گروه بازرگانی بازارنیوز: واردات بدون انتقال ارز نوعی از واردات است که در آن ارز، به صورت رسمی از کشور خارج نمی‌شود. این نوع واردات از سال‌های اولیه دهه ۹۰ به دلیل دسته بندی کالا به دو بخش کالا‌های مشمول ارز مبادله‌ای و ارز آزاد آغاز شد که در آن وارد کنندگان ارز مورد نیاز خود را از بازار آزاد تهیه می‌کردند.

در آن زمان به دلیل تحریم‌های سنگین اعمال شده علیه ایران و به تبع آن کاهش منابع ارزی کشور، دولت تصمیم گرفت به برخی از کالا‌ها تحت عنوان کالای اساسی  و واسطه‌ای، ارز مبادله‌ای تخصیص دهد. ارز این کالا‌ها از طریق سیستم بانکی تامین می‌شد و در مقابل، سایر کالا‌ها ارز مورد نیاز خود را خارج از سیستم بانکی تامین می‌کردند.

 بعد اینکه به صورت ظاهری تحریم‌ها پس از برجام کاهش پیدا کرد، در ۱۶ بهمن ماه سال ۹۶ جهانگیری معاون اول رئیس جمهور طی دستوری واردات بدون انتقال ارز از چهار کشور ترکیه، کره جنوبی، چین و هند را ممنوع اعلام کرد.

اما پس از خروج آمریکا از برجام و شکست عملی این توافقنامه و همچنین بازگشت تحریم‌های سنگین علیه کشور، در ۲۵ دی ماه امسال، هیئت وزیران واردات بدون انتقال ارز برای تامین مواد اولیه، قطعات و ملزومات ضروری خطوط تولید، تا سقف ۳۰۰ میلیون دلار را تا پایان سال ۹۸ تصویب کرد.

در شرایط موجود کشور بحران زاست

اصلی‌ترین راه کار برای تعدیل قیمت، کنترل عرضه و تقاضا در بازار است. در برهه زمانی ۶ ماهه اول سال، دولت عرضه ارز را کم کرده بود و با افزایش تقاضا در بازار، قیمت دلار تا ۲۰ هزار تومان بالا رفت. اکنون در شرایطی که نزدیک به سال نو هستیم و طبق قاعده هر سال، تقاضا ارز در این ایام در کشور بالا می‌رود و همچنین با توجه به محدودیت منابع ارزی کشور، ورود بانک مرکزی با عرضه ارز به بازار برای تامین تقاضای موجود، به خودی خود سخت است، وادرات بدون انتقال ارز که خود عاملی برای افزایش تقاضا در بازار است، می‌تواند قیمت ارز را دوباره دچار شوک کند. یحیی آل اسحاق وزیر سابق بازرگانی در این باره گفت: در این شرایط که ما مشکل ارزی داریم و  در برهه شب عید هستیم و قیمت دلار بر همه کالا‌ها تاثیر می‌گذارد. واردات بدون انتقال ارز تقاضا را برای ارز در بازار ارز بیشتر می‌کند و در نتیجه ممکن است عرضه به مشکل بر بخورد و قیمت ارز بالا برود و بحران ایجاد کند.

خروج منابع ارزی از کشور

از آنجا که در واردات بدون انتقال ارز، منبع تامین ارز برای واردات مشخص نیست، یکی از نگرانی‌هایی که برای این نوع واردات وجود دارد، خروج منابع ارزی از کشور به بهانه اینگونه واردات است. در همین راستا، محسن صفایی، عضو اتاق بازرگانی گفت: در شرایط ملتهب کنونی که تحت تحریم‌های آمریکا قرار داریم، این کار مخالف منافع ملی و ظلم به مردم است. باید گردش مالی انجام شود تا از این شرایط خارج شویم وگرنه همه دارایی ارزی ما از کشور به این بهانه خارج می‌شود.

عدم شفافیت منابع ارزی ورادات، راه گریزی برای صادرکنندگان متخلف

یکی از ایراداتی که بر واردات بدون انتقال ارز وارد است، عدم شفافیت منابع ارزی تامین شده برای این نوع واردات است. بر اساس آمار گمرک ایران، میزان واردات در سال گذشته حدود ۵۴ میلیارد دلار بوده که فقط حدود ۲۷ میلیارد دلار آن مشخص است از کجا تامین ارزی شده اند. یعنی منشا تامین ارزیحدود ۵۰ درصد از واردات سال گذشته، مشخص نیست. دو راه عمده تامین ارز برای واردات بدون انتقال ارز، ارز حاصل از صادرات و همچنین ارز حاصل از قاچاق است. وجود این نوع واردات باعث می‌شود صادرکننده‌ای که برای تولید، یارانه از دولت دریافت کرده و بنابرآن ملزم است که ارز حاصل از صادراتش را به داخل برگرداند، به بهانه فروش ارز خود به واردکننده یا حتی واردات بدون انتقال ارز توسط خودش، از ارائه ارز یا اظهارنامه‌ای مبنی بر فروش ارز به واردکننده یا واردات فرار کند. در این شرایط، مدیریت منابع ارزی توسط سیاست گذار ارزی کشور یعنی بانک مرکزی دشوار خواهد شد.

نابسامانی در نوع کالای وارداتی

شاید مهم‌ترین مشکلی که در حال حاضر برای واردات بدون انتقال ارز وجود دارد این است که دولت نمی‌داند وارد کننده چه نوع کالایی را از این طریق وارد کشور می‌کند. واردات بدون انتقال ارز اساسا برای تامین مواد اولیه تولید و برخی کالا‌های اساسی تعریف شده است، ولی از آنجایی که هیچ نوع ثبت سفارشی در این نوع واردات وجود ندارد و دولت از نوع کالای وارداتی بی اطلاع است، واردکنندگان سودجو به بهانه واردات مواد اولیه، اقدام به واردات کالا‌های غیر ضروری و گا‌ها لوکس می‌کنند. به عنوان مثال، واردکنندگان خودرو، چندهزار خودروی وارداتی را در انبار‌های گمرک پارک کردند و با فشار به دولت، هیات وزیران را مجاب به ارائه بخشنامه‌ای مبنی بر آزادسازی خودرو‌های وارداتی از طریق واردات بدون انتقال ارز که  قبض انبار گمرک را دارند، کردند؛ بنابراین دولت اگر می‌خواهد واردات و خصوصا مواد اولیه‌ی تولید در کشور را مدیریت کند، باید در اولین کار، ثبت سفارش را برای واردات بدون انتقال ارز راه اندازی کند تا هر نوع کالایی به این بهانه وارد نشود.