با توجه به جایگاه و نقش زنجیره تأمین محصولات گیاهان دارویی در شبکه تعاونی ها و اتحادیه های روستایی و کشاورزی ، پس از برگزاری جلسات متعدد و تعامل با مدیران و فعالان این حوزه در زیر بخش ها ، معاونت ها و سازمان های مرتبط تخصصی ، تشکیل تعاونی های مرتبط به ویژه راه اندازی اتحادیه ملی کشاورزی تخصصی محصولی گیاهان دارویی را در دستور کار خود قرار داد و با پیگیری های انجام شده، جلسه هیأت مؤسس اتحادیه مذکور در بهمن ماه با دعوت از نمایندگان شرکت ها و اتحادیه های ملی واستانی فعال در حوزه کاشت، داشت و برداشت گیاهان دارویی و همچنین معاونت های تخصصی وزارت متبوع، در محل سازمان مرکزی تعاون روستایی برگزار شد.
حسین شیرزاد مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی در این جلسه اظهار کرد: جایگاه و نقش گیاهان دارویی به عنوان مولد ارزش افزوده اقتصادی بخش کشاورزی و همچنین با توجه به توان رقابت این محصول در بازارهای جهانی و صادرات فرآورده های گیاهی و ...، ساماندهی تولید، توزیع، فرآوری، تجاری سازی، بازار و صادرات محصولات و خدمات در این حوزه از اهمیت بسزایی برخوردار است.
وی افزود: هم اکنون میزان تجارت جهانی گیاهان دارویی بیش از 107 میلیارد دلار بوده که طبق پیش بینی انجام شده توسعه تجارت گیاهان دارویی این رقم تا سال 2025 به بیش از 450 میلیارد دلار افزایش پیدا خواهد کرد و به همین منظور ارزش صادرات زعفران در سال 1396 به میزان 325 میلیون دلار و ریشه شیرین بیان به میزان 42 میلیون دلار از سهم صادرات را با مقصد کشورهای اروپایی به خود اختصاص داده و گیاهان دارویی یک صنعت نوظهور با رشد سالانه متوسط 5/15 درصد است.
بیشتر بخوانید: حمایت سازمان تعاون روستایی از فعالان صنعت گیاهان دارویی کشور 
شیرزاد از ویژگی های شاخص گیاهان دارویی در حوزه مرتعی به ارگانیک بودن محصولات، ارزش محصولی و کیفی گیاهان دارویی در عرصه های آبی و خاکی، جلوگیری از برداشت بی رویه، کمک به حفظ آب و خاک، تأمین معیشت جوامع محلی، توسعه پایدار محیط زیست، افزایش پوشش گیاهی، کاهش روان آبها و فرسایش و... اشاره کرد.
این مقام مسئول با توجه به اهمیت و جایگاه محصولات گیاهان دارویی در کشور، گفت: برنامه ساماندهی، اولویت بندی، تولیدکنندگان و بهره برداران گیاهان دارویی به عنوان یکی از برنامه های اصلی سند ملی گیاهان دارویی در سالهای اخیر مطرح است و به همین منظور با برنامه ریزی در خصوص همکاری های بین بخشی با معاونت امور باغبانی (مجری طرح ملی گیاهان دارویی)، تفاهم نامه همکاری های مشترک منعقد و پس از آن طی جلسات متعدد، فراهم سازی زمینه های سازماندهی و تشکیل تعاونی های گیاهان دارویی، بعنوان اولویت های تفاهم نامه در دستور کار سازمان قرار گرفت.
معاون وزیر جهاد کشاورزی ادامه داد: با اقدامات انجام شده در وضعیت کنونی نزدیک به تعداد 30 تعاونی و دو اتحادیه استانی در حوزه گیاهان دارویی با ترویج کشاورزی قراردادی، هماهنگی و همکاری زیر بخش های تخصصی در استان های کشور سازماندهی و تشکیل شده است و چشم انداز سازمان تعاون روستایی ایران تشکیل اتحادیه ملی گیاهان دارویی با هدف اثر گذاری در فرآوری و توسعه صادرات این محصول راهبردی و اشتغالزایی است.
وی تصریح کرد: اولین گام در تحقق برنامه، جمع آوری اطلاعات و شناسایی ظرفیت های تعاونی ها و تشکل های تحت پوشش سازمان در حوزه تولید، فرآوری، بسته بندی، بازرگانی و صادرات گیاهان دارویی بود که این امر در قالب گزارش های مربوط از استان ها اخذ شده است.
شیرزاد براساس آمار جمع آوری شده از21 استان کشور اعلام کرد: در حال حاضر تعداد 209 شرکت تعاونی از مجموع شرکت های تحت پوشش شبکه تعاونی ها، به تفکیک 83 تعاونی تولید (معادل 40درصد)، 77 تعاونی روستایی (معادل 37درصد)، 37 تعاونی کشاورزی (معادل 17درصد) و 12 تعاونی روستایی زنان (معادل 6درصد) در زمینه تولید، جمع آوری و بازاریابی محصولات گیاهان دارویی در سطح کشور فعال هستند.
وی افزود: همچنین تعداد 102 هزار880 نفر تولیدکننده و بهره بردار در سطح شبکه تعاونی های کشور، در حوزه کشت گیاهان دارویی در سطح 50 هزار و 141 هکتار فعال بوده که تولید سالیانه آن به میزان 17 میلیون و 715 هزار 467 کیلوگرم و از این میزان، 4 میلیون و903 هزار427 کیلوگرم به صورت مستقیم و یا جمع آوری شده توسط اعضاء این تعاونی ها تولید می شود و در بین محصولات متنوع گیاهان دارویی حدود 69 درصد از مجموع سطح زیر کشت، به محصول زعفران اختصاص دارد و استان خراسان رضوی با 97 درصد از سطح کشت، بالاترین رتبه را داراست. همچنین محصول گل محمدی با 18 درصد سطح زیر کشت بعد از زعفران در رتبه دوم قرار دارد.
معاون وزیر جهاد کشاورزی در بخش دیگری از سخنان خود افزود: تعداد 47 تعاونی معادل 30درصد کل تعاونی ها بصورت مستقیم در امر تولید و جمع آوری این محصولات اقدام می کنند که به ترتیب 21 تعاونی کشاورزی، 15 تعاونی تولید، 9 تعاونی روستایی زنان و 2 تعاونی روستایی، حدود شش درصد از تولید کنندگان و بهره برداران گیاهان دارویی در شبکه تعاونی ها در تولید مستقیم نقش دارند که در مجموع حدود بیست درصد از سطح زیر کشت کل را به خود اختصاص می دهند. از این تعداد، 72 درصد آنها در تعاونی های کشاورزی فعال هستند.
شیرزاد در ادامه افزود: برای خلق ارزش بیشتر باید از چمبره عرقیات و صادرات آن خارج شویم و به تولید اسانس ها و مواد موثر پایه بپردازیم چرا که مشکل ما عدم تطابق محصولات تولیدی داخل با نیاز بازار جهانی است و باید توجه کرد که باقیمانده سموم صنعت گیاهان دارویی را آزار می دهد بنابراین کیفیت مهمترین مسئله است و متاسفانه مکانیزاسیون و تامین مالی گیاهان دارویی بدوی و عقب افتاده است.
به گفته وی، تدوین قواعد، استانداردهای ملی، برند سازی، اتصال با نهادهای تجاری بزرگ کشاورزی قراردادی، تقویت خرده بازارها، کشف بازارهای جدید، تدوین استانداردهای صادراتی و تاسیس آزمایشگاه های مادر و آکرودیته بسیار حائز اهمیت هستند.
مدیرعامل سازمان تعاون روستایی کشور با تاکید بر اهمیت تدوین استاندارد تولید کشت اظهار کرد: ما نیازمند تدوین استانداردهای اجباری پیشا کشت و پساکشت گیاهان دارویی هستیم چراکه نظام بهره برداری گیاهان دارویی ساختاری کهنه دارد و به همین علت به سادگی در زنجیره ها قرار نمی گیرد.
این مقام مسئول در پایان تصریح کرد: تشکیل اتحادیه ملی کشاورزی تخصصی محصولی گیاهان دارویی با هدف اثرگذاری در تأمین و توزیع نهاده ها ، حمایت از تولید و تولید کننده، مهندسی کشت، تأمین زنجیره ارزش، ارتقاء تولید و فرآوری از طریق سرمایه گذاری های زیربنایی، تثبیت و نرخ گذاری محصولات، توسعه صادرات و... مورد پیگیری و اقدام قرار گرفته است و علاوه بر این با تشکیل این اتحادیه پیش بینی می شود اهدافی نظیر راهبری واشتغالزایی، حضور در ساختارهای بورس، برند و تجاری سازی، راه اندازی سامانه های اطلاعات مربوط به وضعیت تولید و بهره برداری و نیز شناسایی گونه های موجود، تقویت صنوف تخصصی و تعامل با شرکت های دانش بنیان و مؤسسات تحقیقاتی نیز محقق خواهد شد.
در جلسه هیئت موسسه اتحادیه ملی کشاورزی تخصصی محصولی گیاهان دارویی که در بهمن ماه در محل سازمان مرکزی تعاون روستایی برگزار شد، برنامه ها و اقدامات انجام شده توسط مجری طرح ملی گیاهان دارویی، دفتر بهره برداری محصولات فرعی مرتع سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری، دفتر توسعه، آموزش و ترویج تعاونی ها و تشکل های سازمان مرکزی تعاون روستایی، مدیران عامل اتحادیه های ملی روستایی و کشاورزی، تولید روستایی، باغداران و نمایندگان منتخب اتحادیه های استانی و شرکتهای تعاونی مرتبط با تولید، صادرات و ... گیاهان دارویی برای نمایندگان منتخب شرکت ها و اتحادیه های ملی، استانی و شهرستانی شرکت کننده ارائه شد.
در این جلسه، نمایندگان تعاونی ها و اتحادیه های فعال در زمینه گیاهان دارویی به عنوان متقاضیان عضویت در اتحادیه در شرف تاسیس گیاهان دارویی و معاونت های تخصصی ذیربط در وزارت جهاد کشاورزی و اتحادیه های سراسری حضور داشته که بررسی اهداف و حدود عملیات، تعیین ارزش هر سهم ، بررسی اساسنامه و زمان و نحوه برپایی مجمع عمومی که مورد تصمیم گیری قرار گرفت.

فصل اقتصاد/