ورود کرونا به ایران از همان روزهای اول در نظر مسئولان قطعی بود و مدیران وزارت بهداشت هم در دو، سه هفته گذشته بارها از چنین احتمال قریب‌به‌یقینی سخن گفته بودند، اما وضعیت کنونی نشان می‌دهد که آنها چندان هم شرایط را برای مقابله به درستی مدیریت نکردند. در رأس تمام کارهای مهم شرایط بحران، اطلاع‌رسانی قرار می‌گیرد و درباره کروناویروس هم کارشناسان جهانی بارها از اهمیت آرامش روانی جوامع درگیر با این ویروس سخن گفته‌اند. در ایران اما اگرچه حدود ۲۰ روز پیش مدیر مقابله با بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت به‌عنوان سخنگو در این زمینه معرفی شده بود، اما در شرایط نگران‌کننده کنونی نه‌تنها آن مدیر که دیگر مدیران ارشد هم حاضر به پاسخ‌گویی دقیق و درست نیستند. این توضیحات در حالی است که رئیس روابط‌عمومی وزارت بهداشت و همچنین مشاور رسانه‌ای وزیر، مدام اخبار تازه‌ای را در صفحات شخصی خود در توییتر منتشر می‌کنند؛ روشی که نه‌تنها به رفع نگرانی جامعه کمک چندانی نمی‌کند، بلکه ممکن است به انتشار غیردقیق و نادرست اخبار هم منجر شود.

 مرجع رسانه‌ای درباره کرونا کجاست و سخنگو کیست؟

حدود سه هفته پیش معاونت رسانه‌ای وزارت ارشاد جلسه‌ای مشورتی درباره نحوه اطلاع‌رسانی کروناویروس برگزار کرد که البته قرار بود در آن جلسه یکی از معاونان وزیر بهداشت پاسخ‌گوی پرسش‌های خبرنگاران باشد، اما در نهایت با حضور «محمدمهدی گویا»، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت برگزار شد. یکی از پرسش‌های خبرنگاران و نمایندگان رسانه‌ها در آن نشست به نبود منبعی واحد و سخنگویی مشخص اشاره داشت که در آن جلسه قرار شد رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، نقش سخنگو را برعهده بگیرد و به‌عنوان تنها منبع اطلاع‌رسانی معرفی شد، اما در عمل این اتفاق رخ نداد. حالا و در ششمین روز قطعی‌شدن آزمایش کرونای تعدادی از شهروندان ایرانی، نه‌تنها سخنگوی مشخصی وجود ندارد که در عمل هر مسئولی توضیحات خود را ارائه می‌دهد. علاوه‌براین، مدیر روابط‌عمومی وزارت بهداشت و همچنین مشاور رسانه‌ای وزیر بهداشت با وجود اصرار خبرنگاران مبنی‌بر معرفی یک منبع مشخص برای سخنگویی، نه‌تنها کاری در این زمینه انجام نداده‌اند که در صفحات شخصی خود در توییتر به اطلاع‌رسانی مشغول‌اند. نحوه این اطلاع‌رسانی به‌گونه‌ای است که حتی خبرنگاران معمولا با تشتت منابع خبری و اخبار متفاوت و ضدونقیض روبه‌رو می‌شوند و در این شرایط وضعیت برای جامعه و تشخیص اخبار دقیق از «فیک‌نیوزها» به کاری دشوار تبدیل شده است. این نحوه اطلاع‌رسانی در حالی است که در کشورهای درگیر با این ویروس، هم یک پایگاه خبری مشخص و واحد ایجاد شده و هم سخنگویی وجود دارد که کارش دریافت اطلاعات از منابع معتبر و انتقال این اخبار به رسانه‌هاست. در ایران اما تا لحظه تنظیم این گزارش نه سخنگویی و نه پایگاهی دقیق و فعال برای اطلاع‌رسانی مشخص شده است. در این بین البته پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت فعالیت‌هایی در این زمینه دارد که البته جوابگوی اطلاع‌رسانی در چنین شرایطی نیست.

  15 مورد جدید ابتلای قطعی به کووید 19 در کشور

در روزهای گذشته رئیس مرکز روابط‌عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت تلاش کرده تا اندازه‌ای نقش سخنگو درباره کروناویروس را برعهده بگیرد، اما در این زمینه موفق نبوده است. «کیانوش جهانپور» که در روزهای گذشته در صفحه شخصی‌اش در توییتر اخبار تازه را منتشر کرده است، دیروز هم از ابتلای قطعی ۱۵ مورد جدید خبر داد. او دراین‌باره به پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت گفت: «بر اساس نتایج آزمایشگاهی، 15 مورد جدید ابتلای قطعی به کووید 19 در کشور گزارش شده و تعداد مبتلایان به این ویروس در ایران به 43 نفر افزایش یافت». جهانپور دیروز در توضیح این موارد تازه گفت: «از این 15 مورد جدید ابتلای قطعی به کروناویروس جدید (کووید 19) در کشور، 7 نفر مربوط به شهر قم، 4 نفر از بیماران بستری در شهر تهران، دو نفر مربوط به شهر رشت، یک نفر مربوط به تنکابن و یک نفر نیز مربوط به استان مرکزی بوده‌اند. متأسفانه سه نفر از این مبتلایان جان خود را از دست دادند و تعداد جان‌باختگان بر اثر کووید 19 در کشور تاکنون به هشت نفر رسیده است». در پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت از جهانپور به‌عنوان «رئیس کمیته روابط‌عمومی قرارگاه مقابله با کروناویروس وزارت بهداشت» یاد شده، اما او تاکنون چنین مسئولیت مهمی را به درستی پیش نبرده و اطلاع‌رسانی دقیقی نداشته است.یکی از نکات مهم در شرایط کنونی، توضیحات مسئولان اطلاع‌رسانی درباره نحوه پیشگیری است که جهانپور دیروز دراین‌باره خطاب به مردم گفت: «توصیه اکید و مکرر ما به مردم عزیزمان، رعایت بهداشت فردی، شست‌وشوی مکرر دست‌ها با آب و صابون مایع، پرهیز از مصافحه، بوییدن و درآغوش‌کشیدن و دست‌دادن، ضدعفونی وسایل و سطوح تماس و رعایت آداب تنفس است. رعایت این اقدامات ساده، شاه‌کلید و مهم‌ترین و مؤثرترین راه قطع زنجیره انتقال این بیماری خواهد بود».

  ارسال پیامک‌های آموزشی در باره پیشگیری از کروناویروس جدید

اگرچه حدود ۱۵ روز پیش در یک مرحله پیامک‌هایی برای مردم ایران برای پیشگیری ارسال شده بود، اما پس از آن مرحله دیگر کاری در این زمینه انجام نشد تا اینکه اخبار ابتلای قطعی و شیوع این ویروس منتشر شد. دراین‌باره دیروز «سعید نمکی»، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، در نامه‌ای به «محمدجواد آذری‌جهرمی»، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، درخصوص هماهنگی‌های لازم برای ارسال پیامک‌های آموزشی توسط شرکت‌های اپراتور تلفن همراه به تمام شماره‌های همراه موجود در کشور که از سوی وزارت بهداشت به صورت فایل پیوست تهیه شده، تأکید کرد. در این نامه آمده است: «همان‌گونه که مستحضرید با توجه به اهمیت پیشگیری در ابتلا و شیوع ویروس کرونا، نیاز به اطلاع‌رسانی جامع و کامل آحاد جامعه در زمینه روش‌های پیشگیری و رعایت بهداشت فردی و عمومی وجود دارد. لذا به این منظور و جلوگیری از نشر اخبار کاذب و توصیه‌های غیرعلمی لازم است کلیه موارد آموزشی و اطلاع‌رسانی از طریق وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با همکاری و هماهنگی سایر وزارتخانه‌ها صورت پذیرد».این پیامک‌ها دیروز ارسال شد که با استقبال هم روبه‌رو شد، اما به نظر می‌آید این اقدامات اگرچه مهم، ولی کامل نیست. انتظار می‌رود در کوتاه‌ترین زمان ممکن، یک پایگاه‌ اطلا‌رسانی مختص به کروناویروس ایجاد شود و تمام اخبار و اطلاعات تازه در آن پایگاه قرار گیرد. علاوه‌براین فردی به‌عنوان تنها منبع اطلاع‌رسانی و سخنگویی معرفی شود که بتواند با ارتباط سریع و دقیق با رسانه‌ها، به انتشار اخبار دقیق و درست کمک کند. انتظار این است که توصیه‌های بهداشتی به صورت مداوم برای مردم پیامک شود و راه‌های مقابله با ناآرامی روحی جامعه تذکر داده شود؛ خواسته‌هایی ساده و مهم که در روزهای گذشته چندان به آنها توجه نشده است.

شرق