گروه اقتصاد کلان بازارنیوز: چهارمین نشست از سلسله نشست‌های اقتصادی بازارنیوز، روز دوشنبه با حضور عبدالمجید شیخی، اقتصاددان و عضو هیات علمی دانشگاه در بازارنیوز برگزار شد که مشروح سخنان وی را می‌خوانید.

 

سلطه دلار، سلطه عام و آمریکا

شیخی با اشاره به راهبرد غلط اقتصادی اتخاذ شده در مورد دلار، گفت : امروز سلطه‌ی غرب و آمریکا به دو بخش تقسیم می شود: یک سلطه‌ی عام و دیگری سلطه خاص.  سلطه عام نظام غرب، سلطه‌ی پول و دلار و یورو است. سلطه‌ی خاص به اشکال مختلف در بازار فیزیکی کالاها، خدمات خودش را نشان می‌دهد. مثلا امروزه غرب از نظر فناوری و توانایی بر تولید، سلطه دارد.

وی با اشاره به ویژگی‌های منحصر به فرد تولیدات غرب، افزود : از جمله این ویژگی ها، میتوان به کیفیت و فناوری بالا، قیمت تمام شده‌ی نازل، تولید انبوه سفارش محور با قدرت چانه زنی در بازار، اشاره کرد. عمده کشور‌های وارد کننده‌، محتاج به کالا‌های فناوری پیشرفته هستند.

این استاد دانشگاه، افزود : نبض بازار‌ محصولات خام، عمدتا در اختیار کشور‌های غربی و سلطه گر است. برای مثال، دربخش کشاورزی، عمده انحصار بازار، در اختیار کشورهای غربی است. این کشور‌ها، با ابزار‌های مختلف، الگوی سفارش کالا را برای خود تنظیم کرده‌اند. با استفاده از ابزار ذخیره سازی، حتی اگر وارد کننده یک کالا هم باشند، باز هم بر بازار آن سلطه دارند. به طور مثال انگلستان، کاکائو و قهوه را از غنا وارد می کند، ولی سلطه گر بازار، انگلیس است. این کشور، این کالا را فرآوری کرده و ارزش افزوده ایجاد می‌کند. در بازار زعفران نیز، ایران، تولیدکننده و صادرکننده عمده است، ولی سلطه‌ی بازار در دست اسپانیاست.  

شیخی در ادامه با اشاره به سلطه عام غرب بر دنیا، افزود : سلطه‌ی عام، سلطه‌ی دلار است. بعد از جنگ جهانی دوم، اروپا به طور کلی تخریب شده بود و ۶۵ میلیون نفر کشته شدند. آمریکا که در جنگ نظاره‌گر بود، کنفرانس «برتن وودز» را ترتیب داد. از ۴۴ کشور دعوت شده  به آن کنفرانس التزام گرفتند که باید بعد از آن تاریخ، سلطه‌ی دلار را بپذیرند و با دلار معامله کنند.

 

وی با اشاره به حضور ایران در این جلسات، افزود : آمریکا به کشورها، وام دلاری پرداخت کرد و کالا‌های خود به آن‌ها فروخت و  این گونه دلار مبادله شد. با اجرای طرح مارشال، دلار، تبدیل به ارز اصلی مرجع مبادلات رسمی شد.

این استاد دانشگاه افزود : سلطه عام دلار باعث شده که کشور‌ها به بازیچه‌ تبدیل شوند. یعنی اگر بعد از این مقدمات مشغول بحث به مسئله‌ای به نام دلار و چالش‌های ارزی بین بخش خصوصی و دولتی بشویم، ریشه‌اش برمیگردد به اینکه  ما زیر چتر سلطه دلار هستیم. چاره اندیشی‌هایی که مسئولین مدام درگیرش هستند نیز کاملا بازی‌هایی است که آمریکا برای ما دیکته کرد. مسئولین فکر می‌کنند دارند تدبیر می‌کنند، درصورتی که در یک بازی گیر افتاده اند.


دعوای ارزی دولت و بخش خصوصی یک بازی است

عبدالمجید شیخی با اشاره به قاعده قرآنی مطرح شده توسط علامه طباطبایی گفت : فعل بشر هم دارای آثار مثبت است و هم دارای آثار منفی. اگر آثار بد بر آثار خوب، ارجحیت و برتری داشته باشد، عقل حکم می کند که آن فعل انجام شود. در غیر این صورت،  عقل حکم می کند که آن کار انجام نشود. در زیر این چتر، من، چالشهای بین بخش خصوصی و دولتی را بازی می نامم. زیرا شبیه بازی بچه هاست. این دعوا هم پایان ندارد، و دلیل آن این است که مشکل را ریشه ای حل نمی کنیم. باید از زیر سلطه دلار و یورو خارج شویم.

وی افزود : اگر به سیاست‌های دولت و بسته‌های سیاستی  تنظیم شده برای رفع مشکلات اقتصادی در چند سال اخیر توجه کنیم، عمدتا متکی بر سیاست‌های پولی است که سعی شده با دلار و ریال، توامان بازی کند و عمده سیاست‌های پولی هم در شرایطی که در یک دام پولی و نقدینگی واقع شدیم، چاره ساز نیست. کِینز می گوید وقتی کشوری در دام نقدینگی فرورفته، سیاست‌های پولی نمی‌تواند آن‌ را نجات دهد.  باید سیاست‌های مالی و حقوقی اعمال شود تا از آن دام نقدینگی بیرون بیاید. 

وی با تاکید بر اینکه برای حل مشکلات ارزی باید سلطه عام دلار حذف شود، افزود : در صورت حذف سلطه دلار، ما نه نیاز به بازار متشکل ارزی داریم، نه نیازی به سامانه نیما و سنا و سورنا. اصلا بازار را به حال خودش رها کنید، خودش درست می‌شود، هیچ نیازی به کنترل هم نیست. الان مثلا قرآن هم می‌فرماید کفار به بهشت راه نمی‌یابند. اگر دیدی شتری از سوراخ سوزنی عبور کرد آن مشرکین هم به بهشت می‌روند. این مثال افراطی را می‌زند که فهمش برای ما راحت شود. یا مثال می‌زند به بانوان مومنه مثل همسر فرعون، بانوان کافر مثل زن حضرت نوح و لوط این‌ها مثال‌های قرآن است. ما طبق قاعده قرآنی اگر بخواهیم مثال بزنیم،  اگر یکی از کشور‌های افریقایی که اصلا مراوداتی با ما ندارد، پولش۱۰ برابر شود، چه تاثیری در اقتصاد ما دارد؟ ولی دلار یک درصد کم و زیاد شود، اینجا غائله به پا می شود. دلیلش هم این است دلار یک حربه‌ی انفجاری است. اگر دلار داشته باشی، وقتی افت ارزش پیدا کرد، در واقع قدرت خرید شما را کاهش می‌دهد. اگر افزایش ارزش پیدا کند، آن‌هایی که دلار ندارند ضرر می کنند. در هر ۲ حالت کشور سلطه گر نفع می برد.


پیمان بریکس و دیگر پیمان‌ها برای خروج از زیر سلطه دلار است

وی با اشاره به لزوم ایجاد پیمانهایی به منظور حذف دلار، گفت:  پیمان بریکس را به این منظور تشکیل دادند که از زیر سلطه‌ی دلار و یورو بیرون بیایند. اتحادیه افریقا یکی از اهدافش که نتوانسته تا الان پیاده کند، تعریف یک پول واحد است. اتحادیه عرب  شورای همکاری خلیج فارس، یکی از اهدافشان تعریف پولِ واحد است. اتحادیه اروپا این هدف را جامه عمل پوشاند. پیمان‌هایی که الان در شرق آسیا منعقد شده نهایتا به این منجر می‌شود که واحد پول دیگری تعریف کنند. بنده در ۱۰ سال پیش که در سازمان سرمایه گذاری به عنوان نماینده وزارتخانه‌ها حضور داشتم، چون همزمان با «اجلاس اکو» در استانبول بود، پیشنهاد دادم که تعریف پول جدیدی پیشنهاد شود. پیمان همکاری‌های اقتصادی کشور‌های اسلامی، آن‌ها هم ناچارند یک زمانی به این امر برسند که یک پول واحدی را تعریف کنند که از زیر سلطه دلار در بیایند.

 شیخی با تاکید بر اینکه خروج از زیر سلطه دلار، سیاسی نیست، گفت : مسئله این است که کلید دسترسی به دارایی‌ها در دست صادر کننده دلار است. امروز دلار دست  آمریکاست، یعنی نبض اقتصاد دنیا دست آمریکاست. یا اگر یورو است، نبضش دست اروپاست. این‌ها مسئله بین المللی و مسئله اقتصادی است. می توانم به حرف‌های برندگان جایزه نوبل استناد کنم که راجع به بحث سلطه دلار صحبت کردند.


اقتصاد ما بعد از انقلاب با قبل از آن فرقی نکرده است

عضو هیات علمی دانشگاه ادامه داد : اقتصاد ما در این ۴۰ سال به دلیل وابستگی به نفت تغییری نکرده و الگوی جدیدی در اقتصاد ما پیاده نشده است، تا ازآن وضعیت سابق بیرون بیاییم. همچنان ما وابسته به فروش نفت هستیم، فرار مالیاتی در اقتصاد ما به شدت بالاست. چند سال پیش  مقاله‌ای منتشر کردم که میزان فرار مالیاتی ما آن زمان حدود ۱۳۰ هزار میلیارد تومان بود که اگر به نرخ امروز حساب کنیم باید دو یا سه برابر شده باشد. تولید ناخالص ملی ما که رسما اعلام کردند حدود ۵۰۰ میلیارد دلار است، ولی تولید حقیقی ملی ما حدود دو برابر این رقم است. به دلیل اینکه اقتصاد ما سنتی است و عمده‌ی مبادلات در خارج از نظام بازار انجام می‌شود.

 شیخی با اشاره به ضعف آماری کشور در حوزه اقتصاد گفت بنده تجدید نظری در ارزش افزوده‌ی بخش کشاورزی انجام دادم و  به بانک‌ کشاورزی و اداره‌ی حساب‌های اقتصادی ارجاع دادم . وقتی ارائه دادم، گفتم محاسبه‌ی ارزش افزوده در بخش کشاورزی پایین‌تر از میزانی است که شما اعلام می‌کنید. جوابی که گرفتم این بود که گفتند اگر محاسبات شما را  محاسباتمان لحاظ کنیم، روند به هم می خورد. یعنی اذعان کردند که چنین مشکلی وجود دارد. دلیل آن نیز ضعف پوشش اطلاعاتی نظام آماری است .


افتخارات رئیس جمهور فعلی مایه ذلت است

وی با اشاره به اینکه مالیات باید منبع درآمد اصلی دولت باشد، گفت :  دولت‌ها رفتارشان تفاوت‌هایی داشته، البته بعضی از دولت‌ها خیلی راحت طلب ترند یعنی مثلا رئیس جمهور فعلی، افتخارش این است که برجام را امضا کرده، که نفت خام فروش برود. این موجب ذلت برای مملکت است که رئیس جمهور، این را به عنوان یک موفقیت بزرگ معرفی کند. یا مثلا در فلان جا به هواپیما‌های ما بنزین بدهند. این دستاورد نیست. این یعنی این که دولت دنبال درآمد راحت است. متکی به نفت خام است. من‌می گویم این دولت بدتر از همه دولت‌های قبلی است، چون در دولت قبلی حداقل روند حرکت به سمت فعال کردن تولید داخلی منجر می‌شد.

وی افزود : برخلاف اینکه خیلی‌ها می گویند نفت، بلای جانِ ماست، نفت نعمتی است که  ما از آن خوب استفاده نمی‌کنیم. باید روی فرآوری نفت و محصولات فرآوری شده‌ی نفت متکی می‌شدیم و صنعتمان را در این بخش فعال می‌کردیم. ولی اینکار را نکردیم. ارزش  افزوده را در داخل کسب نمی‌کنیم،  و آن را  به بیگانگان سپردیم.


در برخی مسائل اقتصادی ما رتبه اول منطقه هستیم

شیخی گفت : میگویند تمام شاخص‌های اقتصادی ما عقب‌تر از برنامه چشم انداز است. خیر ما الان در خیلی چیز‌ها که در سند چشم انداز آمده که در منطقه باید اول شویم، اول شدیم. بسیاری از شاخص‌های اقتصادی ما هم رو به بهبودی است و نسبت به کشور‌های منطقه بهتر است.  به اذعان بانک جهانی از لحاظ حجم اقتصاد، هجدهمین اقتصاد دنیا هستیم.  متاسفانه بودجه خوب اجرا نمی‌شود. ما خوب بودجه بندی می‌کنیم و خوب قانون می‌نویسیم، ولی متاسفانه خوب اجرا نمی‌کنیم. متاسفانه بعضا دولت‌ها به جای اینکه به اسناد رسمی بالا دستی مقید باشند ، سعی می‌کنند از خودشان ابداعاتی را اعمال کنند.  اخیرا مجلس به دولت گفته که حقوق کارمندان یک عددی باید باشد، دولت رفته کار دیگری انجام داده است. خود مجلس که دو سوم آن با دولت است، با دولت مخالفت می‌کند که چرا قانون را رعایت نمی‌کنید. دولت‌ها غالبا مقید به اجرای بودجه نیستند .



ما الگویی برای اقتصاد پیدا نکردیم/ مدیریت اقتصادی کشور، هنوز به اقتصاددانان اسلامی سپرده نشده است

عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به اینکه هنوز الگوی صحیح اقتصادی را در کشور پیاده نکردیم، افزود : مقام معظم رهبری چند سال است مجموعه‌ای را مامور کرده تا الگوی ایرانی اسلامی پیشرفت را طراحی کنند. تا الان نتیجه‌ای منتشر نشده، اسنادی منتشر کردند، اما هنوز نهایی نشده است. نکته دوم این است که عقلا و مدیران اقتصاد دنیا معمولا وقتی راهبرد تعریف می‌کنند، با تغییر دولتها، تعرضی به راهبرد کلی نمی شود.اما متاسفانه عادت کردیم که مقید نباشیم. بعضا هم می گویند قبول نداریم.  دولت گذشته هم بعضا به سیاست‌های کلی، مثل قانون برنامه مقید نبود. تا الان دولت‌ها تیم اقتصادی شان همان‌ها بودند که بودند. بنده خودم، چون مدرس اقتصاد اسلامی هستم اعتقاد دارم که مدیریت اقتصادی در کشور هرگز به  آدم‌های خودباور اقتصاد دان اسلامی سپرده نشده، یعنی کسی اگر منتقد اصلی باشد من هستم.

وی با تاکید بر لزوم شفافیت در فرآیندهای اقتصادی کشور، افزود : اگر یک نظام یکپارچه اطلاعات مشتریان در شبکه بانکی می‌داشتیم، هم می توانستیم از فرار مالیاتی جلوگیری کنیم، هم تراکنش‌ها را ثبت و ضبط می‌کردیم، هم می‌توانستیم از قاچاق جلوگیری کنیم. مثلا طرح بارکد گذاری، این که کالا از کجا آمده است و به کجا می‌رود؟ ورودی و خروجی هایش کجاست؟ منبع تامین کننده مواد اولیه اش کجاست؟ یعنی حتی از این مشکلات معاملاتی هم می‌توانستیم جلوگیری کنیم. مرکز بارکد گذاری را تعطیل کردیم. دو سه ابزار دیگر طراحی شد که متاسفانه همه را تعطیل کردند. خب این کار اگر صورت می گرفت به همان مطلوبی می رسیدیم که انتظارش را داریم.

FATF در نهایت اطلاعات وزارت اطلاعات را می‌خواهد/می توانیم با چین و روسیه فامیل بشویم

شیخی در مورد fatf افزود : این نهاد تاسیس شده است که روزی به درد طراح هایش بخورد و الان آن روز است. ببینید آن‌ها از هر اهرمی استفاده کردند که ایران را کنترل کنند. الان مثلا در برنامه برجام، هدف غایی هم اگر این نمی‌بود، بالاخره یک مانعی به نام fatf داشتند که می‌توانستند از آنجا ایران را کنترل کنند.  از اروپایی‌ها بشنوید که اخیرا شرط کردند که ایران حتما باید عضو fatf بشود.  مثل بند کردن آقایان به سوئیفت است. مگر فقط تنها پیام‌رسان سوئیفت است؟ الان چین و روسیه هم پیام رسان ابداع کرده‌اند. ما میتوانیم فامیل روسیه و چین هم بشویم. چرا برویم فامیل آمریکا بشویم؟

وی در پایان با تاکید بر خطرناک بودن fatf برای امنیت کشور افزود :  یکی از بندگیر‌های fatf ، تاسیس مرکز جمع آوری اطلاعات به نام FIU است که در وزارت اقتصاد تشکیل شد. بنده  اطلاعاتم موثق است و از کسی است که خودش در وزارت اقتصاد دارایی و بانک مرکزی هم بوده. او گفت که اینها، با fatf همکاری کردند و اطلاعات صرافی‌ها را منتشر کردند. دست ما را که باز بود و از طریق صرافی‌ها مبادله ارز را انجام می‌دادیم، بستند.فردا روزی، این مرکز انقدر سلطه دارد، حتی بر وزارت اطلاعات مشرف می‌شود . یعنی وزارت اطلاعات ما هم باید اطلاعات خودش را به این مرکز بدهد، آن هم برای fatf بفرستد .