هـزار میلیـارد تومانـی کل کشـور اسـت.

ایـن درحالـی اسـت کـه در همیـن سیسـتم بانکـی بـه گفتـه وزیـر اقتصـاد در 17 تیرمـاه سـال 1393 صــف متقاضیــان وام قــرض الحســنه ازدواج آن قــدر طولانی شــده اســت کــه حــدود 2 میلیـون زوج در نوبـت دریافـت وام ازدواج بـوده انـد. چگونـه مـی تـوان بـر ایـن فاجعـه چشـم بسـت کـه رقمـی معـادل نیمـی از بودجـه کل کشـور در دسـت بدهـکاران بانکـی مانـده باشـد کــه از همیــن سیســتم بانکــی علیرغــم بدهــکاری هــای میلیاردیشــان موفــق بــه دریافــت وام هـای میلیـاردی دیگـر شـده انـد امـا جوانانـی در ایـن شـرایط اقتصـادی کشـور ازدواج کـرده انـد، ایــن چنیــن در صــف طولانی دریافــت وام پــس از گــذر از هفــت خــان پیــدا کــردن ضامــن بماننـد. ایـن درحالـی اسـت کـه اگـر بـه تمامـی ایـن 2 میلیـون زوج منتظـر در نوبـت، وام ازدواج پرداخـت شـود کل مبلـغ پرداختـی رقمـی معـادل 11 هـزار میلیـارد تومـان مـی شـود کـه ایـن مبلـغ تقریبـا و تنهـا معـادل 10 درصـد معوقـات ۱۰۰هـزار میلیـارد تومانـی بانکـی اسـت.

سه بانک بیش از ۴۰ درصد تسهیلات خود معوقه دارند

بر اساس رتبه بندی انجام شده، بانکهای سرمایه، پارسیان و سامان عملکرد نامطلوبی در این زمینه داشته اند و با بیشترین معوقات بانکی روبرو بوده اند.

در میان ۲۶ بانک شفاف، بانک سرمایه با ۴۷ درصد، نسبت مطالبات غیرجاری در سال ۱۳۹۳ و ۴۹ درصد در ۶ ماهه اول سال ۱۳۹۴ بدترین عملکرد را در این زمینه داشته است و تقریبا نیمی از تسهیلات پرداختی اش وصول نشده است؛ همچنین بانک پارسیان با نسبت مطالبات غیرجاری ۴۲ درصد در سال مالی ۱۳۹۴ نیز بعد از بانک سرمایه بدترین عملکرد را در این زمینه داشته است.