در ادامه به قسمت‌های دیگری از سرفصل‌های تحولات خاورمیانه از سال ۲۰۰۱ تاکنون پرداخته شده است:

۲۴ – جنگ در سوریه از سال ۲۰۱۲ به شکل کاملا سازماندهی شده به سرعت توسعه و گسترش یافت. از یک سو داعش و از سوی دیگر نیروهای موسوم به ارتش آزاد سوریه در کنار تولد دیگر گروه‌های تکفیری و تروریستی تمام سرزمین سوریه را درگیر جنگی بزرگ کردند و هدف همه آنها سرنگونی دولت بشار اسد بود. در کنار این امر نیروهای موسوم به "جهادیون" اروپایی و غربی از اقصی نقاط جهان، از آسیای میانه و دیگر کشورهای عربی و اسلامی به سوی سوریه می‌آیند تا در کنار داعش به جنگ بپردازند، از همین رو بود که گفته می‌شد جنگ ۷۲ فرقه یا ۷۲ ملت علیه نظام سوریه در جریان بود.

از این مسیر بود که زمزمه‌های تقسیم طایفی سوریه به میان آمد که نتیجه طبیعی آن استمرار تجزیه و به هم ریختن مرزهای جغرافیایی در بین کشورهای خاورمیانه بود، طرحی که خروجی آن قدرت یافتن رژیم اشغالگر قدس در قالب دولت مذهبی یهودی در منطقه بود.

۲۵- با آغاز جنگ داخلی در سوریه و مشارکت نیروهای خارجی در این جنگ بر همه هویدا شده بود که که تمام نیروهای منطقه‌ای و بین‌المللی برای سرنگونی نظام سوریه بسیج شده‌اند. شمال لبنان یکی از کانون‌های اصلی حمایت مجموعه‌های تکفیری در جنگ سوریه بود. همین امر باعث گردید تا حزب‌الله لبنان با یک تصمیم استراتژیک وارد جنگ به منظور دفاع از نظام سوریه و دولت بشار اسد شود. سید حسن نصرالله در آوریل سال ۲۰۱۳ رسما حضور نیروهای حزب‌الله در جنگ القصیر در داخل خاک سوریه را تایید و تاکید کرد که نظام سوریه هرگز سقوط نخواهد کرد.

۲۶- با شدت گرفتن دخالت‌های آمریکا و نیروهای هم پیمانش در سوریه و پس از درخواست رسمی دولت سوریه، روسیه تصمیمی جدی و استراتژیک برای حضور نظامی در سوریه اتخاذ کرد و به شکل رسمی از ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۵ با اعزام نیروی هوایی به پایگاه‌های باسل اسد و سپس حمیمیم در استان لاذقیه حملات گسترده به مواضع داعش و دیگر گروه‌های تروریستی و تکفیری را آغاز کرد و توانست در کنار هماهنگی با ارتش سوریه، ایران و نیروهای هم پیمان با نظام سوریه، موازنه نظامی را به نفع ارتش سوریه تغییر دهد.

در حالی ارتش روسیه وارد سوریه شد که استراتژیست‌های روسی بر این اعتقاد بودند که اگر داعش و دیگر نیروهای تکفیری موفق به استقرار دراز مدت و سپس تشکیل پایگاه‌های رسمی در سوریه شوند آنگاه موج این اندیشه تکفیری در سایه حمایت‌های پنهان آمریکا به سوی آسیای میانه خواهد آمد و امنیت روسیه را به خطر می‌اندازند. این در حالی بود که بخش قابل توجه و مهمی از نیروهای موسوم به "جهادی" در بین داعش از آسیای میانه و چچن به سوریه آمده بودند. از سویی دیگر آمریکا تلاش داشت تا به هر قیمتی که شده از حضور گسترده روسیه در دریای مدیترانه در غرب سوریه جلوگیری کند.

۲۷- در اقدامی هماهنگ با سیاست‌های آمریکا در سوریه، نیروهای تکفیری و داعش در ابتدای جنگ در سوریه موفق شدند مرزهای مشترک سوریه با عراق، اردن و ترکیه را تحت کنترل خویش در آورند. هماهنگی عملیات داعش در عراق و سوریه این امکان را به داعش داده بود تا فعال مایشاء در مرزهای مشترک عراق با سوریه شود و از همین نقطه بود که داعش با کنترل شهرهای الموصل در داخل عراق و شهرهای دیرالزور و الرقه در خاک سوریه دولت موسوم به "دولت اسلامی عراق و شام" را بنا نهاد و در خرید و فروش نفت عراق و سوریه از طریق خاک ترکیه به شکل آزاد و خودمختار عمل می‌کرد.

۲۸- به دنبال سیطره داعش و گروه‌های تکفیری بر سوریه، سعودی در جنگ قدرت پنهان تلاش داشت تا یکه تاز سیاست گذاری‌های نظامی، امنیتی و سیاسی علیه نظام سوریه و برنامه براندازی این نظام شود. به همین دلیل با حمایت مالی و سیاسی گسترده از گروه‌های مسلح در سوریه موفق شد تا سال ۲۰۱۵ همه برنامه‌های سیاسی سازمان ملل در نشست‌های ژنو را تحت کنترل و اداره خود بگیرد. سعودی در مخالفت پنهان با سیاست‌های قطر در سوریه تلاش گسترده‌ای داشت تا هرگونه حضور قطر در تحولات سوریه را مسدود کند. این در حالی بود که پادشاهی سعودی در رقابتی آشکار با ترکیه نیز تلاش گسترده‌ای داشت تا از نقش ترکیه در تصمیم‌گیری‌های مهم در باره سوریه بکاهد.

۲۹- آمریکا که خود با بکارگیری نیروهای نیابتی در عراق و سوریه بنیانگذار سیاست هرج و مرج هوشمندانه در خاورمیانه به شمار می‌رود، پس از پیشروی‌های داعش در عراق و سوریه منادی مبارزه با نیروهای تروریستی در عراق و سوریه شد و سپس تشکیل ائتلاف بین‌المللی علیه تروریسم و داعش را اعلام کرد. از این پس بود که کشورهای عربی ضد نظام سوریه و کشورهای عربی حامی گروه‌های تروریستی در سوریه و عراق مجبور شدند تا تحت لوای ائتلاف بین‌المللی علیه داعش وارد عمل شوند و روند و نقش‌های دوگانه مخالف و حمایت از گروه‌های تروریستی را در پیش گیرند. با این وجود تشکیل این ائتلاف عملا باعث شد تا نقش اصلی سعودی در سوریه کمرنگ تر شده و تمامی فعالیت‌های سیاسی و نظامی خود در سوریه و عراق را با آمریکا هماهنگ کنند و این سیاستی بود که سعودی روی خوشی به آن نشان نمی‌داد.

تشکیل ائتلاف بین‌اللملی علیه داعش باعث تحکیم حضور آمریکا در خاورمیانه گردید و تلاش نمود تا هم گام با سیاست‌هایش در این منطقه عملیات‌های نظامی علیه داعش و دیگر تکفیری ها را هدایت و کنترل کند.

۳۰ – دولت ترکیه که با محاسبات غلط فکر می‌کرد در سال ۲۰۱۳ دولت، نظام و ارتش سوریه به سرعت سقوط خواهند کرد با بازتاب حضور نیروهای داعش و تکفیری‌ها در داخل سرزمین خود مواجه شد. با سیطره داعش بر بخش‌های مهمی از خاک سوریه در نزدیکی مرزهای ترکیه، داعش تلاش کرد تا مانور قدرت خود را به رخ ترکیه نیز بکشاند. در چهارچوب همین روند بود که ترکیه شاهد عملیات‌های تروریستی داعش در داخل خاک خود بود و به سرعت فهمید که هیچ راهی جز سلاح نمی‌تواند گروه های ترویستی را در سوریه و عراق متوقف کند. سال ۲۰۱۶ اوج این حملات در داخل خاک ترکیه بود که در طی آن صدها نفر کشته و زخمی شدند. دولت ترکیه که توافق آتش بس با نیروهای کرد در این کشور را به امضاء و اجراء رسانده بود در سایه جنگ در سوریه و در سایه سیاست‌های هرج و مرج طلبانه آمریکا در منطقه، با فروپاشی این توافق آتش بس با کردها مواجه شد و موج جدیدی از درگیری‌های نظامی گسترده بین گروه‌های مسلح کرد جدایی طلب با ارتش ترکیه آغاز شد.

این در گیری‌ها بیش از پیش دولت ترکیه را نسبت به خطر نقشه‌های آمریکا در خاورمیانه آشنا گرداند و دولت اردوغان به خوبی فهمید که سیاست هرج و مرج هوشمندانه آمریکا دوست و دشمن را نمی‌شناسد و فقط درصدد ماهی گیری از آب‌های آلوده خاورمیانه است.

۳۱ – برنامه کودتای نظامی در ترکیه در سال ۲۰۱۶ در اوج درگیری‌های نظامی در عراق و سوریه نشان داد که عمق سیاست‌های هرج و مرج طلبانه آمریکا در خاورمیانه فراتر از آن چیزی است که دولت ترکیه فکر می‌کند. پس از شکست این کودتای نظامی در ترکیه، اردوغان با سرعتی چشمگیر تلاش کرد تا حد فاصلی بین ترکیه و آمریکا در تحولات منطقه خاورمیانه، عراق و سوریه ایجاد کند و راه برای هماهنگی بیشتر بین ترکیه، ایران و روسیه برای مبارزه با تروریسم در خاورمیانه و حرکت به سوی راه حل‌های سیاسی در سوریه هموار کند. این تحولات باعث شد تا به رغم دخالت‌های ترکیه در سوریه، سیاست عملگرا در دولت این کشور به منظور حل و فصل سیاسی در سوریه بیشتر از گذشته ایجاد شود.

۳۲- محمد بن سلمان از سوی پدرش پادشاه عربستان سلمان بن عبدالعزیز آل سعود در ۲۰۱۵ به سمت وزیر دفاع منصوب می‌گردد. وی که اداره کننده عملیات موسوم به طوفان قاطع علیه یمن بود جنگی نابرابر را علیه مردم یمن در پیش می‌گیرد با این امید که در کمتر از سه ماه حوثی‌ها و جریان پرقدرت سیاسی و نظامی انصارالله یمن را تار و مار کند. با همین اندیشه جنگی خانمانسوز در یمن فرا می‌گیرد که هزاران کشته و زخمی به دنبال داشته و تمام زیر ساخت‌های این کشور غنی از نظر منابع و فقیر از نگاه اقتصادی را نابود می‌کند. با توجه به نقش مهم آمریکا در آغاز و ادامه این جنگ اکنون هیچ شکی برای ناظران باقی نمانده است که این جنگ نیز در قالب سیاست هرج و مرج هوشمندانه آمریکا در خاورمیانه است، سیاستی که هدف اساسی آن گسترش آتش جنگ در خاورمیانه و استفاده از آب گل آلود برای خوشه چینی از این منطقه است.

۳۳- در ادامه کمک‌های بی حد و مرز نظامی و لجستیکی و مالی به گروه‌های داعش و مجموعه های مسلح تروریستی در سوریه عملا بخش اعظم این کشور از اداره و کنترل دولت مرکزی خارج می‌شود، همین امر باعث می‌گردد تا ارتش سوریه با کمک ایران و روسیه و هم پیمانان حاضر در خاک این کشور، به دنبال بازپس گیری بخشهای مهم این کشور برآید.

۳۴- فضای سیاسی، امنیتی و نظامی سوریه و حضور نیروهای موسوم به حهادی خارجی در کنار داعش و تکفیری‌ها و نقشه‌های مستمر آمریکا و هم پیمانان منطقه‌ای‌اش جای هیچ تردیدی را باقی نگذاشت تا ایران و روسیه با هماهنگی با دولت سوریه به نمایش قدرت نظامی در هوا و زمین سوریه بپردازند. ایران و روسیه با هماهنگی کامل به بازیابی مجدد ارتش سوریه پرداخته و ضمن کمک‌های تسلیحاتی جدید با تشکیل اتاق فرماندهی مشترک جنگ شامل ایران، روسیه، ارتش سوریه و هم پیمانان اقدامات فراگیری برای وحدت عمل در سوریه انجام دادند.

۳۵- در نخستین گام اتاق فرماندهی عملیات، در سوریه تلاش شد تا آن چه که به سوریه مفید شهرت یافته بود را از لوث وجود داعش و دیگر گروه‌های تکفیری پاکسازی کنند. این سیاست نتیجه بخش بود و توانست شهرهای ساحلی و سپس دمشق و شهرهای مهم را از تیر رس مجموعه‌های مسلح تروریستی خارج کند.

۳۶- آزاد سازی حلب به شکل کامل در پایان سال ۲۰۱۶ نقطه عطف اتاق فرماندهی مشترک ایران، روسیه، ارتش سوریه و نیروهای هم پیمان به خصوص حزب‌الله لبنان در سوریه بود. پس از این مرحله تروریست‌های سوریه که جنگ حلب را "مادر جنگ‌ها" می‌نامیدند شکست بسیار سختی خوردند و راه برای حرکت جدید ارتش سوریه به منظور سیطره بر شهرهای مهم سوریه نیز هموار شد.

۳۷- جنگ مشهور به جنگ مرزها یکی از حیاتی‌ترین جنگ‌هایی بود که علیه داعش در سوریه تدارک دیده شد. دولت سوریه و هم پیمانانش می‌دانستند بدون کنترل مرزها به خصوص مرز سوریه با عراق هیچگونه استقراری در سوریه شکل نخواهد گرفت از همین رو برنامه ریزی گسترده‌ای برای استرداد نقاط مرزی صورت گرفت. از همین رو شهرهای الرقه و دیرالزور در مسیر حرکت به سوی مرزهای مشترک با عراق در هدف اصلی عملیات نظامی هماهنگ شده قرار گرفت.

ایسنا