گروه بین الملل بازارنیوز:فاطمه چراغلو؛افغانستان با نام رسمی جمهوری اسلامی افغانستان کشوری محصور در خشکی در آسیای مرکزی است. این کشور حد فاصل آسیای میانه، آسیای غربی و خاورمیانه و پایتخت آن کابل است. همسایگان افغانستان، پاکستان در جنوب و شرق، ایران در غرب، تاجیکستان و ازبکستان و ترکمنستان در شمال و چین در شمال شرقی هستند.

افغانستان از موقعیت ویژه جغرافیایی برخوردار است. این کشور در میانه سه حوزه‌ی اقتصادی و فرهنگی و ژئوپولتیک منطقه قرار دارد که به نوعی پل ارتباطی بین آن­هاست. با آنکه این حوزه‌ها به ویژه حوزه‌‌ی آسیای مرکزی و جنوب آسیا می­توانند، ‌فرصت‌های فراوان را به روی یکدیگر بگشایند، اما نسبت به نبود مسیرهای مطمئن حمل و نقل و راه‌های ارتباطی لازم کمتر توانسته ­اند با هم روابط بازرگانی و فرهنگی سودمند و سازنده‌ای داشته باشند. با این حال افغانستان می تواند برای توسعه، سازندگی و بالندگی خود از آن استفاده کند. هر چند در چند سال گذشته تلاش‌هایی برای بهره‎مندی از این‌ موقعیت و فرصت‌ها صورت گرفته است، اما تا حال به دلیل بی ثباتی و حضور نیروهای خارجی در این کشور نتوانسته نتایج ملموسی در پی داشته باشد.

شکل (1): نقشه کشور افغانستان با کشورهای همسایه

وضعیت تجارت خارجی افغانستان

از سال 2006، کسری تجاری افغانستان با افزایش واردات به دلیل تلاش ها برای بازسازی افزایش یافته است. در سال مالی 2020 روند واردات و صادرات افغانستان تحت تاثیر بحران شیوع ویروس کرونا قرار گرفت. افغانستان کسری تجاری 4.1 – میلیارد دلاری را برای سال 2020 متحمل شد که 31.1 درصد نسبت به سال قبل (سال 2019 به میزان ز 5.9 – میلیارد  دلار )کاهش یافته است. صادرات افغانستان طی سال 2020 در مقایسه  با سال 2019 حدود 10 درصد کاهش داشته است همچنین واردات افغانستان طی سال مالی 2020 در مقایسه با سال 2019 حدود 4 در صد کاهش داشته است. جدول (1) تراز تجاری کشور افغانستان را در سال­های اخیر نشان می­دهد:

جدول (1): وضعیت تجارت خارجی افغانستان  در سال­های اخیر (هزار دلار)

در ادامه وضعیت تجارت خارجی افغانستان  در دو بخش واردات و صادرات تشریح می شود.

وضعیت واردات از کشورهای همسایه

جدول (2) نشانگر مهمترین اقلام  وارداتی  افغانستان از کشورهای همسایه خود در طول شش ماهه اول سال میلادی 2۰20 است.

جدول(2) وضعیت واردات افغانستان از کشورهای همسایه در شش ماهه دوم2020

باتوجه به جدول (2) مهم­ترین کالاهای وارداتی از کشورهای همسایه، به ترتیب  آرد گندم  به ارزش  217 میلیون دلار از کشور ازبکستان، برنج به ارزش 145 میلیون از کشور پاکستان، لاستیک به ارزش 61 میلیون دلار از کشور چین، گاز مایع به ارزش 58 میلیون دلار از کشور ایران ، عسل به ارزش 58 میلیون دلار از کشور تاجیکستان و منسوجات کتان به ارزش 30 میلیون دلار از کشور ترکمنستان در شش ماه دوم سال 2020 به افغانستان وارد شده است.

وضعیت صادرات به کشورهای همسایه

صادرات، حدود 20 درصد تولید ناخالص داخلی کشور افغانستان را تشکیل می دهد. از سال 2019 تا 2020، ارزش کالاهای صادراتی افغانستان 43.8 درصد افزایش یافته است. افغانستان بیشترین صادرات خود را در  شش ماه دوم 2020 به کشور های همسایه، از جمله پاکستان، چین و ایران، داشته است. جدول (3) نشانگر مهم­ترین اقلام صادراتی افغانستان  در طول شش­ماهه دوم سال 2۰20 است.

جدول(3): وضعیت صادرات افغانستان از کشورهای همسایه در شش ماهه دوم 2020

جدول (3) مهم­ترین کالاهای صادرشده از افغانستان به کشورهای همسایه را نشان می­دهد  که مجموع این صادرات در حدود  86 میلیون دلار بوده است. بیشترین سهم صادرات را کشور چین با محصول چلغوزه[1] به ارزش 48 میلیون دلار، پاکستان پنبه را به ارزش 35 میلیون دلار، ایران کنجد را به ارزش حدودا دو میلیون دلار، ازبکستان سیب را به ارزش 480 هزار دلار، ترکمنستان پوست را به ارزش 380 هزار دلار و تاجیکستان زیره را به ارزش 66 هزار دلار به خود اختصاص داده است.

جمع­ بندی و نتیجه­ گیری

با مطالعه پیشینه تاریخی روابط دو کشور ایران و افغانستان، اشتراکات تاریخی، دینی، فرهنگی، زبانی و نژادی، اهمیت همسایگی، حضور حدود 3 میلیون تن از شهروندان افغانستان در ایران، نیاز افغانستان به راه های حمل و نقلی و ترانزیتی ایران، دسترسی افغانستان از طریق ایران به آب های آزاد، حمایت ها و کمک های ایران در حدود 4 دهه گذشته، به خصوص اهمیت اقتصادی، ژئو استراتژیک و ژئوپولیتک ایران برای افغانستان و منطقه، ایران جایگاه بسیار مهم و با اهمیت در سیاست خارجی افغانستان دارد.

ایران جزو کشورهای درجه یک در سیاست خارجی افغانستان محسوب می­شود. از لحاظ اقتصادی میان دو کشور کار چند پروژه بزرگ در جریان است که هر کدام نقش بسیار بزرگ در اقتصاد و توسعه دو کشور و حتی منطقه ایفا می کنند.

یکی از پروژه های مهم زیربنایی در خصوص حمل و نقل و ترانزیت، پروژه خط آهن خواف – هرات می­باشد که نه تنها برای بسط و توسعه تجارت میان دو کشور حایز اهمیت است؛ بلکه دارای اهمیت منطقه ای نیز می­باشد. طرح ایجاد و راه اندازی خط آهن چابهار – دلارام – هرات و خط آهن وصل دهنده ایران- افغانستان- تاجیکستان- قرقیزستان- چین از جمله پروژه های بزرگ منطقه است. در صورت عملی شدن این طرح ها زمینه انتقال سریع کالا و مسافر به مقصدهای متعدد فراهم می گردد. همکاری و همگرایی منطقه ای تقویت گردیده و منابع عایداتی قابل ملاحظه ای را تأمین و برای هزاران نفر ایجاد اشتغال نموده و امنیت و ثبات منطقه را تحکیم خواهد بخشید.

منابع

1- https://Economy of Afghanistan - Wikipedia

2- https:// economic.mfa.gov.ir

3- https://Afghanistan’s Top 10 Exports 2020 (worldstopexports.com)

4-https://trendeconomy.com

5-https://tradingeconomics.com/afghanistan/exports

[1] چلغوز یا چلغوزه (chilgoza pine) نام میوه ی، نوعی درخت کاج است که در منطقه شمال غربی هیمالیا شامل شرق افغانستان و شمال پاکستان و شمال غربی هند می‌روید و منبع غذایی بسیار مهمی در این منطقه محسوب می‌شود.