«به مازندران سفر نکنید»، «در خانه بمانید»، «برای کارهای غیرضروری از خانه خارج نشوید» و «ورود مسافران ممنوع است» بخشی از صحبت‌های تکراری این روزها در مازندران است؛ صحبت‌هایی که دائم از سوی مسئولان بیان می‌شود و کنشگران اجتماعی هم سعی می‌کنند آن‌ها را بازنشر دهند.

هشدارها تقریبا به بالاترین سطح ممکن رسیده‌ و دو سه روزی است از بلندگوی خودروی برخی نهادهای خدمات‌رسان در خیابان‌ها و کوچه‌های مازندران اعلام می‌شود. هرچند بسیاری از اداره‌ها به حالت نیمه‌تعطیل درآمده‌ و خیلی‌ها کسب و کارشان را تعطیل کرده‌اند، اما همچنان بسیاری از مردم بی‌توجه به هشدارها سرگرم خرید پایان سال هستند. به این جمعیت باید ده‌ها هزار مسافری که در روزهای اخیر از استان‌های مختلف به ویژه تهران به مازندران سفر کرده‌اند را هم اضافه کرد. حالا مازندران پس از حدود 3 هفته از آغاز جدال با کرونا، چند چالش جدی دارد؛ کمبود تخت‌ بیمارستانی، سرعت بالای شیوع ویروس، رعایت نکردن نکات بهداشتی ضروری و کم‌توجهی شهروندان به هشدارها و مهم‌تر از همه حضور پرتعداد و بدون ملاحظه مسافران در این استان.

  بهبود شرایط در مراکز درمانی 

رفت‌وآمد به مراکز درمانی مازندران محدود شده است و اجازه ورود به بیمارستان‌ها به مردم عادی داده نمی‌شود. می‌گویند امکان ابتلا به بیماری بالاست. از سوی دیگر، ظرفیت‌ تخت‌های بیمارستانی مازندران تکمیل شده است و مسئولان استان درخواست تشکیل بیمارستان صحرایی را مطرح کرده‌اند. فرماندار بابل پیشنهاد داده است این شهر با توجه به پر شدن تخت‌های بیمارستانی، محل تشکیل بیمارستان صحرایی یا سیار باشد.  بیمارستان رازی در قائم‌شهر، یکی از مراکز ویژه پذیرش بیماران مبتلا به کروناست. داخل این بیمارستان شرایط کاملا خاص، اما بیرون همه چیز تقریبا عادی است. این وضع را در آمل هم می‌توان دید. بیمارستان امام خمینی (ره) یکی دیگر از مراکز ویژه بیماران کرونایی در مازندران است. کادر درمانی آن تا همین چند روز پیش از کمبود تجهیزات گلایه داشتند، اما یکی از آن‌ها در تماس تلفنی می‌گوید؛ شرایط نسبت به روزهای اول بهتر است. از تعداد مبتلایان و فوتی‌های این بیمارستان که می‌پرسم، تغییر لحن نشان می‌دهد. نمی‌تواند پاسخگو باشد.

  بی‌اعتمادی به آمار 

سیر صعودی شیوع کرونا در مازندران چشمگیر است. چهارشنبه هفته گذشته مازندران 81 مبتلای قطعی داشت که این عدد پنجشنبه به 121 نفر و جمعه به 303 نفر رسید. تا لحظه تنظیم این گزارش در روز یکشنبه هم تعداد مبتلایان مازندران 1226 نفر است و بیش از 1000 مورد مشکوک در مراکز درمانی استان بستری هستند. این‌ آمار را رئیس دانشگاه علوم پزشکی مازندران مطرح می‌کند. به گفته سید عباس موسوی، 21 نفر در این استان بر اثر ابتلا به کرونا فوت کرده‌ و 230 نفر هم بهبود یافته‌اند. خیلی‌ها معتقدند آمار بیشتر است و دلیل این ادعا را هم انتشار برخی فیلم‌ها و عکس‌ها در فضای مجازی بیان می‌کنند. مانند انتشار تصویری مربوط به انتقال جسد یکی از جان‌باختگان کرونا در ساری که شبانه در آرامگاه حاشیه شهر به خاک سپرده شد و راننده آمبولانس هم خودرو را رها کرد و رفت. البته امکان پیگیری دقیق یا نزدیک به واقعیت تعداد فوتی‌ها در استانی مانند مازندران جز با آمارهای رسمی وجود ندارد.

  خاکسپاری بدون رعایت پروتکل

تعداد آرامگاه‌ها بسیار زیاد است، اما تغییراتی را می‌توان در آرامگاه‌ها دید. از تغییر تعداد افراد حاضر در تشییع‌ تا تفاوت در برگزاری خاکسپاری و حتی اعتراض مردم در برخی نقاط به تدفین مبتلایان. برای مثال، ورودی آرامگاه ملامجدالدین ساری از جمعه بسته شده است. یکی از گلفروش‌های آرامگاه از کسادی بازارش شاکی است. می‌گوید: «کرونا کاسبی ما را به هم ریخت. حداقل روزی پنج تا تشییع جنازه داشتیم. این روزها تعداد تشییع‌ به دو مورد هم رسیده! جمعیت حاضر در تشییع هم زیاد نیست. آرامگاه را هم که تعطیل کردند.» یعنی کرونا روی آمار مرگ تاثیر منفی گذاشت؟ پاسخ را گلفروش دیگری می‌دهد: «جنازه‌های افراد مشکوک را به آرامگاه پشت پارک جنگلی زارع می‌برند. برخی هم در روستاها دفن می‌شوند.» روز شنبه در یکی از روستاهای اطراف ساری تشییع جنازه یکی از قربانیان کرونا برگزار شد و حتی تعدادی از اهالی، نماز میت را نیز برگزار کردند. یکی از نگرانی‌ها همین است که پروتکل‌های بهداشتی برای شیوه خاکسپاری جدی گرفته نمی‌شود.

  افزایش 10 برابری مبتلایان

فشار کاری کادر درمانی بسیار زیاد شده است. پرستاری که در بابل فعال است، می‌گوید: «روزهای دشواری را می‌گذرانیم. از تعداد بالای مراجعه و کمبود نیازهای ضروری خسته‌ایم. فشار کار و استرس خیلی زیاد است. فیلم‌هایی که در فضای مجازی از پرستاران می‌بینید، فقط برای حفظ روحیه خودمان است وگرنه هیچ چیز عادی نیست. با این حال می‌جنگیم.» تعداد نیروهای کادر درمان دیگر کفاف نمی‌دهد، زیرا طی چند روز تعداد مبتلایان 10 برابر افزایش یافته و به همین دلیل، دانشگاه علوم پزشکی مازندران فراخوان جذب نیروی داوطلب داده است. پزشک‌ها و پرستاران در معرض خطر هستند. جمعه گذشته «فرید نیرویی» و «مصطفی صمدی» دو پزشک باسابقه اهل بابل بر اثر ابتلا به کرونا جان باختند و احتمال مبتلا بودن تعداد بیشتری از کادر درمان وجود دارد. برخی مسئولان استان از جمله چند تن از مسئولان دانشگاه علوم پزشکی، یک فرماندار، یکی از معاونان بهزیستی و چند نفر دیگر هم به این بیماری مبتلا شده‌اند.

رفت‌وآمد در ساری برقرار است. خیابان‌های فرهنگ و قارن عصرها شرایطی مانند اسفند سال‌های گذشته را دارند. در سایر شهرها وضع تقریبا مشابهی دیده می‌شود. خیابان‌ها مملو از حضور شهروندان، پارکینگ‌ها پر از خودرو، پیاده‌روها همچنان محل بساط دستفروشان و تردد عابران، فروشگاه‌ها شلوغ و کرونا هم بین مردم. تقریبا همه از کرونا حرف می‌زنند؛ برخی‌ها دستکش به دست، بعضی هم ماسک به صورت. حتی میوه‌فروشان سیار نیز مثل همیشه حضور دارند. حاصل گفت‌وگو با بعضی شهروندان یک نکته را نشان می‌دهد؛ کرونا را باور نکرده‌اند. «تمامش بازیه، خبری نیست»، «یک هفته دیگه همه چی تموم میشه»، «آقا دیگه خیلی بزرگش کردین»، «اگه انقدر خطرناکه چرا تمام اداره‌ها رو تعطیل نمی‌کنن؟»، «پس چرا میگن در حال کنترله؟»، «اگه واقعیه چرا جاده‌ها رو نبستن که این همه مسافر نیاد؟» و بسیاری از جمله‌ها و پرسش‌های مشابه دیگر را می‌توان از زبان شهروندان شنید. تاکید مسئولان برای خانه ماندن و راه‌اندازی پویش‌های مختلف نتیجه‌ای که انتظار می‌رفت را نداد. مازندران حالا سومین استان در آمار کروناست.

  هجوم تهرانی‌ها به مازندران 

«مازندران که جزو 5 استان مبتلا هم نبود، امروز 1226 مبتلا دارد.» این جمله را کیانوش جهانپور، سخنگوی وزارت بهداشت و درمان بعدازظهر روز شنبه عنوان و پس از آن هم به بی‌توجهی مردم و پرهیز از سفرهای بین شهری انتقاد کرد. از نخستین روزهای گسترش شیوع ویروس در قم و تهران، مسافرانی برای فرار از کرونا به مازندران آمدند و پای آن را به این استان باز کردند. نخستین موارد مبتلا شده در مازندران از قم به این استان آمده بودند و نخستین فرد جان باخته نیز شخصی ساکن تهران بود که در تنکابن درگذشت. سفرها آنقدر ادامه یافت تا صدای اعتراض مازندرانی‌ها و پس از آن مسئولان را بلند کرد. پنجشنبه هفته گذشته اعلام شد محورهای ورودی مازندران به روی مسافران بسته می‌شود، اما عصر شنبه این مصوبه با تصمیم مقامات ملی لغو شد و حالا مازندران پر از مسافران استان‌های دیگر است. خودروهای پلاک تهران بیشتر دیده می‌شوند. پلاک برخی استان‌های دیگر مانند قم، خراسان، کردستان و چند استان دیگر را نیز می‌توان بین خودروها دید. 

  چالش کمبود امکانات

استاندار اعلام کرده است تا پایان تعطیلات نوروز، مازندران پذیرای مسافران نیست. مراکز اقامتی دستگاه‌های دولتی هم اجازه ارائه خدمات ندارند، اما مسافران آمده‌اند و بسیاری از شهروندان از این وضع ناراضی هستند. رضا سالاریان، شهروند ساکن نور می‌گوید: «رفت‌وآمد مسافران در این منطقه تقریبا شبیه به روزهای نوروز است. نمی‌دانیم در این شرایط باید چه کاری انجام دهیم. فقط به خانواده‌های خودمان گفته‌ایم که بیرون نیایند. خیلی از این مسافران قصد دارند تا پایان تعطیلات همینجا بمانند. اگر به خدمات درمانی نیاز پیدا کنند، تکلیف چیست؟» این نگرانی کاملا به جاست. رئیس دانشگاه علوم پزشکی مازندران می‌گوید: «اگر زنجیره انتقال قطع نشود با چالش مواجه می‌شویم، زیرا فقط حدود 2 هزار تخت بیمارستانی داریم.» واکنش‌ها به حضور مسافران طی این روزها به خشونت نزدیک شده است. جمعه در سلمانشهر تعدادی از شهروندان در اعتراض به حضور مسافران  با آن‌ها درگیر شدند. با از سرگیری سفرها حالا احتمال افزایش درگیری‌ها بین ساکنان و مسافران نیز قوت گرفته است.

  اجاره ویلا در روز روشن

بخش زیادی از مسافرانی که وارد مازندران شدند، ویلانشینانی هستند که می‌گویند به جای خانه‌نشینی در شهر خودشان، در ویلاها دوران کرونایی را می‌گذرانند، اما عده‌ای هم اجاره‌نشین هستند. سید یونس حسینی عالمی، دادستان مرکز مازندران اعلام کرده است همه هتل‌ها، مهمانپذیرها، مسافرخانه‌ها و خانه‌های ویلایی و شخصی که این ایام پذیرای مسافر باشند، پلمب می‌شوند، اما مشاهده‌ها خلاف این موضوع را نشان می‌دهد. جست‌وجوی ساده‌ای در گوگل با عبارت «خانه اجاره‌ای مازندران» صفحه‌های متعددی را باز می‌کند. با یکی از شماره‌های مربوط به ساری تماس می‌گیرم و می‌پرسم: «ویلا اجاره‌ای برای این هفته تا پایان تعطیلات نوروز دارید؟» پاسخ مثبت است: «بله. تا 27 اسفند شبی 120 هزار تومان، اما از 27 اسفند تا 15 فروردین شبی 180 هزار تومان.» برای تمام شهرها امکان رزرو وجود دارد. می‌پرسم: «محدودیتی که مسئولان اعلام کردند، مانع اجاره دادن نمی‌شود؟» باز هم پاسخ روشن است: «کی خبر داره که توی ویلا کی اومده ساکن شده؟!»

  مازندرانی‌ها به مسافران خدمات نمی‌دهند 

ساعت حدود 8 شب شنبه با دستور مقامات ملی راه‌های مواصلاتی مازندران به روی مسافران باز می‌شود. مازندرانی‌ها از این تصمیم شوکه و خشمگین می‌شوند و در برخی شهرها فراخوان می‌دهند تا ورودی‌ها بسته شود. آملی‌ها در این اقدام زودتر عمل می‌کنند. ده‌ها شهروند مقابل پلیس‌راه می‌ایستند و با نخستین خودروهایی که از جاده هراز به آمل رسیده‌اند، برخورد می‌کنند. فرمانده پلیس راه آمل برای پیشگیری از خشونت و درگیری شهروندان به مسافران تضمین می‌دهد که با حکم خودش جاده را خواهد بست: «من امشب جاده را با حکم خودم می‌بندم.» همین کار را هم می‌کند. همزمان در برخی شهرهای دیگر مانند چمستان و ایزدشهر هم شهروندان برای ساعاتی مسیرها را به روی خودروهای پلاک غیر بومی بستند، اما در نهایت جاده هراز چند ساعت بعد با حکم بالاتر از دستور فرمانده پلیس راه آمل باز شد. تصمیم بعدی مازندرانی‌ها ممنوعیت ارائه خدمات به مسافران تا عادی شدن شرایط در استان است. هشتگ #مسافر_نمی‌پذیریم، کلیدواژه مازندرانی‌ها برای این تصمیم است. در نهایت روزگذشته مسئولان مازندران مجددا اعلام کردند ورود به این استان ممنوع است.

  بازار سیاه ماسک و دستکش و محلول

جنجال حضور مسافران یک طرف و کمبود لوازم مورد نیاز هم یک طرف دیگر. گروه‌های مردمی سعی می‌کنند در حد توان گامی بردارند، اما نیاز زیاد است. حتی در بیمارستان‌ها امکانات وجود ندارد. بعد از انتشار فراخوان جذب نیروی داوطلب، یکی از اعضای کادر درمانی می‌نویسد: «امکانات نداریم. ماسک، دستکش، عینک و محافظ را خودمان می‌خریم. بعد از 9 روز تازه عینک دولتی دستمان رسید. می‌خواهند با چه امکاناتی نیروی داوطلب جذب کنند؟» شرایط در بازار هم متفاوت نیست. هیچ داروخانه‌ای ماسک، دستکش و ضدعفونی کننده نمی‌فروشد. موجودی فروشگاه‌های تجهیزات پزشکی هم جمع شده است تا ذخیره استراتژیک مراکز درمانی باشد. بازار سیاه این محصولات ایجاد شده است. یکی نشانی می‌دهد فروشگاهی در قائمشهر ضدعفونی‌کننده می‌فروشد. برای خرید و پیگیری به قائمشهر می‌روم؛ یک قوطی 45 هزار تومان. چند ساعت بعد در کانال‌های خبری قائمشهر تصویر همان محلول را می‌بینم: «کشف کارگاه تولید محلول‌های ضدعفونی تقلبی در قائمشهر!» وضعیت در مازندران اصلا عادی نیست.