گروه اقتصاد کلان بازارنیوز: احسان خاندوزی، کارشناس اقتصادی، در یازدهمین نشست اقتصادی بازارنیوز، درباره کسری بودجه دولت در سال آینده و روش‌های تامین آن اظهار داشت: در شرایطی که می‌دانم دولت در شرایط تنگنایی بودجه قرار می‌گیرد، از بعضی از حرکت‌ها ناگزیر است. باید ببینید بین انواع کسری بوجه کدام یک کم هزینه‌تر است و دولت را به سمت نوعی از تامین کسری که کم هزینه‌تر است سوق دهیم.

*دست بردن به صندوق توسعه ملی، روشی برای تامین کسری بودجه

وی برداشت از صندوق توسعه ملی را یکی از روش‌های تامین کسری بودجه خواند و افزود: در لایحه سال بعد، دولت مستقیما ۳۰ هزار میلیارد تومان برداشت از صندوق دارد که به این معناست که سهم ۳۶ درصدی که بنا بوده از سال ۹۹ به صندوق توسعه واریز شود، وقتی ۳۰ هزارمیلیارد را از آن بر می‌داریم، به همان کمتر از ۲۰ درصد گذشته کاهش پیدا می‌کند و دولت همان ۲۰ درصد گذشته را واریز خواهد داشت.

وی افزود: ماده واحده دارای یک تبصره‌ای تحت عنوان تبصره ۴ است که در آن اجازه داده ۳.۲ میلیارد یورو (که بیش از ۳۲ هزار میلیارد تومان خواهد شد اگر یورو را با نیمایی حساب کنیم) برداشتی از صندوقه توسعه انجام دهد، اما نه به عنوان برداشت دولت، بلکه به عنوان اعطای تسهیلاتی.

او ادامه داد:  جدولی برای پروژه‌های آب و زه کشی و... وجود دارد که دولت به آن‌ها تسهیلات می‌دهد. به یک معنا می‌توان گفت که جزو منابع بودجه عمومی دولت نمی‌آید، اما به عنوان صندوق دوم و سوم کنار دست دولت برای تامین مالی پروژه هاست که می‌تواند از آن استفاده کند.

*۶۵ تا ۷۰ هزار میلیارد استفاده از صندوق توسعه ملی

خاندوزی تصریح کرد: مجموع این دو یعنی ۳۰ هزار و ۳۰ و چند هزار میلیارد تومان، بیش از ۶۵ تا ۷۰ هزار میلیارد تومان استفاده‌ای است که از صندوق خواهیم داشت؛ بنابراین می‌بینید که ۵۰ هزار میلیارد اوراق سازی دارایی ها، ۸۰ هزار میلیارد فروش دارایی‌ها و نزدیک به ۷۰ هزار میلیارد تومان برداشت از صندوق، جمعا حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان تامینی است که از این سمت صورت می‌گیرد.

*رگه‌های تغییر رفتار دولت در تصمیمات بودجه‌ای سال ۹۸

خاندوزی درباره نمود تغییر رفتار دولت در تصمیمات بودجه‌ای سال ۹۸ گفت: امسال هم در عملکرد هفت ماهه نخست آرام آرام رگه‌های این رفتار در تصمیمات بودجه‌ای دولت مشخص است. به این معنا که امسال مقرر بود که دولت تا پایان سال ۵۱ هزار میلیارد تومان فروش اوراق داشته باشد (البته نه فقط فروش اوراق، بهتر است بگویم واگذاری دارایی‌های مالی یعنی تراز سوم)، تا ماه گذشته از آن ۵۱ هزار میلیارد، ۶۲ هزارمیلیارد تومان محقق شده است. یعنی رکورد بیش از ۱۰۰ درصد آخر اسفند را در پایانه هفت ماه زده ایم.

وی افزود: از آن ۶۲ هزار میلیارد که در تراز سوم به عنوان درآمد دولت در هفت ماهه ۹۸ نشسته است، ۲۵ هزار میلیارد از صندوق است و ۳۴ هزار میلیارد هم فروش اوراق است. بقیه موارد خورده، مانند خصوصی سازی و واگذاری شرکت‌های دولتی و... هم وجود دارد که همه در تراز سوم می‌آید. به نظر می‌رسد این ترکیب در سال آینده هم اتفاق خواهد افتاد. یعنی ما حجم زیادی هم فروش و هم برداشت از صندوق را خواهیم داشت

*«تراز کلی بودجه»، شاخصی برای میزان کسری بودجه دولت

خاندوزی از تراز کلی بودجه به عنوان شاخصی خوب برای کسری بودجه دولت یاد کرد و گفت: در ادبیات اقتصادی وقتی از تراز کلی بودجه صحبت می‌کنیم، منظورمان آن است که اگر دولت نمی‌خواست استقراض کند، منابع و مصارفش چقدر همخوانی می‌داشت؟ این یکی از شاخص‌های خوب کسری بودجه دولت است.

*کسری بودجه قبح ذاتی ندارد

وی افزود: در واقع کسری بودجه به آن شیوه ساده لوحانه‌ای که دوستان سازمان برنامه و بودجه دوست دارند ترویج دهند و تبلیغ کنند نیست، به این معنا که مجموع کل درآمد‌ها و مخارج دولت صفر باشد. بله! ممکن است صفر نشان دهد، ولی اهمیت ویژه‌ای ندارد و اساسا کسری بودجه داشتن قبح ذاتی ندارد.

خاندوزی در ادامه گفت: برای این که مطلع باشید شما را به کانون بودجه امریکا، برای بودجه ۲۰۱۹ ایالات متحده ارجاع می‌دهم که در آنجا به صراحت درج شده است که میزان کسری دولت امریکا در سال ۲۰۱۹، ۹۸۰ میلیارد دلار است که دولت این را به کنگره داده و کنگره هم با تغییرات جزئی تصویب می‌کند و بعد هم صراحتا تصمیم می‌گیرند که این مبلغ را از چه طرقی می‌خواهند تامین کنند.

این کارشناس اقتصادی گفت: آنجا وقتی می‌گویند ۹۸۰ میلیارد دلار عقلشان به اندازه دوستان سازمان برنامه ما می‌رسد و به این معنا نیست که دولت امریکا حقوق کارمندان و بازپرداخت‌های عمرانی اش می‌ماند؛ مسئله این است که می‌گویند بعد از این که ما درآمد‌های پایدار خودمان را لحاظ کردیم و از آن طرف هزینه‌های پایدار خود را بعد از استقراض لحاظ کردیم (که به این  تراز کلی بودجه می‌گویند)، این تراز کلی بودجه ، چقدر کسری دارد که به خاطر آن‌ها مجبور هستیم حجم بیشتری اوراق بفروشیم که در نهایت تراز درست شود. اسم  این کسری بودجه است و هیچ قبحی ندارد.

*اصحاب رسانه کمک کنند هزینه اعتباری دولت مردان پایین بیاید تا صادقانه با ما سخن بگویند

خاندوزی درباره لزوم کاهش هزینه اعتباری دولتمردان برای اعلام میزان واقعی کسری بودجه سخن گفت و تاکید کرد: اصحاب رسانه باید کمک کنند تا هزینه اعتباری دولتمردان پایین بیاید تا آن‌ها حاضر باشند با ما صادقانه‌تر صحبت کنند. آن‌ها در حال حاضر که میزان کسری بودجه بالاست، حاضر نیستند بگویند چقدر کسری بودجه داریم. چون نمی‌دانند چه اتفاقی بر سر افکار عمومی می‌افتد.

وی افزود:همین خبرنگاران می‌گویند دولت قبل و دولت قبلتر کسری بودجه نداشتند، این دولت چه ریگی به کفشش است که اعلام کرده کسری بودجه دارد؟ در حالی که اگر با یک خط کش واحد سراغ عملکرد تمام  قوانین بودجه همه دولت‌ها برویم، از این منظر دچار کسری بودجه هستند. البته امسال یعنی در سال ۹۸ کسری بودجه بیشتری داریم و مجبور شدیم بخش بیشتری را با تنخواه بانک مرکزی تامین کنیم.

*دولت از بانک مرکزی چقدر تنخواه گرفته است؟

خاندوزی درباره میزان سه تراز مالی بودجه سال ۹۸ و همچنین میزان تنخواه بانک مرکزی به دولت گفت: در هفت ماهه اول امسال تراز عملیاتی بودجه «منفی ۶۶ هزار میلیارد تومان» و تراز سرمایه‌ای «منفی ۴ هزار میلیارد تومان» (یعنی ۴ هزار میلیارد تومان بیش از درآمد نفت خرج عمرانی کردیم، چون هر دو طرف این‌ها سرمایه‌ای محسوب می‌شود) است. تراز مالی ما در این هفت ماه ۴۶ هزار میلیارد تومان مثبت بوده، یعنی بیش از این که بازپرداخت اوراق داشته باشیم، اوراق فروختیم و درآمد کسب کردیم.

وی در پایان گفت: این ۴۶ مثبت با یک ۶۶ و یک ۴ منفی، بدون آن که اظهار نظر رسمی داشته باشیم، با یک نظر کارشناسی به ما نشان می‌دهد که دولت حدود ۲۴ هزار میلیارد تومان تنخواه از بانک مرکزی گرفته است. هر سه تراز بودجه را در نظر می‌گیریم با این حال می‌بینیم مصارف (یعنی آنچه که توسط خزانه تخصیص داده شده) بیش از مجموع ورودی‌هاست. غیر از ماده ۱۲۵  قانون محاسبات که آن هم در محلی می‌توانند استفاده کنند، مابقی از طریق تنخواه‌گردان بانک مرکزی احتمالا باید صورت گرفته باشد.