گروه بهداشت و درمان بازارنیوز: با توجه به اینکه، حرکت در مسیر توسعه و برنامه‌ریزی در هر جامعه‌ای نیازمند وجود اطلاعات شفاف، صحیح و جامع می‌باشد؛ عدم شفافیت آماری سبب می‌شود تا امکان برنامه‌ریزی صحیح و جامع در جامعه وجود نداشته باشد. شفافیت آماری از آن جایی حائز اهمیت است که اولین گام در سیاست‌گذاری در هر حوزه‌ای نیازمند شناخت دقیق از وضع موجود در آن حوزه است. شفافیت در اطلاعات باعث از بین رفتن عدم تقارن اطلاعاتی می‌شود. بر این اساس، جریان اطلاعاتی در صورت پیوستگی و روز آمد بودن، زمینه برنامه‌ریزی‌های بلندمدت را فراهم می‌سازد. در نتیجه، نه تنها سیاستگذاران کلان می‌توانند از مزایای ایجاد یک سامانه اطلاعاتی استفاده نمایند بلکه آحاد افراد جامعه و فعالان نیز با سطوح دسترسی متفاوت می‌توانند از آن بهره‌مند شوند تا با استفاده از این اطلاعات بتوانند در تصمیم‌گیری خود (مثلا تعیین میزان مالیات پزشکان) بهترین انتخاب‌ها را داشته باشند. حوزه بهداشت نیز از این قاعده مستثنی نیست. وجود آمارهای مربوط به حوزه بهداشت از جمله تعداد پزشکان به تفکیک عمومی و متخصص، نوع تخصص، تعداد مطب‌های دارای مجوز فعالیت، میزان مراجعه مردم به بیمارستان‌ها و مطب‌ها و بسیاری آمار دیگر در این حوزه امکان برنامه‌ریزی برای بهداشت جامعه را ممکن می‌سازد. علاوه بر این، وجود اطلاعات دقیق و شفاف می تواند به شناسایی ظرفیت مالیاتی این گروه نیز کمک شایان توجهی باشد. با این وجود، بررسی آمار پزشکان عمومی در کشور، نشان دهنده وجود اختلاف شدید در آمارهای اعلامی توسط وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی است.

مشکل آماری در بخش بهداشتی و پزشکی کشور به گونه ای است که اولا، پایگاه اطلاع رسانی خاصی برای دسترسی به این اطلاعات وجود ندارد در حالی که مرکز آمار و فناوری اطلاعات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی متولی آمار در حوزه بهداشت است.

دوما، آمار موجود بسیار غیرمستند و اختلافی هستند. این اختلاف در آمارهای بسیار ابتدایی هم به صورت چشمگیر وجود دارد. به عنوان مثال، آمار مستند و دقیقی در حوزه پزشکان و بویژه در تعداد پزشکان، سرانه مراجعه، تعداد مطب‌های فعال وجود ندارد؛ این در حالی است که این گونه اطلاعات با توجه به تخصیص شماره نظام پزشکی به هر پزشک از ابتدایی ­ترین نوع آمار است. فقدان آمار متقن در بخش پزشکی کشور باعث شده که حتی در گزارش‌ها و مصاحبه‌های منتشر شده توسط مقامات و مسؤولان وزارت بهداشت نیز اختلاف آماری قابل توجهی وجود داشته باشد. به عنوان مثال در مورد تعداد پزشکان فعال در بخش‌های مختلف پزشکی کشور، در حالی که ایرج حریرچی سخنگوی وزارت بهداشت، در بهمن 96 تعداد پزشکان فعال در کشور را 42822 نفر اعلام کرده^[1] محمد جهانگیری معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی ایران در مدتی حدود شش ماه بعد تعداد پزشکان عمومی فعال را 60 هزار نفر عنوان کرده است^[2]. این تشتت در آمار تا حدی است که بعضا آمار ارائه شده از سوی مسؤولین و متولیان حوزه پزشکی کشور غیرمنطقی به نظر می­رسند. به عنوان مثال، در حالی که تعداد پزشکان عمومی کشور که طی 38 سال (از زمان انقلاب تا سال 1396) از کمتر از 10 هزار نفر به 42 هزار نفر رسیده، طی مدت محدودی پس از آن (از سال 96 تا 97) با افزایش 18 هزار نفری به 60 هزار نفر افزایش یافته است. نمودار (1) نشان­دهنده اختلاف 40 درصدی در تعداد پزشکان عمومی فعال در کشور می‌باشد.

نمودار (1) آمار پزشکان عمومی در کشور

بنابراین، فقدان پایگاه­های معتبر آماری در بخش پزشکی کشور و فقدان آمار متقن از علل اصلی ارائه آمارهای متناقض در این بخش است. از این رو، دسترسی به آمار صحیح تعداد پزشکان عمومی و تعداد مطب‌های فعال در کشور که از ضروری ترین مقدمات برای مطالعه در مورد وضعیت پزشکی و سلامت کشور است از مهمترین چالش­های این بخش می­باشد. در صورت فقدان آمار منسجم در خصوص وضعیت پزشکی و نحوه توزیع پزشکان در کشور چگونه می­توان طرح­های بزرگی مانند طرح تحول سلامت، طرح الکترونیکی کردن پرونده سلامت، طرح درج نسخ الکترونیکی، شناسایی ظرفیت های مالیاتی و مانند آن را عملیاتی یا تکمیل کرد. بسیار واضح است که در شرایطی که آمار صحیح وجود ندارد، ارائه هر طرحی در حوزه سلامت اگر هم به هدف برسد حتما هزینه­های گزافی را به جامعه تحمیل خواهد کرد.

بر این اساس انتظار می‌رود، مرکز آمار به عنوان متولی ارائه آمارهای مختلف در کشور، دفتر آمار و فناوری اطلاعات وزارت بهداشت به عنوان متولی آمار در حوزه بهداشت و سازمان نظام پزشکی کشور که اقدام به تخصیص شماره نظام پزشکی کرده و مجوزهای مربوط به ایجاد مطب را صادر می‌نماید، در راستای شفافیت و اتقان آمار در اسرع وقت اقدام به جمع آوری و انتشار اطلاعات مربوط به تعداد پزشکان (به تفکیک عمومی، تخصصی و فوق تخصصی و دندانپزشکان)، تعداد مجوزهای صادره برای باز کردن مطب، تعداد مطب‌‌های فعال و غیرفعال در حوزه بهداشت و درمان، افرادی که فقط در مطب شخصی فعالیت کرده و افرادی که به طور مشترک در مطب شخصی و بیمارستان‌ها فعالیت ‌می‌کنند، نمایند. این کار، ابتدایی ترین گام برای طرح های بعدی وزارت بهداشت مانند پرونده الکترونیکی سلامت، نسخ الکترونیکی و مانند آن است.