ماینینگ دربارهٔ خلق یک بیت کوین جدید نیست، بلکه سازوکاری است که به بلاکچین اجازه میدهد یک امنیت غیرمتمرکز باشد. این سیستم بیت کوین را بدون نیاز به بانک مرکزی یا هر نهاد واسطی امن و قابل اعتماد میکند. نباید پاداشهای داده شده به ماینرها) بیت کوین جدید (را با خود فرایند ماینینگ اشتباه گرفت.
1-مقدمه
گروه بازار دیجیتال بازارنیوز: مفهوم ماینینگ در ابتدا کمی گیج کننده است. با اینکه رمزارزهای متفاوتی با استفاده از سیستم بلاک چین استخراج میشوند، این اصطاح بیشتر در ارتباط با بی تکوین شناخته میشود و البته بخش جدانشدنی از آن و ارزهای دیجیتال مشابه نیز به شمار میرود. برای راحتی در انتقال مفهوم، از بلا کچین بیت کوین به عنوان نمونه در طول این مقاله استفاده شده است.
ماینینگ دربارهٔ خلق یک بیت کوین جدید نیست، بلکه سازوکاری است که به بلاکچین اجازه میدهد یک امنیت غیرمتمرکز باشد. این سیستم بیت کوین را بدون نیاز به بانک مرکزی یا هر نهاد واسطی امن و قابل اعتماد میکند. نباید پاداشهای داده شده به ماینرها) بیت کوین جدید (را با خود فرایند ماینینگ اشتباه گرفت.
ماینینگ یکی از ابتداییترین پلههای ورود به مبحث رمزارزهاست. برخی مزایای این صنعت و دلایل جذابیت این صنعت برای سرمایه گذاران شامل دورههای راه اندازی کوتاه، عدم نیاز به بازاریابی، بهره برداری از حداکثر ظرفیت از روز اول، فعالیت بدون وقفه در تمام شبانه روز و همه ایام سال، بازگشت سرمایه از ابتدای کار و جریان نقدینگی بسیار خوب، امکان شروع به استخراج حتی با سرمایهٔ کم، هزینههای عملیاتی پایین) مانند هزینه برق، مخصوصاً در ایران (است.
روش استخراج برای رسیدن به رمزارزها و نکات مربوط به آن شاید یکی از مباحث حل و فصل شده در بیشتر کشورهای فعال جهان در این زمینه است. اما، این مسئله مدت زمان زیادی نیست که در ایران مطرح شده و به سبب شرایط خاص اقتصادی، بسیار فراگیر شده است. مردم باید بدانند در چه جایگاه و موقعیتی قرار خواهند گرفت و یا اینکه دولت اصلا تمایل به جذب شدن مردم به این صنعت دارد یا خیر.
حدوداً پس از یک سال و نیم تلاشهایی که در زمینه تعیین تکلیف ماینینگ انجام و به عنوان یک صنعت شناخته شد و اجازهٔ استخراج صادر شد، حال باید دید با چه چالشهای دیگری رو به رو هستیم. واقعیت این است که در این صنعت همانند دیگر صنایع، چالشهای بسیاری وجود دارد و مردم باید پیش از واردشدن به این صنعت از آنها مطلع شوند و بدانند که نهادهای حاکمیتی بسیاری درحال حاضر متصدی امور در این زمینه اند.
بررسی فرایند ماینینگ نشان میدهد رسیدن به عواید اقتصادی از این مسیر مستلزم هزینههای فراوانی است که این مقاله به اختصار به آن پرداخته است تا بتوان در نهایت به یک جمع بندی در خصوص هزینه -فایدهٔ ماینینگ یا همان استخراج رمز ارزها رسید.
۲- هزینههای مربوط به استخراج رمزارزها
دو روش کلی برای به دست آوردن رمزارزها وجود دارد. اولین روش خرید وفروش رمزارزها و روش دیگر ماینینگ یا همان استخراج رمزارزهاست. در روش خرید وفروش بدون توجه به اینکه رمز ارز چگونه استخراج شده است، این قوانین عرضه و تقاضاست که مشابه با سایر داراییها نظیر طلا یا سهام و ارزها همچون دلار یا یوان، قیمت رمز ارز را تعیین میکند که همان گونه که تحولات بازارنشان میدهد، در چند سال گذشته نیروهای بازار به گونهای حرکت کرده اند که افزایش قابل توجهی در قیمت بازاری رمز ارزها مشاهده میشود. ولی به جز خریدوفروش، روش دیگری نیز برای دستیابی به یک رمز ارز وجود دارد که همانا استفاده از دستگاههای ماینینگ و استخراج آنهاست که در این مقاله به طور خاص به این موضوع و بررسی صرفه اقتصادی استخراج رمزارزها پرداخته میشود. هزینههای اولیه که در شروع کار ماینینگ باید درنظر گرفت به دو دسته هزینههای سرمایهای و هزینههای عملیاتی تقسیم میشود.. برای سرمایه گذاری در ماینینگ با یک سری فنّاوری رو به رو هستیم که چند شرکت تولید دستگاههای ماینینگ بر سر این فنّاوری و پیشرفت دادن آن درحال رقابت اند. در عملیات ماینینگ، با استفاده از آن فنّاوری یا نرم افزارها و دستگاههای تولید برق و نصب و راه اندازی و پرداخت هزینههای مربوطه، به رمزارز دست پیدا میکنیم؛ به عنوان مثال، برای استخراج بیت کوین هیچ پیش شرطی جز نصب نرم افزارهای لازم وجود ندارد.
به هزینه استفاده از این دستگاهها و سخت افزارها مثل هزینه برق و سوخت و نگه داری، هزینههای عملیاتی میگویند. نخستین چالشی که در ماینینگ با آن روبه رو هستیم خود فنّاوری است. این فنّاوری پیوسته درحال تغییر و پیشرفت است. آنچه واقعیت دارد این است که ما روی فنّاوری، میزان تغییرات قدرت پردازشی طی هر نسل، سرعت پیشرفت آن، میزان مصرف برق، و حتی زمان تولیدش هیچ علم و کنترلی نداریم.
پس عدم توانایی کنترل تغییرات فنّاوری طی هر نسل نخستین چالش در زمینه ماینینگ است. طی عملیات ماینینگ، دلار تولید نمیشود که بتوان برحسب آن درآمد و سود خود را محاسبه کرد. در این سازوکار، رمزارز) بیت کوین (تولید میشود. نکته قابل توجه این است که به علت ماهیت خاص سیستمهای بلاک چینی و نوسانات بسیار شدید در عرضه و تقاضای بازار، هیچ کس نمیتواند قیمت بی تکوین را پیش بینی کند. پس کنترل عامل نوسانات قیمت) به طور شاخص قیمت بیت کوین (غیرممکن و به صورت غیرقطعی است. در کشور ایران، قیمت برق، که یکی از عوامل مهم در استخراج رمزارزهاست، یارانهای است. شایان ذکر است کشور ایران پس از کشور میانمار ارزانترین قیمت برق را در دنیا دارد.
با توجه به اینکه بیش از نیمی از تولید برق ایران بر عهدهٔ بخش خصوصی است، تعیین تعرفه از سوی وزارت نیرو تنها زمانی منطقی است که وزارت نیرو مسئولیت برق رسانی به این نوع مشترکان را عهده دار باشد. باید به این نکته توجه داشت که حتی امکان اعمال و اجرای قانونهای فعلی هم هنوز کاملا مشخص نشده است و هر لحظه ممکن است هزینه این فاکتور مهم در ماینینگ تغییر کند.
پس کنترل عامل مهم برق نیز یکی دیگر از چالشهای استخراج است. استهلاک دستگاههای استخراج نیز مطلبی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. چون این احتمال وجود دارد که دستگاهها طی دورهای که قرار است بازگشت سرمایه داشته باشند، خراب شوند و یا به طور کامل از کار بیفتند.
در نهایت با درنظرگرفتن تمام چالشهای گفته شده در عملیات استخراج و مقایسه آن با درآمد حاصله، میتوان صرفه اقتصادی استخراج رمزارزها را محاسبه کرد. کلیه عوامل گفته شده بخش جدایی ناپذیر از عملیات ماینینگ است. به همین سبب، میتوان نتیجه گرفت سرمایه گذاری روی استخراج رمزارزها سرمایه گذاری از جنس خطرپذیر است.
۳- استخراج رمزارزها و نقش قانون گذار
استخراج رمزارزها میتواند نهادهای متعددی را درگیر کند. طبق مصوبه هیئت وزیران) نهاد ریاست جمهوری (در جلسه ۶ مرداد ۱۳۹۸ به استناد اصل ۱۳۸ قانون اساسی جمهوری اسامی، کلیه قوانین و مقررات مربوط به استخراج رمزارزها، وظایف و مسئولیت نهادهای مربوطه مشخص شده است.
همان طور که گفته شد، استفاده از رمزارزها یک سرمایه گذاری ریسک پذیر است و طبق تصویب نامه، مسئولیت خطرپذیری) ریسک (آن کاملا با متعاملین است و مشمول حمایت و ضمانت دولت و نظام بانکی نمیشود و اینکه استفاده از آن به عنوان وسیلهٔ پرداخت در مبادلات داخل کشور مجاز نیست. شروع به استخراج فراوردههای پردازشی رمزنگاری شدهٔ رمزارزها) ماینینگ (فقط با اخذ مجوز از وزارت صنعت و معدن و تجارت مجاز است. نهاد مرتبط دیگر در این زمینه سازمان ملی استاندارد ایران است.
بر طبق مصوبه، سازمان ملی استاندارد ایران موظف است با همکاری وزارتخانههای نیرو و ارتباطات و فنّاوری اطلاعات، برچسب انرژی و استانداردهای کیفیت توان الکترونیکی، و استانداردهای فنّاورانه مرتبط با تولید و واردات تجهیزات فراوردههای پردازش رمزنگاری شدهٔ رمزارزها) ماینینگ (را تدوین و ابلاغ کند.
مصرف برق و گاز برای استخراج رمزارزها دو وزارتخانه دیگر را نیز درگیر این فعالیت کرده است. اگر مصرف برق یک رمزارز قابل توجه و در شبکهٔ برق کشور تأثیرگذار باشد، مقررات گذاری آن به وزارت نیرو ارتباط پیدا میکند. طبق مصوبه هیئت دولت، تعرفه برق با قیمت متوسط ریالی برق صادراتی با نرخ تسعیر سامانهٔ نیما که توسط وزارت نیرو اعلام میشود، محاسبه و اعمال خواهد شد.
تعرفه سوخت گاز موردنیاز متقاضیان برای تولید برق از این طریق توسط وزارت نفت تعیین و اعلام میگردد. وزارتخانههای ارتباطات و فنّاوری اطلاعات وهمچنین استانداریها و فرمانداریها نسبت به شناسایی و اعلام مراکز استخراج فراوردههای پردازشی رمزنگاری شدهٔ رمزارزها با وزارت نیروهمکاری میکنند.
مراکز استخراج رمزارزها به عنوان واحد تولید صنعتی شناخته میشود و مشمول مقررات مالیاتی خواهد بود. به همین دلیل، سازمان امور مالیاتی نیز یکی دیگر از نهادهای مسئول در این راستاست. البته، واحدهای یاد شده درصورتی که محصول خود را صادر کنند و ارز حاصل از آن را بر اساس ضوابط بانک مرکزی جمهوری اسامی ایران به چرخه اقتصادی کشور بازگردانند، مشمول مالیات با نرخ صفرخواهند بود.
نظارت بر عملکرد گمرک جمهوری اسامی در مورد استقرار ساز و کار نظارت بر واردات تجهیزات ماینینگ از وظایف مجلس شورای اسامی است. اگر استخراج یک رمزارز نیازمند مصرف پهنای باند اینترنت باشد و در شکل ترافیک شبکههای ارتباطی و نظارت بر آن تفاوت ایجاد کند، وزارت ارتباطات و فنّاوری اطلاعات در مقررات گذاری استفاده از اینترنت آن رمزارز نقش پر رنگی خواهد داشت.
در این بستر قانون گذاری، نقش بانک مرکزی چیست؟ بانک مرکزی در پیش نویس الزامات و ضوابط حوزهٔ رمزارزها) بهمن ۱۳۹۷) اعلام کرد با توجه به رصد انجام شده در حوزهٔ استخراج رمزارزها و تأثیرات فعلی آن در نظام پولی و بانکی کشور، درحال حاضر استخراج رمزارزها در کشور به عنوان یک صنعت در نظر گرفته شده است، لذا مقررات گذاری در این حوزه از حیطه وظایف و نظارت بانک مرکزی خارج است؛ درصورتی که نظارت بر بازگشت ارز صادراتی) ازجمله ارز حاصل از استخراج رمزارز طبق مصوبه شمارهٔ ۹۷۴۰۵ شورای عالی اقتصاد و بستهٔ سیاستی نحوهٔ بازگشت ارز حاصل از صادرات سال ۱۳۹۸ بر عهدهٔ بانک مرکزی و ابزارهای اجرایی آن یعنی سامانهٔ نیما و مراکز مبادله رمزارز مجاز قرار دارد.
برای تحقق هدف مبارزه با پول شویی و فرار سرمایهٔ حاصل از استخراج رمزارز، بانک مرکزی باید بسط سامانهٔ نیما و ایجاد مراکز مبادله مجاز برای دربرگرفتن رمزارزهای معتبر را در کنار دیگر ارزهای جهان شمول در مبادلات بین المللی اجرایی کند و باید همکاری دقیقی با سازمان امور مالیاتی برای اخذ مالیات از استخراج شکل گیرد.
۴- خلاصه و نتیجه گیری
اگر نهادهای مسئول ذکرشده در متن که تعداد زیادی اند، بخواهند به صورت دقیق شروع به اعمال تعرفه و نظارت کنند، و از طرف دیگر برق صنعتی با تعرفه فعلی دیگر وجود نداشته باشد، دیگر آن اطمینان خاطر برای سرمایه گذاری در رمزارزها از بین خواهد رفت، زیرا قیمت ستاندهها همانند بیت کوین و دیگر رمزارزها و قیمت نهادهها مانند برق و دستگاههای ماینینگ مشخص نخواهد بود. پس در نتیجه، این سرمایه گذاری به شدت سرمایه گذاری پرخطری است.
بیشتر صرفه اقتصادی که استخراج رمزارزها دارد و آن اطمینان خاطری که باعث شده است افراد در شهرکهای صنعتی شروع به راه اندازی مزرعههای ماینینگ کنند، به این دلیل است که هنوز عمر این صنعت در ایران به قدری نیست که افراد تازه وارد تغییر نسل دستگاههای ماینینگ و تأثیراتی که در سرمایه گذاری آنها دارد تجربه کرده باشند. با توجه به این نکته و اثری که اعمال قانون توسط سازمان امور مالیاتی و دیگر نهادها خواهد داشت، توصیه میشود قبل از شروع ماینینگ، موارد گفته شده را مد نظر قرار دهید.