گروه اقتصاد کلان بازارنیوز: در چند سال اخیر پس از پیدایش رمز ارزها در سال 2009 که با رونمایی از پروژه بیتکوین آغاز شد، بیش از پیش نیاز به جایگزینی یک سیستم مالی بر پایه ارزی غیر از دلار برای کاهش تسلط و حق وتوی آمریکا در جریانات پولی بین المللی احساس شد. پس از یک دهه از معرفی فناوری بلاکچین و رمزارزها اهمیت سیستم های ملی آلترناتیو به قدری از اهمیت برخوردار شد که کمتر سیاست مدار تاثیر گذاری در دنیا از بیان حقایق و اهمیت این سیستم ها خود داری کند.

طرحی برای رهایی از استعمار مالی آمریکا

در سفر اخیر دکتر روحانی رئیس جمهور کشورمان به مالزی و دیدار با نخست وزیر آن کشور، در میان سخنرانی ایشان از طرحی بزرگ که توسط کشور مالزی پیگیری میشد نام برده شد که گویای تلاش کشورهای اسلامی جهت ایجاد یک ساختار مالی بر پایه شریعت اسلام برای رهایی از استعمار مالی آمریکا بر جهان اسلام را نوید می داد، پروژه دینار اسلامی معروف به idinar با همکاری چند کشور اسلامی به عنوان یک واحد پولی با پشتوانه طلا پس از هفت سال برنامه ریزی و پیاده سازی نهایتا به صورت رسمی توسط مسئولین دولتی سطح بالا در این سخنرانی مورد تایید قرار گرفت.

قصه دلار بریتانیا پس از جنگ جهانی دوم چه بود؟

پس از جنگ جهانی دوم، درست زمانی که دولت بریتانیا  پس از دو جنگ جهانی که موجب خرابی و هزینه های بالا برای این کشور شده بود، به علت استقراض مقادیر مالی و بدهی سنگین به نظام پولی آمریکا، جایگاه پولی خود را از دست داد و واحد پولی رایج دنیا از پوند بریتانیا به دلار آمریکا تغییر یافت. در دوران جنگ آمریکا به واسطه تجارت تسلیحاتی و دوری از میادین جنگ به ثروتمندترین کشور دنیا بدل گشت و تمام کشور های درگیر جنگ با اعطای ذخایر طلای خود در ازای اسلحه، آمریکا را به مالک بزرگترین ذخایر طلای دنیا تبدیل کردند.

طرح کینز و وایت، چرا و چگونه؟

با افزایش بدهی دنیا به آمریکا در انتهای جنگ جهانی دوم، به واسطه رکود حاصل از جنگ و مشکلات نظام پولی بین المللی جلسه ای معروف به برتون وودز در سال 1944 برگزار شد که کشورهای حاضر در این جلسه از جمله ایران به واسطه طرح پیشنهادی "کینز و وایت" تصمیم به ایجاد یک ساختار جدید مالی برای مراودات پولی و جایگزینی دلار با پشتوانه مقدار مشخص طلا به جای پوند در معاملات بین المللی گرفتند که این تصمیمات بنیاد سیستم پولی حاکم بر جهان امروز را بنا نهاد.

در جلسه برتون وودز تصمیم به این گرفته شد تا با تشکیل 3 ساختار مالی بانک جهانی، صندوق بین المللی پول و سازمانی که پس از تغییر نام امروز به عنوان سازمان تجارت جهانی شناخته می شود، ساز کار مالی و تجاری دنیا طراحی گردد و اعضا ازین به بعد با پایبندی به قوانینی که در این ساختارهای مالی تصویب می گردد به تجارت و مراودات مالی اقدام کنند.

اگر چه پیشنهاد اولیه کینز طراحی یک سیستم مالی مستقل از اقتصاد آمریکا و نظام ذخیره ارزی جایگزین دلار با نام bancor بود، اما نهایتا به علت برتری مالی و استراتژیک آمریکا در زمان برتون وودز نهایتا با دخالت دولت آمریکا سیستم مالی که طراحی شد به واسطه ساز و کارهای تعریف شده در اساسنامه ی آن قدرت مطلق در جریان مراودات پولی را ازان آمریکا کرد. به واسطه قوانین، اعضای صندوق جهانی پول (IMF) که عمدتا از کشورهای آسیب دیده در جنگ جهانی بودند و برای ترمیم اقتصاد و صنعت کشورشان نیاز به منابع استقراضی جهت رفع مشکلات خود بودند، زین پس باید با ایجاد جداول موازنه پرداخت ها می پرداختند و با در اختیار گذاشتن آن به صورت شفاف به دست صندوق که آمریکا حکم ریاست آن را به عهده داشت، این کشور را از تمام مراودات مالی خود مطلع سازند.

بانک جهانی یا همان با بانک بین المللی ترمیم و توسعه (IBRD) که بازوی دیگر این سیستم مالی بود نیز به واسطه چهار زیر مجموعه ی موسسه بین المللی توسعه (IDA)، موسسه مالی بین المللی (IFC)، آژانس تضمین سرمایه گذاری چند جانبه (MIGA) و مرکز حل منازعات سرمایه گذاری (ICSID) با نظارت کامل بر مراودات و جریان سرمایه گذاری های مالی بین المللی نقش آمریکا در نظام مراودات مالی را بیش از پیش پر رنگ کرده و موجب تسلط این کشور بر سیستم مراودات مالی بین کشور ها گشت که قدرت استفاده از اهرم تحریم را به این کشور داد.

نیکسون و آن تصمیم جنجالی

با توجه به اینکه در سیستم قانون گذاری استقراض پول (وام گرفتن) از صندوق بین المللی پول و مراودات مالی تحت نظارت سیستم بانک جهانی بر اساس تصمیمات برتون وودز، برای تصمیم گیری هر یک از اعضا علاوه بر حق رای خود می توانستند با خرید سهم از صندوق حق رای بیشتری به دست بیاورند، آمریکا به واسطه مالکیت بیشترین حق رای در صندوق از حق وتو برخوردار شد و این سرآغاز حاکمیت مالی آمریکا بر دنیا امروز شد. پس از آنکه در سال 1971 به دستور نیکسون دیگر طلا به عنوان پشتوانه برای چاپ دلار نیاز نبود، قدرت تاثیر گذاری آمریکا به خاطر امکان چاپ دلار بی پشتوانه بیش از پیش افزایش یافت که موجب تبعات سنگینی در دنیای مراودات مالی و تجارت بین المللی شد.

در طول این سالها کشورهای در حال توسعه که در حال تبدیل به کشورهای توسعه یافته بودند به واسطه خرید اوراق قرضه بانک مرکزی آمریکا به عنوان امن ترین روش نگهداری پول اقدام کردند و هم چنان به قدرت پولی آمریکا که حالا به یک غول در دنیای مالی تبدیل شده بود، می افزودند، تا آنجا که دخالت های صندوق جهانی پول و بانک جهانی نهایتا جلوی توسعه کشورهای خاور دور را گرفت و موجب ایجاد یک رکود اقتصادی بی سابقه در جهان شد. ترکیب قدرت دلار به علاوه ی دسترسی آمریکا به جزئیات معاملات روی سوئیفت نیز در سال های بعد توان بی سابقه ای به این کشور برای پایمال کردن حقوق کشور های در حال توسعه مانند کشور عزیزمان ایران را داد که آمریکا به واسطه تمام ابزارهای نامبرده اقدام به وضع تحریم های ظالمانه خود می کرد.

کورسوی امیدی به نام بلاکچین

پس از سال 2009 که فناوری بلاکچین معرفی شد، کورسوی امید دوباره ای در دل کشورهای متضرر در نظام مالی بین المللی زنده شد، طرح های بسیاری برای مراودات و نظام تسویه پولی بانکی به صورت آزمایشگاهی پیاده سازی شد که از مهمترین آنها که در حال حاضر در حال اجرا میان تعداد محدودی بانک است می توان به پروژه ی "ریپل" اشاره کرد. فناوری بلاکچین برای اولین بار امکان ایجاد یک سازمان خودگران غیرمتمرکز مالی با فعالیت شفاف را برای جایگزینی نظام مالی حاکم فراهم ساخت و به کشور های عضو امکان بهره وری از یک نظام هدفمند آزاد را داد.

پروژه idinar که به نظر می رسد به عنوان یک پروژه ی بزرگ با پشتیبانی چند کشور مهم اسلامی به عنوان یک ارز بر پایه شریعت اسلام با پشتوانه طلا چند سالی است در حال پیگیری و تلاش برای اجرایی شدن در سطح اقتصاد کلان است، از ارزش بالایی برای بررسی برخوردار می باشد. در این پروژه کشور های عضو با ایجاد خزانه های نگهداری طلا و تخصیص یک idinar به ازای هر گرم طلا از لحاظ نظری می تواند جایگزین قسمتی از نظام مراودات مالی باشد، اما به واسطه عدم امکان پذیری تخصیص اعتبار و راه اندازی چرخه بدهی از آنجا که کشور ها برای دستیابی به اهداف خود نیازمند استقراض هستند، نمی تواند تمام نیازهای اقتصاد وابسته به بدهی امروز را مرتفع سازد. موفقیت این طرح وابسته به تجمیع میزان قابل توجهی طلا برای ایجاد اعتبار است تا بتوان این ساختار را جایگزین آخرین مامن پول (Last Lender) بگرداند.

اما صحبت های رئیس جمهور حجت الاسلام دکتر حسن روحانی در مالزی در باب ارز مشترک کشور های اسلامی سیگنال و نوید از ایجاد یک نظام مالی دیگر را می دهد که فراتر از idinar عمل کند، این صحبت ها در بین فعالان بازار رمزارزها سوالات بسیاری را مطرح نمود و کنجکاوی افراد بسیاری را برانگیخت، در سالهای گذشته در کشور عزیزمان ایران طرح های بسیاری برای ایجاد رمزارز ها یا توکن های بهادار مطرح شد و شاید مهمترین گزینه پیاده سازی شده عمومی در این بین پلتفرم ققنوس باشد که به تازگی با معرفی توکن "آبپارس" اقدام به فروش سهام یک تعاونی بزرگ کشور تحت فناوری بلاکچین خواهد کرد.

کشورهای اسلامی، متحدتر از همیشه

اینکه چه پروژه ای برای ایجاد رمز ارز کشورهای اسلامی در جریان است همزمان با ایجاد کمیسیون تحریمی ها در مجلس 25 کشور تحت تحریم آمریکا گویای جدیت کشورهای اسلامی و کشورهای عضو این کمیسیون را برای اجرایی کردن این طرح است. اما باید گفت که ایجاد یک ساختار پولی تمام ماجرا نیست و این کشور ها نیازمند یک ساز و کار جایگزین برای تمام ارکان برتون وودز هستند تا بتوانند به سیاست های یک طرفه و ظالمانه آمریکا در تحریم و استثمار فائق بیایند. جدی شدن صحبت ها از ایجاد چنین ساختاری خبر خوبی برای تمام کشور هایی است که برای کنترل و مدیریت تجارت و مراودات پولی خود مجبورند هر چند سال یک بار با کاهش ارزش واحد پول ملی خود از تولید و صادرات خود حفاظت کرده اما تورم و فقر را به مردم خود تحمیل کنند و شاید در آینده ای نزدیک بتوان امید این  را داشت که به واسطه راه اندازی این نظام مالی سلطه آمریکا  بر بازار پولی جهان پایان یابد و دیگر دلار به عنوان ارز مرجع مورد توافق همگان نباشد.

نویسنده: امیرحسام ذنوبی – کاردار خانه اقتصاد، استراتژیست بازارهای مالی بین المللی