همان‌طور که از پیش نیز مشخص بود، با تداوم حضور کرونا در کشور، برخی کسب و کارها در کوتاه‌مدت با تغییر شرایط مواجه شده‌اند. یکی از نخستین بخش‌ها، کسب و کارهای مربوط به توزیع مواد خوراکی به مردم بود که بر اساس آمارهای ارایه شده بسیاری از رستوران‌ها و کافه‌ها در شهرهایی که با کرونا مواجه شده‌اند یا مجبور به تعطیلی واحدهای صنفی خود شده‌اند یا میزان فروش‌شان به شکل قابل توجهی کاهش یافته است. در کنار آن، برخی واحدهای صنفی که نیازهای روزمره مردم را تامین نمی‌کنند، اما روی بازار شب عید خود حساب ویژه باز کرده‌اند، مانند صنف‌های پوشاک و کیف و کفش نیز با کاهش فروش و تقاضا مواجه شده‌اند. به دنبال این تغییرات به وجود آمده، دولت تلاش کرده با ورود به این عرصه، لااقل بخشی از دغدغه‌های کارفرمایان در حوزه تامین اجتماعی، تسهیلات بانکی و مالیات را برطرف کند.

در کنار این حوزه‌ها اما بخشی که از چند هفته قبل نخستین ارتباط‌ها را با کرونا گرفت و با ورود این ویروس به ایران شرایط جدیدی را تجربه می‌کند، صنعت حمل و نقل ایران است، صنعتی که مانند تجربه دیگر کشورها، باید خود را آماده این شرایط جدید کند. همزمان با شیوع ویروس خطرناک کرونا در چین، بسیاری از ایرلاین‌های جهان پروازهای خود به مبدا و مقصد این کشور و سایر مناطق پرخطر جهان را تا اطلاع ثانوی لغو کرده و با افزایش شمار قربانیان این ویروس زمان تعلیق پروازهای خود را تمدید کردند تا بدین ترتیب از انتشار بیشتر آن در سایر شهرها و کشورها جلوگیری به عمل بیاورند. چند روز پیش نیز گزارشی از سوی سازمان بین‌المللی حمل و نقل هوایی یاتا (IATA) در خصوص تاثیرات منفی و شدید شیوع گسترده ویروس کرونا بر درآمدزایی ایرلاین‌های فعال در سراسر جهان منتشر شده بود که در آن درباره ضرر و زیان ۲۹ میلیارد دلاری ایرلاین‌های مختلف در سال ۲۰۲۰ میلادی هشدار می‌داد. هرچند ایرلاین‌های ایرانی، تحت تاثیر تحریم‌های امریکا، حضور گسترده‌ای در بازارهای جهانی ندارند، اما قطعا باید خود را برای این موقعیت جدید آماده کنند.

کاهش جدی تقاضای سفر

یکی از اصلی‌ترین خبرهایی که در روزهای گذشته از سوی مسوولان عرصه حمل و نقل منتشر شده، نشان‌دهنده کاهش جدی تقاضا برای سفر است. موضوعی که از قبل نیز قابل پیش‌بینی بود و البته بر اساس دستور مستقیم وزارت بهداشت صورت می‌گیرد. این وزارتخانه هرچند اعلام کرده که برنامه‌ای برای قرنطینه شهرهای آلوده به کرونا ندارد، اما در عین حال از مردم می‌خواهد کلیه سفرهای غیرضروری خود را لغو کنند و حتی در سطح شهر نیز از ترددهای غیرضروری خودداری کنند. این وزارتخانه همچنین گفته که با فعال کردن اکیپ‌های سلامت‌سنج در ورودی شهرها، در صورتی که مسافری را مشکوک به کرونا تشخیص دهد، وی را به مدت 14 روز قرنطینه خواهد کرد.

با توجه به این موضوع و تداوم شرایط حضور کرونا در کشور در روزهای آینده، آمارها نشان می‌دهد که تقاضا برای سفر به شکل قابل توجهی کاهش یافته است. بررسی‌ها از سامانه‌های فروش بلیت هواپیما و قطار نشان می‌دهد که تقریبا برای تمام مسیرهای داخلی بلیت موجود است و به دلیل نبود تقاضا، بخش قابل توجهی از ظرفیت ناوگان عملا خالی مانده است.

این اتفاق باعث شده، قیمت بلیت در بازار بلیت هواپیما نیز به شکل قابل توجهی کاهش پیدا کند. در شرایطی که پیش از شیوع کرونا قیمت بلیت پرواز تهران به کیش در روزهای پایانی هفته تا مرز یک میلیون تومان نیز بالا می‌رفت، در حال حاضر قیمت بلیت در این مسیر تا 70 هزار تومان نیز کاهش یافته و حتی برای این نرخ نیز تقاضا وجود ندارد. بررسی‌ها در مسیرهای پرترددی مانند مشهد، بندرعباس، تبریز و شیراز نیز همین مساله را نشان می‌دهد که با وجود کاهش قابل توجه قیمت‌ها، تقاضای فعال در بازار وجود ندارد. در شرایطی که ایرلاین‌های ایرانی حتی در زمان اجرای قیمت‌های قبل نیز از زیانده بودن شرکت‌های خود خبر می‌دادند، تداوم این شرایط می‌تواند برای آنها مشکل‌آفرین باشد.

در حوزه سفرهای ریلی نیز شرایط مشابهی حکمفرماست. هرچند این حوزه با قیمت‌گذاری دولت انجام می‌شود و نرخ بلیت‌ها تفاوت چندانی نمی‌کند، اما تقاضا در این حوزه نیز کاهش یافته و حتی برخی شرکت‌ها برای حفظ مشتریان‌شان تخفیف‌هایی نیز ارایه‌ کردند. یک مقام مسوول در شرکت حمل و نقل ریلی رجا در این زمینه گفته: طی چند روز اخیر با شیوع بیماری کرونا استرداد بلیت از سوی مسافران قطار افزایش پیدا کرده است. با شیوع ویروس کرونا، بیش از اینکه خرید بلیت کاهش پیدا کند، استرداد بلیت از سوی مسافران بسیار افزایش یافته است. شرکت رجا هزینه استرداد بلیت را بدون کاهش جریمه به مسافران باز می‌گرداند. همچنین برای مردم طی این روزها تخفیف‌هایی نیز در نظر گرفته شده است. شرکت رجا برای مقابله با گسترده شدن شیوع ویروس کرونا اقدامات پیشگیرانه را در تمامی واگن‌ها انجام داده است.

بازار کساد نوروز

در شرایطی که هر ساله بسیاری از شرکت‌های حمل و نقل از روزهای ابتدایی اسفند، ظرفیت بلیت خود برای تعطیلات نوروز را باز می‌کردند و در مدتی کوتاه تمام این ظرفیت به فروش می‌رفت، در روزهای گذشته با توجه به شیوع کرونا، تقاضا برای بلیت نوروز به‌ شدت کاهش یافته است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که برای تمام مسیرهای هوایی داخلی در روزهای منتهی به پایان سال و روزهای ابتدایی نوروز، همچنان بلیت هواپیما موجود است. هرچند قیمت بلیت ارایه شده برای این روزها، نسبت به شرایط فعلی بازار بالاتر است اما ایرلاین‌ها با توجه به کاهش تقاضا، عملا نرخ بلیت را به سقف مجاز سازمان هواپیمایی نرسانده‌اند.در بازار بلیت قطار نیز شرایط مشابه است. در مسیر تهران – مشهد به عنوان پرتقاضاترین مسیر ریلی کشور، در روزهای منتهی به پایان سال، بسیاری از قطارها، همچنان ظرفیت خالی دارند و تقاضای قابل توجهی برای آنها وجود ندارد.

در این شرایط از دیروز (دوشنبه) نیز عرضه بلیت‌های اتوبوس‌های بین شهری برای نوروز آغاز شده است. باقرجوان، مدیرکل دفتر حمل و نقل مسافر سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای در این زمینه گفته: نه تنها از نظر ظرفیت صندلی هیچ مشکلی نداریم، بلکه قیمت‌های بلیت‌های نوروزی ناوگان حمل و نقل عمومی تغییری نکرده است و براساس نرخ‌های نوروزی امسال فروخته خواهد شد. اتحادیه‌ها همواره به دنبال بالا بردن قیمت‌ها برای جبران هزینه‌های‌شان بودند اما در سفرهای نوروزی باید نگرانی‌ها و دغدغه‌های مردم را در نظر بگیریم و بر این اساس هیچ افزایش قیمتی اعمال نخواهد شد.

او همچنین در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر اینکه چه تهمیداتی برای ضدعفونی ناوگان حمل و نقل عمومی و پایانه‌های مسافری در راستای پیشگیری از شیوع ویروس کرونا دارید و آیا این برنامه در ایام نوروز و جابه‌جایی مسافران نوروزی نیز ادامه دارد یا خیر، گفت: همه بیانیه‌ها روش‌ها و پروتکل‌های بهداشتی از سوی ستاد مبارزه با کرونا که در راس آن وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است، ابلاغ می‌شود و سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای به عنوان یکی از همکاران مجری در تمامی استان‌ها بر پایانه‌های مسافربری شرکت‌های حمل و نقل مسافر و ناوگان عمومی بین‌شهری نظارت می‌کند تا تمامی این پروتکل‌ها به دقت اجرایی شوند. به عنوان مثال تاکید شده که تمام نقاط مشترک تماس در این ناوگان از جمله دستگیره‌های صندلی، کمربندهای ایمنی و غیره باید به صورت مداوم و در هر سفر ضدعفونی شوند و برای محلول‌پاشی و ضد عفونی پایانه‌های مسافری و ناوگان حمل و نقل عمومی نیز به شهرداری‌ها این وظیفه محول شود که در حال انجام است.

مدیر کل دفتر حمل و نقل مسافر سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای تصریح کرد: یکی از مشکلاتی که در زمینه محلول‌پاشی و ضدعفونی پایانه‌های مسافری و ناوگان حمل و نقل وجود دارد، کمبود محلول برای ضدعفونی است که از وزارت بهداشت می‌خواهیم ما را راهنمایی کند تا بتوانیم به این نیازمندی‌های بهتر و راحت‌تر دسترسی پیدا کنیم. همچنین از وزارت بهداشت خواهش کردیم تا نماینده‌ای در پایانه‌های مسافری به صورت دایم مستقر کنند تا مسافران به هنگام ورود و خروج پایش و غربالگری شوند و بر روند اجرای پروتکل‌های بهداشتی نیز با دقت بیشتری نظارت شود. ورود دولت به حوزه مشکلات به وجود آمده اقتصادی پس از شیوع کرونا، باعث شده فعالان اقتصادی به دریافت حمایت‌های لازم برای عبور از این روزهای سخت امیدوار شوند و در این بین، صنعت حمل و نقل کشور نیز جزو بخش‌هایی است که با تداوم شرایط فعلی نیاز به حمایت‌های جدی خواهد داشت، صنعتی که اصلی‌ترین پیک فروش خود را برای نوروز برنامه‌ریزی می‌کند، اما امسال توان استفاده از این ظرفیت را نخواهد داشت.

اعتماد