بعد گذشت بیش از ۸ ماه از تصمیم آمریکا برای خروج یکجانبه از توافق هسته ای با ایران، سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلیس در تلاشی برای جلوگیری از فروپاشی این توافق، در ۳۱ ژانویه سازوکار مالی اینستکس را جهت حفظ تجارت با ایران ثبت کرده اند.

مستقر کردن سازوکار اینستکس در واکنش به فشارهای آمریکا و تحریم های این کشور علیه ایران بوده است. این سازوکار نشانه ای از نارضایتی قدرت های اروپایی از یکجانبه گرایی در حال رشد آمریکا در سطح جهان است که در طی مدت کوتاه اخیر از توافقنامه های بین المللی متعددی خارج شده است.

هدف اینستکس نمایش استقلال از آمریکاست نه تسهیل تجارت با ایران

در نتیجه قدرت های اروپایی در حال برداشتن گام هایی برای یافتن اقداماتی جهت ایجاد یک نقش مستقل برای خود در عرصه بین المللی هستند. در همین زمینه گمانه زنی ها از امکان تشکیل یک ارتش اروپایی و همچنین تقویت نقش یورو در پرداخت ها بین المللی به عنوان جایگزین دلار آمریکا مطرح شده است.

به همین ترتیب، می توان پی برد اگرچه اینستکس ابتدائاً ماهیت اقتصادی دارد، اما پیامدهای سیاسی آن برای اتحادیه اروپابیشتر اهمیت دارد. لازم به یادآوری است که یک دهه قبل از اینکه ایران با گروه ۵+۱ در زمینه مسائل هسته ای، توافق کند، سه کشور اتحادیه اروپا مذاکراتی را با ایران آغاز کرده بودند. بنابراین اروپایی ها توافق هسته ای را مستقل از تبعات منفی لغو آن، یک ابتکار اروپایی می دانند.

۳ مسئله مهمی که می تواند عملکرد اینستکس را مختل کند

با این حال با وجود اهمیت بالای سیاسی اینستکس، حداقل ۳ مسئله مهم وجود دارد که ممکن است در آینده عملیاتی شدن آن را مختل کند و این سؤال را ایجاد کند که آیا این سازوکار عملیاتی خواهد بود یا نه. این مسائل اساسی بدین شرح است:

۱. طبق بیانیه رسمی سه کشور اروپایی، اینستکس برای فروش مواد غذایی، دارو و تجهیزات پزشکی به ایران استفاده خواهد شد. این در حالی است که ایران انتظار دارد که هرگونه اقدامی که از سوی اروپایی ها قرار است انجام شود، باید همه جنبه های تجاری کشور را پوشش دهد؛ حتی آن هایی که به طور یکجانبه از سوی آمریکا تحریم شده اند.

۲. هنوز مشخص نشده است که آیا شرکت های اروپایی یا غیر اروپایی مایل به پیوستن به اینستکس و فعالیت در قالب این سازوکار برای تجارت با ایران هستند یا نه. اگر جواب منفی باشد، ممکن است تا حد زیادی اثربخشی اینستکس کاهش یابد.

۳. در عین اینکه سه قدرت اروپایی تلاش می کنند تا اینستکس یک جنبه قابل قبولی از حفظ روابط خود با ایران باشد، آن ها به ایران در مورد مسائل مربوط به موشک ها و فعالیت های منطقه ای فشار می آورند.

موفقیت اینستکس در گروه گسترش دامنه اقدامات اروپا

به این ترتیب این نگرانی وجود دارد که اروپایی ها ممکن است بخواهند از اینستکس به عنوان یک اهرم فشار استفاده کنند تا ایران را مجبور به رعایت این مسائل کنند. این اقدام بدون شک با واکنش منفی ایران مواجه خواهد شد که ممکن است منجر به شکست کلیّت سازوکار اینستکس شود.

باتوجه به نکات فوق، هنوز بسیار زود است نتیجه گیری شود که اقدام جدید اروپایی ها می توند یک ابزار مؤثر برای حفظ توافق هسته ای با ایران باشد. با این حال برای بهبود روابط تجاری ایران و اروپا لازم است سه عضو اصلی اروپا دامنه اقدامات خود را گسترش دهند و تمامی موارد تحریمی و غیرتحریمی را در سازوکار مالی خود پوشش دهند. همچنین باید سایر کشورهای اروپایی را نیز تشویق به حضور و فعالیت در قالب این سازوکار مالی نمایند.

مقاومتی نیوز/