گروه بین الملل بازارنیوز : حضور ایران در بازارهای بین المللی و فعالیت در بازارهای غیررسمی، بهانه ای بود تا با امیرحسام ذنوبی، کاردار خانه اقتصاد، به گفتگو بنشینیم. این تحلیلگر و استراتژیست بازارهای مالی بین المللی، در این گفتگو به ارائه اطلاعاتی جدید از حضور ایرانی ها در بازارهای بین المللی، چون فارکس، رمزارزها و... پرداخت. مشروح این گفتگو را می خوانیم :

جایگاه ایران در بازارهای مالی بین المللی چیست ؟

بحث و گفتگوها بسیاری در سالیان گذشته در رسانه ها حول موضوع حضور و سهم ایران از بازارهای مالی بین المللی مطرح شده، میهن عزیزمان ایران با پتانسیل های بلقوه استراتژیک فراوانش می تواند جایگاه رفیعی در این بازارها داشته باشد، اما به دلیل تحریم های ظالمانه، خصومت کشور هایی که با کشورمان تضاد منافع و درگیری های سیاسی دارند، متاسفانه بهره مندی صنایع داخلی و شرکت های ایرانی از این بازارها به مدت 4 دهه امکان پذیر نبوده است.

تلاش های بسیاری توسط مسئولین کشور برای اتصال بازار سرمایه ایران به جریان بازارهای یک پارچه بین المللی انجام شده که قابل تقدیر است و اگر با ممارست، همدلی و رایزنی های بین المللی به این مهم دست یابیم، موجب بهره مندی از جریان سرمایه بین المللی جهت توسعه کشور می شود.

ایران به لحاظ ذخایر غنی فلزات ارزشمندی همچون مس و کالاهای گرانبها مانند نفت و زنجیره گسترده ی صنایع مرتبط همچنین موقعیت جغرافیایی سوق الجیشی که ظرفیت تبدیل ایران به مهمترین هاب حمل و نقل ریلی، جاده ای، دریایی و هوایی در قلب خاورمیانه با دسترسی به دریای خزر و خلیج فارس را فراهم ساخته، حائز صلاحیت برای کسب منفعت از بازارهای مالی بین المللی است.

سابقه عملکرد ایران در این بازارها به چه صورت بوده ؟

قبل از انقلاب اسلامی وزارت اقتصاد وقت با مطالعه روی شرکت های بسیار از جمله شرکت های خودرویی مهمی مانند مرسدس بنز (دایملر) پرتفوی خوبی از سهام شرکت های نسل سوم انقلاب صنعتی خریداری کرده بود، در سالهای گذشته مسئولان کشور تلاش بسیاری جهت احقاق حقوق ایران در بازگرداندن حقوق ملت و دریافت ارزش روز سهام این شرکت ها انجام داده اند که بنده به عنوان یک معامله گر بین المللی امیدوارم علاوه بر دیگرمطالبات قانونی و به حق مردم ایران که به بیت المال بازگشته است، سهم کشورمان از این شرکت ها احیا شده و مالکیت آن به بیت المال بازگردد.

اساسا این بازارها چه نقش به سزایی در عملکرد نهادها و ساختارهای مالی کشور ایفا می کنند؟

شاید اتصال مستقیمی میان بازارهای مالی بین المللی و بازار مالی کشورمان وجود نداشته باشد اما به لحاظ استراتژیک قیمت گذاری ارزهای رایج، مواد اولیه و کالاهای گرانبها با توجه به میزان عرضه و تقاضا در این بازارها انجام می پذیرد. درامد کشور ما به عنوان یک کشور صادر کننده نفت و مشتقات از تغییرات قیمت ها در این بازار تاثیر می پذیرد و نمی توان اقتصاد کشور را به عنوان یک جزیره مستقل از اقتصاد بین المللی تصور کرد.

هم چنین تامین بسیاری از مواد اولیه وارداتی صنایع کشور از طریق این بازارها صورت می پذیرد که توجه به قیمت گذاری وتحلیل قیمت ها می تواند نقش به سزایی در توسعه اقتصادی این صنایع ایفا کند.

وضعیت کنونی فعالیت معامله گران ایرانی در این بازارها چگونه است ؟

ایرانیان بسیاری به کسب درامد از این بازارها مشغول هستند، اما به طور رسمی فعالیت افراد با هویت ایرانی در این بازارها با مشکلات بسیاری مواجه است، با توجه به حجم تحریم ها و محدودیت های وضع شده برای ایرانیان خدمات و دسترسی برای مردم کشورمان بسیار محدود است و متاسفانه از امنیت خوبی برخوردار نیست.

کارگزاری های سطح پایین بسیاری در حال تبلیغ در کانالهای ماهواره ای و شبکه های اجتماعی برای جذب سرمایه ایرانیان مخصوصا در بازار فارکس هستند و متاسفانه به علت قرار گرفتن ایران در محدوده خاکستری تامین دسترسی به کارگزاران کلاس یک جهانی به سختی امکان پذیر است و خطرات بسیاری معامله گران و سرمایه گذاران ایرانی در این بازارها را تهدید می کند.

با توجه به اینکه در صورت رخ دادن مشکل و یا تقلب در قیمت گذاری از سمت کارگزار امکان شکایت از آنها و پیگیری حقوقی از طرف مردم امکان پذیر نبوده و یا بسیار هزینه بر است، متاسفانه بسیاری از این کارگزاران حتی به تعهدات اولیه خود نسبت به مردم اقدام نمی کنند.

موضوع مهم بعدی سطح دانش و ارائه آموزش های اصولی برای این بازارهاست، افراد بسیاری بدون احراز تخصص صرفا برای کسب درامد اقدام به تولی محتوی آموزشی این بازارها و فروش آن ها بین مردم کرده اند و به خاطر فقدان آموزش آکادمیک در موسسات عالی آموزشی کشور عده ی زیادی به علت قدیمی بودن آموزش های موجود یا اشتباهات تدریسی مدرسین این دوره ها در این بازارها متضرر می شوند.

طبق یک آمار غیر رسمی بالغ بر 700 هزار ایرانی در سالهای گذشته مبادرت به معامله و افتتاح حساب در این بازارها کرده اند و عمده ی این افراد با وعده درامد های دلاری آسان با دیدن چند ساعت آموزش تحلیل تکنیکال سرمایه خود را از دست داده اند، این خود عامل این شد تا نهاد های متولی در سالهای گذشته فعالیت در بازار فارکس را ممنوع اعلام کرده و مبادرت به تشویق دیگران به این کار را جرم تلقی کرده اند.

نظر شما در مورد ممنوعیت فعالیت در بازار فارکس چیست ؟

در انتهای دهه 80 نمایندگی کارگزاری های فارکس در ایران اقدام به افتتاح دفتر و تبلیغات گسترده کردند و متاسفانه با دعوت از مردم عادی که تخصصی در این حوزه نداشتند و وعده درامدزائی با آموزش، سیگنال و پیمودن ره صد ساله در یک شب موجب ضرر قشر بسیاری در این بازارها، همچنین خروج سرمایه بدون بازگشت زیادی از کشور شدند. از همین رو با توجه به شکایات مردمی و افزایش روز افزون مال باختگان و فریب خوردگان این بازارها نهاد های مرتبط مالی و قضائی با تشریک مساعی به درستی تصمیم به ممنوعیت "تبلیغ و اشاعه فعالیت مردم" در این بازارها گرفتند. در حال حاضر با توجه به غیر رسمی بودن فعالیت در این بازارها تامین حقوق فعالان این حوزه به راحتی امکان پذیر نیست.

صد البته که فعالیت در بازار فارکس یا بازار زوج ارزها یکی از حیاتی ترین فعالیت ها برای بازار پولی کشور است، بانک مرکزی در تمام کشور ها وظیفه دارد با بررسی و تحلیل این بازار تناسب تراز ذخایر ارزی خود را جهت جلوگیری از ضرر و زیان و پوشش سرمایه، هم چنین درامدزایی بیشتر تنظیم نماید. به طبع صنف صرافیها نیز برای بهینه سازی مدیریت سرمایه و دارایی خود ناگزیر است که به تحلیل این بازار ها بپردازی و یا از مجموعه های مشاوره ای برای این امر مشاوره بگیرد. بازار فارکس در دنیا با گردش مالی روزانه 6.6 تریلیون دلار بزرگترین قسمت بازار مالی را تشکیل داده است و تصمیم گیری در سطح اقتصاد کلان بدون بررسی و تبیین استراتژی های پولی در این بازار امکان پذیر نیست.

منظور شما فعالیت های غیر رسمی چیست ؟

در اکوسیستم اقتصادی هر کشوری فعالیت های قابل رصد ولی غیر رسمی وجود دارد که به علت عدم وجود قوانین دقیق برای این حوزه که بعضا به علت پیچیدگی های حقوقی بسیار انجام نیافته، نمی توان به این فعالیت ها رسمیت بخشید. به طور مثال فعالان بازار سکه و آبشده در گروه های تلگرام مبادرت به معاملات در حجم مالی بسیار زیاد می کنند اما با توجه به نقص قوانین و نبود زیرساخت های فناوری مورد نیاز امکان رسمیت بخشی و نظارت کارا برای تامین حقوق معامله گران امکان پذیر نیست.

از دیگر بازارهای غیر رسمی در ایران علاوه بر بازار فارکس و آبشده می توان به بازار کریپتوکارنسی یا همان رمز ارز ها اشاره کرد که مسئولین کشور در هیات های تخصصی مدت طولانی است برای تنظیم مقررات و قوانین مورد نیاز برای این حوزه در حال تلاشند. خوشبختانه مسئولین سازمان بورس و اوراق بهادار و هیات دولت گام های مثبتی نظیر تدوین قوانین استخراج رمزارزها برای قانون گذاری در سالهای اخیر برداشته اند. بانک مرکزی در مواردی به دلیل پیچیدگیها با توجه به عدم وجود ابزار لازم برای نظارت روی تراکنش های رمزارزی و عدم تطبیق عملکرد این بازارهای با قوانین مبارزه با پولشوئی، هم چنین اینکه انحصار برای انتشار پول و تعیین ابزارهای پرداخت در ید این نهاد است، به انضمام فتوای مراجع گرانقدر اسلام، خرید و فروش این رمزارز ها را ممنوع دانسته و این بازار را تبدیل به یک بازار غیر رسمی اما علنی کرده است.

در سالهای اخیر شرکت های هرمی بسیاری تحت عنوان سرمایه گذاری در بازارهای مالی بین المللی در ایران اقدام به کلاه برداری کرده اند، چگونه می توان از این اتفاقات پیشگیری کرد و عملکرد مجرمانه این شرکت ها را تشخیص داد ؟

افرادی که نمی توانند به دلایل گوناگون تخصص لازم برای کسب درامد از حوزه های دانش محور مانند معامله گری در بازارهای مالی را کسب کنند پس از شکست های پیاپی با جعل روند واقعی فعالیت و سرمایه گذاری در این بازارها اقدام به کسب نامشروع سرمایه مردم و کلاه برداری می کنند. در سالهای اخیر متاسفانه پلن های درامد زائی دلاری پر پایه معرفی افراد با موضوع سرمایه گذاری در بازارهای مالی یا رمزارزها با پیشنهاد سود های بالا جهت کلاه برداری شروع به کار کرده اند. عمده این افراد و شبکه های کلاه برداری دفتر کار و ثبت و ربط قانونی ندارند و در جلسات کافی شاپی با تطمیع مردم نیازمند و سرمایه داران در نبود نظارت های لازم قانونی سرمایه های کشور را تباه می کنند و موجب خروج بدون بازگشت ارز به کشور می شوند.

با آگاه سازی رسانه ای و فرهنگ سازی نهادهای مرتبط مانند آنچه شرکت اطلاع رسانی و خدمات بورس سازمان بورس انجام می دهد می توان جلوی این اعمال مجرمانه که موجب بدبینی جامعه به این حوزه می شود را گرفت. مردم باید آگاه باشند که اگر کسی به آنها پیشنهاد سرمایه گذاری در بازارهای مالی بین المللی را می دهد باید بتواند کارنامه مالی قابل استعلام و کارشناسی ارائه کند که توسط کارشناسان بررسی شده باشد. روزانه تعدادی از مالباختگان این طرح های کلاه برداری پانزی که در دام و فریب مجرمان و سیستم های ساختار یافته به مجموعه ما مراجعه می کنند که متاسفانه برای اقدام و پیگیری دیر شده و امیدواریم با فرهنگ سازی رسانه های ارزشمندی همچون بازار نیوز مردم عزیزمان قبل از سرمایه گذاری در بازارهای بین المللی با کارشناسان این حوزه مشورت کنند.

لازمه ارتقا رتبه عملکرد ایران و کسب سهم بیشتری از این بازارها چیست و چه تمهیداتی باید اندیشید ؟

ورود و ارتقا رتبه عملکرد میهن عزیزمان نیازهای فراوانی دارد که انشالله به مدد نیروی جوان و تحصیل کرده کشور این نیاز ها بر طرف خواهد. نیاز اولیه انتقال دانش و بومی سازی این بازارها و تربیت نیروی کاربردی است تا بتوان درک دقیقی از زیرساخت این بازارها داشت. در گام بعدی باید فرایند های قانون گذاری و تامین زیرساخت های نرم افزاری/سخت افزاری مورد نیاز انجام پذیرد تا با اتصال بازار مالی ایران بتوان از موهبات و منافع این امر بهره برد.

نهایتا مسئولیت سنگین مذاکرات برای گشایش روابط اقتصادی بردوش مسئولین زحمتکش نظام است تا بتوانند با بهترین شرایط این امر خطیر را محقق سازند.

صنایع کشور چگونه می توانند از مزایای این بازارها بهره مند گردد ؟

در یک همکاری تنگاتنگ سازمان بورس، وزارت صنعت و معدن و بانک مرکزی  با راه اندازی بستر اتاق های معاملاتی تخصصی جهت تحلیل و ارائه استراتژی های مدیریت ریسک و پوشش سرمایه می توان نقش بسزایی در افزایش بهره وری و کاهش هزینه های تولید در کشور ایفا کرد.خوشبختانه جناب آقای شاپور محمدی ریاست سازمان بورس و اوراق بهادار توجه خوبی به حوزه پوشش سرمایه یا همان Hedging دارند و امیدواریم با آگاه سازی اتاق های بازرگانی و انجمن های صنعتی این ساختار که در تمام کشور های توسعه یافته در حال فعالیت است در کشور عزیزمان شروع به فعالیت کند.

اساسا موضوع پوشش سرمایه چیست ؟

به طور مثال یک کارخانه باطری سازی صنعتی در مقیاس بزرگ روزانه 300 الی 500 تن سرب برای تولید باطری نیاز دارد، قیمت گذاری فلز سرب توسط معامله گران در بازار فلزات لندن و شانگهای انجام می پذیرد، روش سنتی تامین سرب خرید هفتگی این فلز با میانگین قیمت هفتگی آن در بازار LME است. به کمک دانش پوشش سرمایه می توان با تحلیل دقیق از نمودار و شرایط بنیادی بازار برای خرید و فروش حواله های آتی جهت افزایش بهره وری و کاهش هزینه تمام شده مواد اولیه در ادوار زمانی که می توان سرب را ارزانتر تهیه کرد، استراتژی معاملاتی طراحی نمود. چنانچه این دانش به صنایع دیگر کشور همچون ذوب آهن و صنایع مشابه برای خرید مواد اولیه و همچنین به صنایع معدنی صادر کننده مواد خام اولیه برای زمان بندی صادرات تامیم یابد می توان سالانه میلیاردها دلار درامد ایجاد کرد و یا از هزینه های کشور کاست.

زیرساخت های نرم افزاری بازار سرمایه ایران چقدر با استاندارد زیرساخت های بین المللی فاصله دارد ؟

در مورد زیرساخت های نرم افزاری در سال های گذشته فعالیت های ارزشمندی به همت جوانان تحصیل کرده و مسئولین کشور انجام پذیرفته، شرکت های بسیار بزرگی در عرصه بین المللی در حوزه فین تک خدمات می دهند و ساختارهای ارزشمند نرم افزاری تولید می کنند. به واسطه شتابدهنده های حاضر در ایران، سرمایه گذاری VC ها در این حوزه و حمایت نهاد های متولی و استارتاپ های فعال امیدوارم در 5 سال آینده از لحاظ تکنولوژی هم سطح ساختارهای بین المللی باشیم.

چه چشم اندازی از حضور ایران در این بازارها متصور هستید ؟

همانطور که در ابتدا اشاره کردم به لحاظ شرایط استراتژیک ایران و نقش پر رنگ میهن عزیزمان در عرصه سیاست بین المللی، اتصال به ساختارهای مالی بین المللی ناگزیر برقرار خواهد شد و کشور های متخاصم بیش از این نمی توانند اقتصاد ایران را در انزوا نگهداری کنند. با توجه به ظرفیت های بلقوه کشور به عنوان یک کشور جهان سوم که سرمایه گذاران و جریان سرمایه به چشم یک بازار نوظهور و پر از فرصت برای سرمایه گذاری به آن می نگرد چنانچه این اتصال برقرار شود ظرف کمتر از یک دهه می توان جایگاه والایی برای ایران در نظر گرفت.