گروه اقتصاد کلان بازارنیوز:سید مهدی میرحسینی؛ نیجریه یکی از مناطقی است که در قاره آفریقا مستعد بروز خشنونت های قومی و مذهبی بوده است و بستر فرهنگی، سیاسی و تاریخی آن، موجب پیدایش و پرورش یک گروه رادیکال به نام بوکوحرام شده است. بوکوحرام، مهم ترین جریان تروریستی غرب آفریقا محسوب می شود. ایدئولوژی بوکوحرام، سلفی-جهادی است و معتقدند باید اسلام را از تغییرات بیرونی که بر آن وارد شده است، با هر روش و شیوه ای پاک کرد. در این سلسله مقالات، پس از بررسی تاریخچه ی این جریان رادیکال و آشنایی با نحوه پیدایش و نحله فکری بوکوحرام، به بررسی شیوه های تامین مالی این گروه تروریستی پرداخته شده و واکنش ها و عملکردهای دولت های محلی و نهادهای بین المللی برای مقابله با جریان تامین مالی این گروه، تبیین می گردد.

آنچه که باید از بوکوحرام بدانیم

بوکوحرام نام رسمی سازمانی به نام جماعه اهل السنه للدعوه و الجهاد است که به دنبال شورشی بزرگ در سال 2009 به شهرت رسید و اعضای گروه، بیشتر خود را با همین نام رسمی می شناسند. ایدئولوژی این گروه در نامش پیداست. بوکو در زبان هوسایی به معنای Book است و ترکیب آن با پسوند عربی حرام هم به این معناست که آموزش، فرهنگ و تفکر به سبک غربی حرام است. برگزیدن نام بوکوحرام ناشی از تفکرات "محمد یوسف" از مؤسسان این گروه است. وی باور داشت که آموزش غربی جز تنگدستی، محرومیت و فقر رهاوردی برای مردم نیجریه نداشته است، لذا این آموزش، ممنوع و حرام است.

شکل گیری این گروه به سال 1995 برمی گردد؛ زمانی که ابوبکر لاوان فرقه هجرت را در دانشگاه برونو تاسیس کرد و آن را گروهی غیرخشونت طلب معرفی نمود که در پی دستیابی به اهداف اجتماعی است؛ اما از سال 2002 و با روی کار آمدن محمد یوسف، گروه خشونت بیشتری پیدا کرد و از آن زمان تاکنون با نام هایی همچون یوسفیه، مهاجرون، طالبان نیجریه، بوکوحرام و مردم متعهد به تعالیم پیامبر(ص) و جهاد، به فعالیت پرداخته است. با ریاست محمد یوسف که دانش آموخته رشته الهیات از دانشگاه شهر مدینه است، بوکوحرام شکلی دیگر به خود گرفت. وی روند رادیکالیزه شدن بوکوحرام را در نیجریه سرعت بخشید.

شکل1.آخرین نقشه قابل استناد قلمروهای تحت تملک بوکوحرام

هدف اولیه این گروه شورشی، تأسیس دولتی اسلامی بر پایه شریعت اسلامی در شمال نیجریه  و به تدریح در سراسر نیجریه از طریق تاثیر در ساختار قدرت سیاسی است. الگوی کار این گروه، طالبان افغانستان بود. در اسفند ۱۳۹۳ ابوبکر شکائو، رهبر گروه بوکوحرام با انتشار پیامی صوتی در اینترنت به‌طور رسمی بیعت خود را با ابوبکر البغدادی، خلیفه داعش اعلام کرد. جدول 1 برخی از مهم­ترین ویژگی­های گروه تروریستی بوکوحرام را آورده است.

جدول1. بوکوحرام در یک نگاه

از لحاظ عملکرد، این گروه بنیادگرای سنی مذهب که خود را مدافع ارزش ها و تعالیم اسلامی می داند، موجب نقض فاحش موازین حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه شده است. چنان که در مارس 2012 در شهر میدگوری نیجریه، دوازده مدرسه از سوی بوکوحرام طعمه حریق و بیش از 10 هزار دانش آموز از آموزش، محروم و پراکنده شدند.

این گروه در آوریل 2014 به ربودن 276 دختر دانش آموز از منطقه شبوک در ایالت بورنو در شمال نیجریه اقدام کرد. دو هفته پس از آن ابوبکر شیکاو رهبر این گروه، به آموزش غربی و تحصیل دختران اعتراض و علت ربایش دختران را تحت آموزش غربی بودن آنان اعلام کرد.

یکی از ویژگی های محرز و آشکار این جریان تروریستی، قساوت قلب رهبران و نیروهای بوکوحرام در مواجه با مردم است. به طوریکه رهبر این گروه ابوبکر شکائو، پس از حملات تروریستی می گوید: من از به قتل رساندن اشخاصی که خدا به قتل آنان فرمان داده است، لذت می برم.

شیوه های تامین منابع مالی جریان بوکوحرام

تاریخچه تامین مالی تروریسم در نیجریه به اوایل دهه 2000 باز می گردد، زمانی که اسامه بن لادن سرمایه اولیه 3 میلیون دلاری را برای جنبش های همدل سلفی در شمال نیجریه ارسال کرد که طبق پژوهش های انجام گرفته، در میان دریافت کنندگان پول، محمد یوسف، بنیانگذار بوکوحرام نیز بوده است.

گزارش شده است که بوکوحرام مانند سایر گروه های تروریستی و شورشی در جهان از منابع متعدد درآمد و معاملات جنایی از جمله فروش طلای گرانبها، محصولات کشاورزی، قاچاق اسلحه، سیستم حواله نقدی پول، احشام دزدی، دستبرد به اموال مردم محلی ها، دریافت پول انبوه از وابستگان القاعده در مغرب و برخی دیگر از شیوه ها، تامین مالی می کند.

1. دسترسی به سیستم بانکی رسمی در نیجریه

قدیمی ترین ابزار ارسال پول نقد به سازمان تروریستی بوکوحرام، سیستم مالی بانکی رسمی در نیجریه است. ساز وکار برخی بانک ها، به طور پنهانی، در اختیار بوکوحرام بوده و این بانک ها با سرپیچی از قوانین و به دور از چشم بانک مرکزی نیجریه، به انجام تراکنش های مالی و انتقال پول مخفیانه به اعضای بوکوحرام پرداخته اند و رهبران بوکوحرام و گروه های وابسته به آن، از این روش برای انتقال مبالغ هنگفتی به اعضای خود در کشورهای دیگر استفاده کرده اند.

اگر چه این مسیر تامین مالی در سال های اخیر تا حد زیادی توسط بانک مرکزی نیجریه، کمیسیون جرایم اقتصادی و مالی، گروه ویژه اقدام مالی باریک و مسدود شده است اما گزارش‌ها همچنان حاکی از آن است که بوکوحرام و عوامل وابسته به آن، بهره‌برداری از حفره‌های مالی رسمی را متوقف نکرده‌اند.

منابع:

1. Adisa, Waziri (2021) "TRANSNATIONAL ORGANIZED CRIME, TERRORIST FINANCING AND BOKO HARAM INSURGENCY IN NIGERIA," Journal of Terrorism Studies: Vol. 3 : No. 1 , Article 1.
2. Adisa, W. B. (2016) Colonialism and the Military: A Discourse On the History of Judicial Corruption in Nigeria, AFFRIKA: Journal of Politics, Economics and Society, 6 (2): 33-60
3. Akanji, O. O. (2019) Sub-regional Security Challenge: ECOWAS and the War on Terrorism, Insight on Africa, 11 (1): 94-112
4. Campbell, J. (2020) Financing Boko Haram, Council of Foreign Affairs,

https://www.cfr.org/blog/financing-boko-haram

5. Fanusie, Yaya J. and Entz, Alex (2017) Boko Haram: Financial Assessment, Center On Sanctions

and Illicit Finances, Foundation for Defense of Democracies, http:

medium.com/@FDD/bokoharam-financial -assessment-be9e9cd27b01

6. FATF (2013) Terrorist Financing in West and Central Africa, Paris, Financial Action Task Force
7. FATF (2016) Terrorist Financing in West and Central Africa, Paris, Financial Action Task Force
8. Maza, K. D. ; Koldas, U. & Aksit, S. (2020) Challenges of Combating Terrorist Financing in the Lake Chad Region: A Case of Boko Haram, SAGE Open, April-June, 1-17
9. Ogba-Ojukwu, N. & Osode, P. C. (2020) The Legal Combat of Financial Crimes: A Comparative Assessment of the Enforcement Regimes in Nigeria and South Africa, African Journal of Legal Studies, 1-23,
10. Onuoha, Freedom (2016) Split in ISIS-Aligned Boko Haram Group,

studies.aljazeera.net/en/reports/2016/10/split-isis-aligned-boko-haram-group

Premium Times (2020) NIDCOM ‘aware of Conviction of Six Nigerians by UAE for Boko Haram funding, Premium Times,

https://www.premiumtimesng.com/news/top-news/425335-nidcom-aware-of-conviction-of-six-nigerians-by-uae-for-boko-haram-funding.html

11. Zenn, J. (2019) The Islamic State's Provinces on the Peripheries: Juxtaposing the pledges from Boko Haram in Nigeria and Abu Sayyaf and Maute Group in the Philippines, Perspectives on Terrorism, 13 (1): 87-104