وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی که هفته گذشته به اصفهان سفر کرده بود به بازدید از میدان نقش جهان و رویت مرمت‌های صورت گرفته بر گنبد مسجد شیخ‌ لطف‌الله اصفهان رفت و همانجا تمام آنچه پیش‌تر مدیر پایگاه میراث جهانی نقش جهان و رئیس اداره کل میراث‌فرهنگی استان اصفهان در پی جنجال مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله گفته بودند را تکرار کرد.

علی‌اصغر مونسان همزمان با بالا گرفتن اعتراض‌های کارشناسی به شیوه مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان که به دو رنگ شدن این گنبد و بعدتر آب‌گریزی آن منجر شد، توسط معاون اول رئیس‌جمهوری شخصا مأمور رسیدگی به شیوه مرمت این بنای تاریخی ثبت جهانی شده در میدان جهانی نقش جهان اصفهان شد‌ه بود و حالا با حضور در میدان نقش جهان پای صحبت مدیر پایگاه میراث‌ جهانی نقش جهان نشست و سخنان هفته‌های گذشته فریبا خطابخش را بار دیگر تکرار کرد.

علی‌اصغر مونسان گفت: «در بازدید از مسجد شیخ‌لطف‌الله؛ مدیر پایگاه میراث جهانی نقش جهان در این خصوص به ما توضیح داد. استادکار در حال کار نیز‌ یکی از استادکاران خوب و قدیمی اصفهان است که زحمت زیادی کشید و از فضای ایجاد شده دلخور بود... مردم گنبد را از نزدیک نمی‌بینند، چین خورده، رها شده و هر لحظه امکان فروریزی کامل وجود دارد. مرمتگران کار بسیار سختی را انجام می‌دادند. مدیر پایگاه نیز تأیید کرد که با استاندارد کامل و ورود اساتید پایه یک به مرمت این بنا، کار شروع شد. من هم مهندس عمرانم و می‌توانم نظر بدهم. یک معمار نیز می‌تواند نظر ‌دهد. اما کسانی که کار را خوب بلدند، اساتیدی هستند که رشته آنها مرمت آثار تاریخی است.»

تایید وزیر؛ واکنش کارشناسان

وزیر میراث‌فرهنگی موضع‌گیری جالبی نیز درخصوص دلیل نشستن برف بر ترک مرمت شده گنبد مسجد شیخ لطف‌الله داشت و درست همان چیزی را اعلام کرد که مدیر پایگاه میراث جهانی نقش جهان پیش‌تر به منتقدان شیوه مرمت این اثر ثبت جهانی شده اعلام کرده بود.

وزیر میراث‌فرهنگی مرمت‌های صورت گرفته بر گنبد مسجد شیخ لطف‌الله را تأیید کرد‌ه و به ایسنا گفته است: «در حال فکر کردن روی موضوع آب گریزی در گنبد مسجد شیخ‌ لطف‌الله هستیم. بسیار خوب است اگر این اتفاق بیفتد. گفتم اگر بتوانیم تمام گنبد را آب‌گریز کنیم، بسیار خوب است. آب روی گنبد نفوذ نمی‌کند، بنابراین طول عمر گنبد زیاد می‌شود. فقط نگران موضوعات دیگر هستیم، مثلا این کار جلوی تنفس بنا را می‌گیرد و پیشنهاد داده‌ام دانشگاه هنر و دانشکده فنی اصفهان به‌عنوان یک کار پژوهشی سفارش بگیرند که چطور می‌توان آب‌گریزی گنبد را انجام داد. اگر کار آنها تا زمان مرمت ترک‌های گنبد رسید که بهتر وگرنه می‌توان دست‌کم در بناهای دیگر از آن استفاده کرد.»

همین اظهارات علی‌اصغر مونسان موجب واکنش مجدد رئیس کمیته ملی ایکوموس(شورای حفاظت از بناها و محوطه‌های تاریخی) ایران وابسته به شورای جهانی شد. مهدی حجت که خود سال‌ها در حوزه میراث فرهنگی مدیریت کرده است و از او با عنوان بنیانگذار سازمان میراث فرهنگی نیز نام می‌برند، بار دیگر به تندی به شیوه مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله تاخت و گفت: «مرمت گنبد شیخ لطف‌الله هزار اشکال دارد.»

مهدی حجت اعلام کرد: « اگر قرار بود  در باره گنبد بسیار مهم و جهانی مسجد شیخ لطف‌الله، حرف بزنند و روی آن کار کنند، باید ابتدا هیأتی متخصص و خبره به‌صورت کارشناسی و تخصصی روی این موضوع صحبت می‌کردند و از آنها نظرخواهی می‌شد. بعد روش کار را تأیید می‌کردند، اما آنها این‌کار را نکرده‌اند. حالا می‌آیند و حسن را می‌برند و او می‌گوید خوب است، حسین را می‌برند و می‌گوید بد است، یکی می‌گوید داربست را باز کردند، یکی می‌گوید شابلون نبستند، یکی می‌گوید روغن زدند، یکی می‌گوید نزدند؛ حرف من این است که این مرمت هزار اشکال دارد.»

پس از این اظهارات 14تن از اساتید مرمت و کاشیکاری آثار تاریخی اصفهان در نامه‌ای به اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهوری، از او خواستند بلافاصله از ادامه کار بر گنبد مسجد شیخ لطف‌الله جلوگیری کند.

اساتید و مرمتگران پیشکسوت اصفهان خطاب به معاون اول رئیس‌جمهوری آورده‌اند: «طی چند‌ماه اخیر وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اقدام به مرمت پوسته بیرونی گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان کرده است، لیکن مشکلات چشمگیر در نحوه مرمت و عدم‌شایسته سالاری در انتخاب پیمانکار و ناظر، منجر به ایرادات فراوان شده و احتمالا خسارات جبران‌ناپذیری به آن میراث یگانه وارد آورده و ضروری است به فوریت از ادامه کار به این شکل و با این گروه، جلوگیری شود.‌» مرمتگران و کاشیکاران اصفهانی در نامه خود به اسحاق جهانگیری آورده‌اند: «با تأسف فراوان در کنار سایر آثار تاریخی اصفهان، این بنا (مسجد شیخ لطف‌الله) نیز دستخوش مرمتی شده که بهتر است از آن به‌عنوان فاجعه یاد شود. چنان‌که آیندگان گناه آن را بر ما نخواهند بخشید.»

امضا‌کنندگان درخواست جلوگیری از ادامه مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله به شیوه فعلی در نامه خود خطاب به معاون اول رئیس‌جمهوری که پیش‌تر وزیر میراث‌فرهنگی را مکلف به رسیدگی به وضعیت مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله و ارائه گزارش به دولت کرده بود، آورده‌اند: هیچ‌گونه ارزیابی دقیق و هیچ صورتجلسه‌ای که مشکلات و شرایط گنبد پیش از آغاز مرمت را مشخص کند، منتشر نشده و به‌نظر می‌رسد اصلا ارزیابی و هم‌اندیشی مدونی صورت نگرفته است.  هیچ‌گونه طرح مطالعاتی و آزمایش و تعیین برنامه مرمت پیش از آغاز کار، تدوین و انجام نشده و به‌عبارت بهتر، اجرای چنین کار حساسی بدون نقشه و زمینه مطالعاتی کافی آغاز شده است. برای آغاز مرمت، مناقصه‌ای از سوی اداره کل میراث فرهنگی اصفهان در تاریخ 23/3/1398در سایت آن اداره کل اعلام و در نهایت کار به آقای مهندس رضایت سپرده شد که هیچ‌گونه سابقه مرمت کاشی معرق-معقلی (نوع خاص کاشی گنبد شیخ لطف‌الله) نداشته و به واسطه پدرش استاد رحمت‌الله رضایت که از نام‌آوران در زمینه ساخت انواع طاق‌های سنتی(غیر مرتبط با این پروژه) است، شناخته می‌شود. نتیجه چنین مرمت فاجعه‌باری امروز دو رنگ شدن کاشی‌های گنبد شده به‌طوری که این اختلاف رنگ در شب نیز به وضوح مشخص است. مدیران اداره کل میراث فرهنگی اصفهان تلاش کردند تا موضوع را عادی و روند مرمت را اصولی نشان دهند، با این حال، بسیاری از انتقادات اساتید و کارشناسان موضوعیت دارد. فریدون اللهیاری، مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان، این انتقاد‌ها را نتیجه بی‌اطلاعی منتقدان می‌داند. او درباره این تغییر رنگ توضیحی نمی‌دهد و تنها در اظهارنظری رسانه‌ای آن هم در گفت‌وگو با خبرگزاری وابسته به سازمان میراث‌فرهنگی گفته که تغییر رنگ کاشی‌ها به مرور زمان و بعد از قرار گرفتن در معرض نور و هوای آزاد به‌وجود آمده است و با دیگر بخش‌های گنبد همرنگی ایجاد می‌شود، بدون آنکه به‌دلیل ایجاد شکاف‌های قابل مشاهده اشاره‌ای داشته باشد.»

میراث در خطر

مرمتگران و کاشیکاران اصفهانی در نامه خود خطاب به اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهوری تأکید کردند: «دوستداران میراث فرهنگی بیم آن دارند که کار مرمت با همین روش ادامه پیدا کند و این اثر جهانی آسیب‌های جبران‌ناپذیری ببیند؛ آسیب‌هایی که می‌تواند آن را در فهرست«میراث در خطر یونسکو» قرار دهد.» امضا‌کنندگان نامه همچنین با طرح 13سؤال از وزارت میراث‌فرهنگی خواستار پاسخ شفاف آن وزارتخانه به سؤالات تخصصی خود پیرامون مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله شده و خطاب به معاون اول رئیس‌جمهوری آورده‌اند: بی‌شک از مسئولین وزارت میراث فرهنگی انتظار پیگرد منصفانه و عالمانه موضوع و برخورد با خاطیان و تخریب‌کنندگان این یادگار جهانی نیست. لذا از آن مرجع محترم، پیگیری و جلوگیری از ادامه تخریب چهره فرهنگی و آبروی اصفهان و ایران تا انجام کار درست به‌دست افراد دانا و کاربلد را خواستاریم!»

همشهری