گروه نفت و انرژی بازارنیوز : اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفت، گاز و پتروشیمی ایران، در گزارشی تحلیلی به بررسی وضعیت نفت گاز و پتروشیمی کشور در سال 1399 پرداخت. مشروح این گزارش، به شرح زیر است:

وضعیت فعلی/صادرات 300 هزار بشکه در روز عمدتا به چین
تأمین تقاضای انرژی داخلی کشور در سال 1398 با چالش جدی مواجه نشد. البته در فصل زمستان با سرمای نسبتاً
محدودیتهای جهت تأمین گاز برای نیروگاهها صنایع و پتروشیمی ها ایجاد شد که با پشتیبانی سوخت مایع کشور با
بحران جدی مواجه نشد. البته این شرایط درحالیکه تولید گاز در اوج خود قرار دارد حاکی از وابستگی بی محابا به گاز و شکنندگی امنیت انرژی داخلی به ویژه از محل عرضه گاز است.
صادرات نفت با محدودیت بسیار جدی در حدود 300 هزار بشکه در روز عمدتاً به چین برقرار است. صادرات میعانات گازی به چین و امارات در حجم اندک ادامه دارد. صادرات فرآورده‌های نفتی اعم از بنزین نفتگاز و نفت کوره به امارات و سایرکشورهای همسایه به ویژه عراق و افغانستان ادامه دارد و با مشکل جدی در امر صادرات مواجه نبود البته تخفیف قیمت در دستور کار بود. صادرات محصولات پتروشیمی به عنوان یکی از مهمترین تأمین کنندگان ارز کشور درمجموع مطلوب بود.

البته هند به عنوان یکی از بازارهای اصلی شرایط خوبی ندارد و در سال 98 برای واردات برخی از محصولات محدودیتهایی ایجاد کرد اما چین مشکل خاصی ندارد. صادرات گاز به ترکیه و عراق در حدود 50 میلیون مترمکعب در روز انجام شد و درآمد دو میلیارد دلاری را به دنبال داشت.
تولید نفت در سال 98 در حدود 3.2 تا 5.2 میلیون بشکه در روز بوده است. تولید در بخش دریا که عمده میادین مشترک نفتی است کاهش داشته است. محدودیت سرمایه گذاری به دلیل مشکلات تأمین مالی و هزینه بالای تولید است.

تولید گاز درسال 98 با  فازهای جدید افزایش داشت و به اوج خود رسید (بیش از 850 میلیون مترمکعب در روز) اما کاهش تولید گاز از بعضی از فازهای پارس جنوبی نیز آغاز شد این مسئله با توجه به سهم 75 درصدی این منبع در تأمین گاز کشور بسیار قابل توجه است. تولید محصولات پتروشیمی استمرار خوبی داشت البته قیمت پایین این محصولات در بازار جهانی به ویژه برای طرحهای جدید مشکل زا بود. پروژه‌های جدید نیز با وجود پیشرفتهای قابل ملاحظه در برخی موارد، به دلیل محدودیت مالی زمان آغاز به کار آن معلوم نیست.
در بخش پتروشیمی نیز ظرفیت تولید معادل 66 میلیون تن در سال میباشد که در ششم ماه اول سال 1398 میزان صادرات این بخش برابر با 31 میلیون تن بوده است و پیش‌بینی می‌شود که به لحاظ ارزشی، میزان صادرات بخش پتروشیمی 18 میلیارد دلار در سال 1398 باشد. وجود 53 طرح در دست اجرا با ظرفیت 67 میلیون تن در سال، افزایش تولید اتان و LPG در سالهای آتی، بهره‌برداری از واحدهای NGL به منظور تأمین خوراک واحدهای پتروشیمی و توسعه منطقه پتروشیمی مکران از جمله مسائل مهم این بخش طی سالهای آتی می‌باشد.

 اطلاعات کلی سال 98 در بخش نفت و گاز و پتروشیمی به شرح زیر است:

• میزان ذخایر نفت خام و گاز طبیعی در پایان سال 1398 به ترتیب بالغ بر 155 میلیارد بشکه (111 میلیارد بشکه، مربوط به ذخایر خشکی و 44 میلیارد بشکه، مربوط به ذخایر دریایی) و 32 تریلیون مترمکعب
• تولید کل نفت خام در مناطق خشکی و دریایی، برابر 2700 هزار بشکه در روز
• تولید گاز به میزان 830 میلیون مترمکعب در روز (که 650 میلیون مترمکعب در روز مربوط به میدان پارس جنوبی است)
• صادرات نفت خام 200 تا 300 هزار بشکه در روز در شرایط تحریمی
• صادرات گاز به میزان 40 میلیون مترمکعب در روز
• مجموع خوراک نفت خام، میعانات و نفتا پالایشگاه‌های نفت کشور برابر با 2200 هزار بشکه در روز
• تولیدکل فرآورده‌های نفتی حاصل از پالایشگاه‌ها، 272 میلیون لیتر در روز
• سهم 75 درصد گاز در سبد عرضه اولیه انرژی و 60 درصدی در سبد مصارف نهایی انرژی
• ظرفیت اسمی واحدهای نم‌زدایی و پالایشگاه‌های گازی کشور، بالغ بر 800 میلیون مترمکعب در روز
• تولید بخش پتروشیمی در سال 1398 برابر با 66 میلیون تن در سال
• صادرات 31 میلیون تن در بخش پتروشیمی طی شش ماه اول 1398

  وضعیت تا پایان سال 1399( با لحاظ تحریم و کرونا)

تقاضای داخلی به ویژه برای سوختهای مایع به دلیل کاهش مصارف با کاهش جدی مواجه خواهد شد. این موضوع موجب مازاد عرضه در بسیاری از محصولات خواهد شد که با توجه به محدودیت صادرات آن پر شدن مخازن ذخیره و کاهش بیشتر تولید نفت محتمل است. در بخش مصارف گاز تغییر چندانی نخواهیم داشت مگر کاهش تقاضای صنعت و پتروشیمی به دلیل کاهش تقاضا. مصارف داخلی محصولات پتروشیمی متأثر از شرایط کرونا در عمده بخشها با کاهش مواجه خواهد بود. هرچند در برخی بخشهای مرتبط با مواد شوینده و ضدعفونی رشد خواهد کرد.

صادرات نفت ایران روند گذشته را ادامه خواهد داد؛ اما صادرات محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی با کاهش تقاضای جهانی با کاهش روبرو خواهد شد. علاوه بر این افت شدید قیمت آن بر درآمد ارزی کشور از این محل تأثیر نسبتاً جدی خواهد داشت. صادرات گاز به عراق به شدت تحت فشار امریکا قرارگرفته و احتمال دارد حداقل در سال جاری با محدودیتهای حجمی مواجه شود. این می تواند تا حدودی بر درآمدهای ارزی کشور مؤثر باشد. درمجموع کاهش تقاضا و قیمت درآمد ارزی ایران در بخش گاز و پتروشیمی را متأثر می‌کند.

 با توجه به کاهش تقاضای محصولات نفتی و تکمیل مخازن ذخیره، تولید نفت احتمالا با کاهش بیشتر مواجه خواهد بود. احتمال بروز این مسئله برای پالایشگاهی کشور نیز وجود دارد زیرا با کاهش تقاضای داخلی نفت و فراورده‌ها استمرار تولید انها نیز با محدودیت بیشتر مواجه خواهد بود. تولید گاز پارس جنوبی طی سال جاری و یا سال آتی کاهش تولید خود را نشان خواهد داد. لذا بخش تولید گاز با محدودیت مواجه میشود و باید در این خصوص به صورت جدی اندیشید. اجرای آیین نامه صنایع پایین دستی که اواخر سال 98 ابلاغ شد می‌تواند تا حدودی جهت بهبود و رونق‌بخش پالایشی مؤثر باشد.

راهکارها

 تقویت تقاضای داخلی فرآورده‌های نفتی با ایجاد محرکهای اقتصادی به ویژه در بخش حمل و نقل

 توسعه سریع ظرفیت ذخیره‌سازی در خشکی و دریا با استفاده از پتانسیل بخش خصوصی و خرید کشتیهای اسقاطی و دست دوم فقط با هدف ذخیره‌سازی

 استفاده از ظرفیت ذخیره‌سازی در کشورهای دوست مانند چین، عمان و قطر (در حال حاضر با توجه به اهمیت نقش چین در اقتصاد ایران و جهان استقرار وزیر امور مربوط به چین موجه مینماید)

 تأمین مالی پروژه ها با پیشرفت بالای 90 درصد در حوزه پتروشیمی و گاز با هدف جهش تولید از محل بازار سرمایه با حمایتهای مقتضی (آیین نامه حمایتی سال 98 محدود به صنایع با خوراک مایع است)

افزایش سهم سوخت مایع در صنایع و نیروگاهها با توجه به مازاد عرضه و محدودیتهای بیشتر صادراتی و ایجاد فرصت برای تبدیل گاز به محصولات پتروشیمی

 مطالعه و برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌های تداوم تولید پارس جنوبی با سرعت بیشتر

 اولویت جدی برنامههای بهینه‌سازی مصارف انرژی به ویژه در بخش صنعت و نیروگاهها با توجه کاهش قابل ملاحظه تولید پارس جنوبی طی یک دهه آتی

بهینه‌سازی پالایشگاه‌های نفت در قالب آیین نامه حمایت پاییندستی با هدف اصلی بهبود کیفیت و کاهش آلودگی

 حمایت از پروژه‌های کوچک با سرمایه‌گذاری حداکثر 50 میلیون دلار در صنعت نفت و گاز مانند طرحهای جمع‌آوری گازهای همراه نفت به‌ صورت پراکنده و یا پالایشگاه‌های نفت کوچک و صنایع پایین دستی پتروشیمی

حمایت از پروژه‌های پتروشیمی با توجه به کاهش شدید قیمت و مشکلات فروش به دلیل کاهش تقاضا. حمایتهایی از قبیل کاهش قیمت خوراک و یا استفاده از ظرفیت کشورهای عمان و قطر و چین برای ذخیره‌سازی

دیپلماسی فشرده با هند برای رفع موانع صادرات فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی که در سال 98 به شدت تشدید شد

 امکان فروش محصولات نفتی و گازی با شرایط بسیار جذاب برای حفظ بازارها در شرایط کاهش شدید تقاضا به دلیل کرونا. در بسیاری از موارد باید سازمانهای نظارتی حداکثر همکاری را داشته باشند.