ازدواج کودکان یا کودک‌ همسری نوعی ازدواج رسمی یا غیررسمی است که که در آن فرد پیش از رسیدن به سن 18 سالگی پیمان زناشویی می‌بندد. سن قانونی ازدواج در ایران برای دختر 13 سال تمام و پسر 15سال تمام است و ثبت ازدواج قبل از رسیدن به این سن، با اجازه ولی کودک و تشخیص دادگاه انجام می‌گیرد.

کودک همسری :

به طور معمول عبارت کودک‌ همسری در مورد کودکان دختری به‌کار می‌رود که با مردان بزرگسال به سبب اجبار حاصل از سنت‌های قومی یا مشکلات اقتصادی خانواده، ازدواج می‌کنند.

حوزه‌های قضایی متعددی ازدواج زودهنگام را با رضایت والدین یا در موارد خاصی همچون بارداری نوجوانان مجاز می‌دانند. قوانین سن رضایت (سنی که در آن صلاحیت دختران، به رضایت برای رابطه جنسی مورد قبول قانون است) به منظور محافظت از کودکان در برابر قرار گرفتن در معرض بهره‌کشی جنسی و همچنین قاچاق کودکان نیز وضع شده‌اند و تا حدودی به ازدواج کودکان نیز مرتبطند.

ازدواج در کودکی بر پسران و دختران تأثیرات منفی می‌گذارد. برطبق آمار، بیشترین صدمه و آسیب را دختران می‎بینند. بیشتر این دختران موقعیت اقتصادی و اجتماعی ضعیفی دارند.

پیامدهای کودک همسری :

ازدواج دختران در سنین پایین می‌تواند مشکلاتی مثل مرگ در هنگام زایمان، خشونت فیزیکی و جنسی، انزوا و افسردگی، سرطان دهانه‌ رحم و خطر ابتلا به بیماری های مقاربتی و مرگ نوزادان را افزایش دهد. به همین دلیل باید برنامه‌های آموزشی برای افزایش آگاهی جامعه، والدین و رهبران مذهبی طراحی و اجرا شود.

تنظیم خانواده بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی، این‎گونه تعریف شده است:

برنامه‌ریزی زوج ها برای دستیابی به اهداف باروری به صورت آگاهانه، مسئولانه و داوطلبانه، به منظور ارتقای تندرستی و بهزیستی خانواده.

تنظیم خانواده به خانواده‌ها امکان می‌دهد تا تعداد فرزندی که می‌خواهند، داشته باشند. بین حاملگی‌ها فاصله بیندازند و از بارداری‌های پر خطر (برای مادران و نوزادان) جلوگیری کنند.

مطالعات نشان داده که بین ازدواج در کودکی و بارداری ناخواسته، سقط جنین، فاصله کم‌تر از دو سال بین بارداری‌ها و میزان باروری بالا رابطه وجود دارد.

قوانین بین المللی چه می‎گویند؟

در سطح اتحادیه اروپا و  بین‌المللی، ازدواج کودکان یکی از اشکال ازدواج اجباری به‌شمار می‌رود و مصداق نقض حقوق بشر و نمونه‌ای از خشونت جنسیتی است.

در مجلس شورای اسلامی ایران طرحی تحت عنوان کودک همسری مطرح شده‌است که مخالفان و موافقان زیادی نسبت به آن اظهار نظر کرده‌اند.

شایان ذکر است، این طرح هنوز به تصویب مجلس نرسیده است.

ازدواج دختران در سنین پایین می‌تواند مشکلاتی مثل مرگ در هنگام زایمان، خشونت فیزیکی و جنسی، انزوا و افسردگی، سرطان دهانه‌ رحم و خطر ابتلا به بیماری های مقاربتی و مرگ نوزادان را افزایش دهد. به همین دلیل باید برنامه‌های آموزشی برای افزایش آگاهی جامعه، والدین و رهبران مذهبی طراحی و اجرا شود.