بر اساس آمار فائو ایران بزرگترین تولید کننده ماهی قزل آلا در جهان است و استقبال خوبی از پرورش این ماهی در کشورمان صورت گرفته است.

این ماهی با توجه به قیمت و طعم مناسب  جایگاه ویژه ای نیز میان مصرف کنندگان دارد و در مناطق مختلف کشور مورد استفاده قرار می گیرد.

نهاده های تولید ماهی قزل آلا مانند ذرت و کنجاله سویا و تخم ماهی  تحت حمایت دولت قرار دارد و برای واردات آنها از ارز 4200 تومانی استفاده می شود؛ عمده تجهیزات مورد نیاز برای احداث مزرعه ماهی قزل آلا در داخل کشور بومی شده است.

مانند هر صنعت دیگر بازار نقش اصلی در میزان سوددهی فعالان این بخش دارد و تولید کنندگان بر اساس وضعیت بازار ممکن است 5 تا 10 هزار تومان از فروش هر کیلوگرم ماهی سود ببرند.

هر مزرعه پرورش ماهی قزل آلا می تواند در سال دو دوره تولید داشته باشد و یک واحد 20 تنی در هر دوره می تواند بیش از 100 میلیون تومان درآمد کسب کند.

هزینه احداث یک واحد 20 تنی در صورتی که زمین آن محیا باشد 500 تا 700 میلیون تومان است و  به ازای تولید هر 5 تا 7 تن تولید ماهی قزل آلا  برای یک نفر اشتغالزایی مستقیم ایجاد میشود.

سرمایه گذاران برای ورود یا توسعه فعالیت خود در این بخش می توانند از تسهیلات بانکی با نرخ سود 7 تا 14 درصد بر اساس منطقه و نوع فعالیت بهره گیرند.

خبرنگار درباره ظرفیت های توسعه پرورش ماهی قزل آلا برای درآمدزایی و اشتغالزایی و رونق بخش کشاورزی با مهدی شکوری مدیرکل دفتر آبزیان آب شیرین سازمان شیلات ایران گفتگو کرده که مشروح آن در ادامه می آید:

* صنعت مستقل قزل آلا

مهدی شکوری اظهار کرد: حدود 99.9 درصد از پرورش ماهیان سردآبی کشور در بخش ماهی قزل آلا شکل گرفته است. ماهی آزاد خزر نیز استعداد خوبی برای پرورش در کشور دارد اما هنوز در مرحله تحقیقات و تروریج  است و به صورت پایلوت پرورش داده می شود.

وی افزود: پروژه ماهی پرورشی آزاد خزر از سال 1390 به صورت محدود در کشور آغاز شده است اما به صورت عمومی ترویج نشده زیرا هنوز ریسک تولید در این محصول بالا است و تنها چند پرورش دهنده با قبول ریسک سرمایه گذاری در لرستان و مازنداران در حال پرورش این ماهی هستند و موفقیت هایی نیز بدست آورده اند.

مدیرکل دفتر آبزیان آب شیرین سازمان شیلات ایران ادامه داد: پرورش ماهی قزل آلا در کشومان فعالیتی شناخته شده است، تکنولوژی پرورش آن در کشور وجود دارد و صرفا در تامین بخشی از تخم چشم زده وابسته به واردات هستیم.

* 35 میلیون تومان سرمایه گذاری اولیه برای تولید هر تن ماهی

وی در ارتباط با سرمایه اولیه مورد نیاز برای حضور در این صنعت گفت: با توجه به قیمت های به روز شده در سال 98 ، تولید هر تن ماهی قزل آلا در کشورمان 35 میلیون تومان سرمایه گذاری نیاز دارد اما آن چیزی که در این صنعت محدود کننده به حساب می‌آید،  دسترسی به آب شیرین است.

شکوری گفت: تقریبا تمام منابع آب شیرین در دسترس، برای پرورش ماهی مورد استفاده قرار گرفته است و کسی که در شرایط فعلی قصد سرمایه گذاری در این صنعت را دارد باید به مکان های سخت تری برود که دسترسی به زمین و آب  در آنجا دشوارتر است.

وی اظهار داشت: بر اساس برنامه ششم توسعه باید 220 هزار تن تولید در این بخش انجام شود که بخش عمده آن از طریق افزایش بهره وری است؛ در حال حاضر 175 هزار تن ماهی قزل آلا در کشور تولید می شود.

مدیر کل دفتر آبزیان آب شیرین سازمان شیلات ایران ادامه داد: فعالان  پرورش ماهی قزل آلا برای افزایش بهره وری در فعالیت خود باید  از ادوات و مکانیزاسیون به روز، اکسیژن مایع، هواده ها و بهبود عملکرددر بخش مدیریت تولید، بهره گیرند.

* پرورش قزل آلا در شالیزارها

وی در ارتباط با اینکه حداقل متراژ  مورد نیاز برای سرمایه گذاری در این صنعت گفت: در درجه اول، معیار هدف گذاری تولید  آب در دسترس است؛ با هر متر مکعب آب در دقیقه میتوانیم حداقل 1 تن تولید می کنیم که امروز می توانیم با بکارگیری ادوات بازچرخانی آب و مدیریت مطلوب  این عدد را به 5 تن ارتقاء دهیم.

شکوری اظهار داشت: واحدهای پرورش ماهی قزل آلا در ابعاد و اشکال متفاوتی ایجاد می‌شود؛ به طور مثال تولید در چاه های کشاورزی یکی از این روش ها است. در این روش آب قبل از آنکه  به مزرعه برود در استخر پرورش ماهی نگهداری می شود، این روش کم هزینه ای بوده و از آب به شکلی مناسب استفاده می شود.

وی افزود: روش دیگر، پروش در شالیزار است که این روش تولید در کشور به صورت محدود صورت می‌گیرد، همچنین روش‌های  دیگری مانند پرورش در قفس در دریای خزر و پشت سد ها ها نیز دنبال می‌شود.

مدیرکل دفتر آبزیان آب شیرین سازمان شیلات ایران در ارتباط با اینکه سازمان شیلات به چه متراژی مجوز تولید ماهی قزل آلا می دهد اظهار داشت : در گذشته برای واحد های دارای 5 تا 10 لیتر آب در ثانیه مجوز با ظرفیت بالا صادر نمی‌شد اما اکنون طرح هایی به صورت آزمایشی با استفاده از 2 لیتر آب در ثانیه با هدف گذاری 20 تن مجوز داده شده است که البته فعالیت با این حجم از آب نیازمند سرمایه گذاری بیشتری در بخش مکانیزاسیون و مدیریت است.

500 میلیون تومان سرمایه اولیه برای ایجاد یک واحد 20 تنی

وی اظهار داشت: حد اکثر ظرفیت صدور مجوز در استخر های آب کشاورزی 10 تن است و حتی برای تولید یک تن نیز مجوز صادر می کنیم؛ کف تولید وجود ندارد  زیرا در هر سیستمی ممکن است میزان تولید متفاوتی وجود داشته باشد.

شکوری درباره هزینه های احداث یک واحد 20 تنی ماهی قزل آلا در کشور گفت: سرمایه گذار در صورتی که زمین داشته باشد با 500 تا 700 میلیون تومان سرمایه اولیه می تواند یک واحد تولیدی 20 تنی قزل آلا را ایجاد کند.

وی افزود: حوضچه های که در این صنعت به صورت عمده مورد استفاده قرار می‌گیرد بتنی است اما سازه های جدید و پیش ساخته ای نیز وجود دارد.  واحد های که قصد فعالیت به صورت محدود دارند استفاده از تجهیزات پیش ساخته، پیشنهاد می شود.

مدیرکل دفتر آبزیان آب شیرین سازمان شیلات ایران ادامه داد: در فضاهایی که آب به صورت دو منظور استفاده می شود یا میزان آن اندک است پیشنهاد می شود از این روش برای تولید استفاده کنند.

شکوری گفت: بچه ماهی، برق، آب، زمین ،مهارت و سرمایه از دیگر موارد نیاز برای فعالیت در این صنعت است.

* اشتغالزایی 35 هزار نفری در پرورش قزل آلا

وی اظهار داشت: برای تولید هر 5 تا 7 تن تولید ماهی قزل آلا  برای یک نفر اشتغالزایی مستقیم صورت می‌گیرد که با توجه به تولید فعلی 175 هزار تنی حداقل 35 هزار شغل ایجاد شده است.

* 100 میلیون تومان درآمد در هر دوره مزرعه 20 تنی ماهی قزل آلا

شکوری درباره درآمدی که سرمایه گذاران از یک واحد 20 تنی می توانند داشته باشند گفت: قیمت تمام شده ماهی قزل آلا بر اساس برآوردی که در سال 97 داشتیم 15 تا 18 هزار تومان است.

مدیرکل دفتر آبزیان آب شیرین سازمان شیلات ایران با اشاره به اینکه هزینه تولید هرکیلوگرم ماهی قزل آلا در سال جاری به 18 هزار تومان رسیده ادامه داد: در سال گذشته نرخ فروش ماهی قزل آلا برای تولید کنندگان مناسب بود اما این رقم در سال جاری کاهش یافته و از طرفی  هزینه های تولید بالا رفته است.

وی در ارتباط با نرخ فروش ماهی قزل آلا اظهار داشت: قیمت فروش ماهی قزل آلا در استان های مختلف کشور متفاوت است ولی به طور متوسط 24 تا 25 هزار تومان سرمزرعه خریداری می شود هر چند که این رقم در سال گذشته 27 تا 28 هزار تومان بود.

این مقام مسئول درباره تعداد دوره های پروش ماهی قزل آلا در طول یک سال گفت: معمولا دوره پرورش ماهی قزل آلا یک دوره در سال است اما در تخم های وارداتی این مدت کاهش یافته است و  پروار بندان می توانند دو دوره در سال تولید کند.

وی افزود: درصورتی که فردی بخواهد تنها یک دوره ماهی در سال تولید کند تفاوت زیادی میان استفاده از تخم وارداتی یا داخلی وجود ندارد؛ اما برای بهره گیری از فرصت دو دوره در سال استفاده از محصول خارجی الزامی است.

بنابراین گزارش یک مزرعه 20 تنی در صورتی که از فروش هر کیلوگرم ماهی خود 6 هزار تومان سود کسب کند، در هر دوره (حداکثر)  120 میلیون تومان درآمد خواهد داشت.

شکوری در پاسخ به اینکه در چه مناطقی مجوز ایجاد واحد پرورش ماهی قزل آلا داده می شود آیا محدودیت یا ممنوعیتی در این خصوص وجود دارد یا خیر؟ گفت:  در هر مکانی که آب مناسب وجود داشته باشد مجوز برای پرورش این آبزی داده می شود.

وی در پاسخ به این سوال که  اگر فردی در استانی گرم و خشک مانند یزد  آب مورد نیاز را تامین کند، مجوز پرورش ماهی قزل آلا صادر می شود گفت:  در استان یزد نیز پرورش ماهی به صورت محدود انجام و هزار تن ماهی تولید می شود که بیش از پانصد تن آن ماهی قزل آلا است.

شکوری افزود: عمده  ماهی تولید در این استان در آب شور صورت می گیرد که طعم و مزه بهتری نیز در مقایسه با ماهی تولید شده در آب شیرین دارد؛ دمای آب در این  اراتباط موثر است و نباید از 17 تا 18 درجه سانتیگراد بالاتر رود.

* تسهیلات بانکی 7 درصدی برای پرورش قزل آلا

مدیرکل دفتر آبزیان آب شیرین سازمان شیلات ایران در پاسخ به اینکه چه تسهیلاتی برای متقاضیان سرمایه گذاری در این بخش اعطا می کنید اظهار داشت: متقاضیان فعالیت در این بخش می توانند به سامانه سیتا وزارت جهادکشاورزی مراجعه کنند و از تسهیلات با نرخ سود 7 تا 14 درصد بر اساس منطقه و نوع فعالیت بهره گیرند.

وی افزود: برای اعطای تسهیلات در این بخش سقفی ندارد و میزان تسهیلات در این بخش بر اساس نوع طرح و برای احداث و توسعه اعطا می‌شود.

شکوری یاد آور شد: به غیر از در اختیار قرار دادن  تخم چشم زده ماهی قزل آلا به عنوان یکی از نهاده های تولید، در بخش آب، برق و  خوراک ماهی مانند ذرت و کنجاله سویا  یارانه در اختیار تولیدکنندگان قرار می گیرد.

وی اضافه کرد: سرمایه در گردش پرورش ماهی قزل آلا 80 درصد هزینه های تولید است؛ در صورتی که 20 هزار تومان هزینه تولید هر کیلوگرم ماهی قزل آلا باشد 80 درصد آن سرمایه در گردش است.

مدیرکل دفتر آبزیان آب شیرین سازمان شیلات ایران گفت: با توجه به ارزش مند بودن آب در کشورمان به تولید کنندگان و  کسانی که می خواهند به این صنعت وارد شوند توصیه می‌شود که به بهره وری آب توجه کنند.

وی افزود: در دهه 70 مجوزهایی برای پرورش متراکم ماهی قزل آلا داده شده که بهره وری مناسب را نداشتند و اغلب آن واحد ها نتوانستند به فعالیت خود ادامه دهند  به همین منظور با تغییر نوع فعالیت به سایر چرخه های تولید آبزیان وارد شدند. اما امروز دانش و امکانات در کشور برای پرورش متراکم ماهی وجود دارد و باید این فعالیت را توسعه داد و شاید در آینده نه چندان دور چاره ای جز این نباشد.

شکوری با بیان اینکه اغلب اداوات مورد نیاز در صنعت ماهی قزل آلا داخلی است گفت:  این ملزومات در داخل و بر اساس توانمندی‌های داخلی و در مواردی تحت لیسانس کشورهای دیگر تولید می شود.

مدیرکل دفتر آبزیان آب شیرین سازمان شیلات ایران در پایان در پاسخ به اینکه چه توصیه ای به علاقه مندان به فعالیت در این رشته دارید گفت: علاوه بر  سخت افزار و نهاده های مصرفی، مدیریت استفاده از این نهاده ها نیز بسیار اهمیت دارد و به فعالین  بخش توصیه می‌شود که به طور مرتب اطلاعات خود را افزایش دهند.

وی در پاسخ به اینکه داشتن تحصیلات دانشگاهی لازمه فعالیت در زمینه پرورش قزل آلا به حساب می آید گفت: این فعالیت در درجه اول فعالیت مهارتی است و فارغ التحصیلان الزاما نمی‌توانند تولید کننده  خوبی باشند و این مهارت باید کسب شود؛ از آبزی پروری به عنوان هنر نیز یاد می‌شود و برای هنرمند بودن باید علاقه، دانش و توانایی مهارت اندوزی و بکار گیری این مهارت‌ها را داشت.

دوره های آموزشی

شکوری در پاسخ به اینکه علاقه مندان این مهارت را باید از چه مراکزی کسب کنند گفت: شیلات از گذشته دوره های آموزشی و ترویجی را برگزار می‌کند همچنین جهاد دانشگاهی و سازمان فنی و حرفه ای نیز دوره های آموزشی در این ارتباط دارند.

وی افزود: هزینه های این دوره ها در گذشته رایگان بوده اما اکنونی هزینه کمی برای آن دریافت می‌شود و این دوره ها یک تا سه روزه هستند.