گروه اقتصاد کلان بازارنیوز:فاطمه چراغلو؛ترکیه با نام رسمی جمهوری ترکیه، کشوری اوراسیایی است که بخش بزرگ کشور یعنی آناتولی یا آسیای کوچک در جنوب باختر آسیا و خاورمیانه واقع است و بخش کوچکی نیز به نام تراکیه در منطقه بالکان (منطقه‌ای در جنوب خاور اروپا) قرار دارد. ترکیه در خاور با کشورهای ایران، جمهوری آذربایجان (نخجوان)، ارمنستان، و گرجستان؛ در جنوب خاوری با عراق و سوریه؛ و در شمال باختری (بخش اروپایی) با بلغارستان و یونان همسایه ‌است.

همچنین ترکیه از شمال با دریای سیاه و از جنوب باختر با دریای مدیترانه مرز آبی دارد. جمعیت کشور ترکیه نزدیک ۸۴ میلیون تن می‌باشد که حدوداً ۷۵ تا ۸۵ درصد مردم سنی و ۱۵ تا ۲۵ درصد هم علوی هستند. حکومت ترکیه سکولار است ولی بسیاری از مردم به دین اسلام پایبند هستند و عید فطر و عید قربان در این کشور تعطیل رسمی است. ا

قتصاد ترکیه ترکیبی از صنایع بومی و نوین است که روز به روز بر دامنه‌اش افزوده می‌شود. تولیدات فراوان کشاورزی ترکیه در سال ۲۰۰۵ رتبه هفتم جهان را بدست آورد و در سال ۲۰۰۶ برای ۱۱٫۲٪ از مردم ترکیه اشتغال ایجاد کرد. بخش خصوصی اقتصاد ترکیه نیز قوی و به سرعت در حال رشد است و نقش مهمّی در بانکداری، حمل و نقل و ارتباطات دارد.

وضعیت تجارت خارجی ترکیه

با بررسی وضعیت تجارت خارجی ترکیه در چهارسال اخیر، کسری تجاری در این سال­ها مشهود است. بالاترین میزان صادرات درسال2019 با 180 میلیارد و870 میلیون 841 هزار دلار و پایین­ترین میزان صادرات ترکیه درسال2017 با 156 میلیارد و 922 میلیون 940 دلارمی­باشد. همچنین بالاترین میزان واردات در سال 12017 به ارزش 233 میلیارد و799میلیون و 651 هزار دلارو پایین­ترین میزان واردات مربوط به سال2019 به ارزش 210 میلیارد و346 میلیون و890 هزار دلار می­باشد.

در ادامه وضعیت تجارت خارجی ترکیه  در دو بخش واردات و صادرات تشریح می­ شود؛

وضعیت واردات از کشورهای همسایه

ارزش واردات کالا به ترکیه  در سال 2020 بالغ بر 219 میلیارد دلار بوده است. واردات کالا به ترکیه حدود 9 میلیارد دلار نسبت به سال 2019 کاهش داشته است. جدول زیر مهمترین اقلام وارداتی از کشورهای همسایه به کشور ترکیه  را در سال مالی 2020 نشان می­دهد:

با توجه به جدول فوق ، بیشترین میزان واردات مهمترین اقلام از کشورهای همسایه ترکیه،   به ترتیب  از کشور بلغارستان با محصول  مس به ارزش  451.294 هزار دلار، یونان  با محصول کتان  به  ارزش 242.327 هزار دلار،  ایران با محصول پلیمر به ارزش 174.766 هزار دلار، آذربایجان با محصول پنبه به ارزش125.652 هزار دلار، عراق با محصول قیر  به ارزش 91.932هزار دلار و کمترین سهم واردات به ترتیب  از کشور سوریه با محصول غلات به ارزش 78.721 هزار دلار، گرجستان با محصول پوشاک به ارزش 65.929 هزار دلار و ارمنستان با محصول سنگ معدن به ارزش 2.104 هزاردلار می­باشد که این محصولات 37.30 درصد از سهم کل واردات را به خود اختصاص داده­اند.

وضعیت صادرات به کشورهای همسایه

ارزش صادرات کالا از ترکیه در سال 2020 به بیش از  169 میلیارد دلار رسیده است. صادرات کالا از ترکیه  در مجموع 6.19 درصد نسبت به سال 2019 کاهش یافته است. صادرات کالا حدودا 11 میلیارد دلار کاهش یافته است (ارزش صادرات کالا از ترکیه  حدودا به 180میلیارد دلار در سال 2019 رسیده است)

جدول 3  بیانگر وضعیت مهمترین اقلام  صادراتی ترکیه به کشورهای همسایه می­باشد. با توجه به جدول فوق  بیشترین سهم  صادرات ترکیه  به کشور عراق با محصول جواهر و سنگ­های زینتی به ارزش 886.872 هزار دلار ، یونان  با محصول سوخت به ارزش 252.889 هزار دلار، سوریه  با محصول روغن­های نفتی به ارزش 148.825 هزار دلار، گرجستان با محصول قطعات ماشین آلات  به ارزش39.472 هزار دلار و کمترین سهم صادرات ترکیه به کشور ایران با محصول سانتریفیوژ به ارزش 31.364 هزار دلار،بلغارستان با محصول دستگاه­های تهویه و ارمنستان با محصول  ماشین آلات به ارزش 614 هزار دلار را  در سال به خود اختصاص داده­اند .   

جمع ­بندی و نتیجه­ گیری

    ایران و ترکیه همواره دو شریک تجاری و اقتصادی مهم برای یکدیگر بوده‌اند. طبق آمارهای رسمی، تجارت کالایی ایران و ترکیه در سال‌های اخیر، به دلیل تحریم‌های گسترده آمریکا علیه ایران با افت شدیدی همراه بوده و روند نزولی تجارت با این کشور تا فصل دوم سال ۲۰۲۰ همچنان ادامه داشته است؛ اما پس از آن روند صعودی در پیش گرفته و در فصل نخست سال ۲۰۲۱ برای سومین فصل پیاپی افزایش یافته است و به  رشد ۵۳ درصدی حجم تجارت میان دو کشور رسیده است.

در راستای تقویت و گسترش مبادلات تجاری دو کشور ، هدف‌گذاری برای افزایش حجم تجارت دوجانبه تا 30 میلیارد دلار در سال انجام شده و این عدد، نشان‌دهنده اهمیت متقابل دو کشور در چشم‌انداز همکاری با یکدیگر می‌باشد.ازجمله برنامه­های  مهم در راستای افزایش مبادلات تجاری  ­خط آهن استراتژیک ایران - ترکیه – پاکستان است که  این خط آهن با توجه با اتصال آن به خطوط آهن کشورهای اروپایی، رویدادی بسیار مهم در عرصه اقتصادی از جمله گسترش پیوندهای اقتصادی و دیپلماتیک بین پایتخت های یران و ترکیه کمک خواهد کرد. اگر این دو کشور به شکلی گسترده و با برنامه‌ریزی دقیق در بخش حمل‌ونقل با یکدیگر همکاری کنند، توانایی تبدیل به یک مرکز حمل‌ونقل برای تجارت بین اروپا و کشورهای آسیایی را خواهند داشت.

ایران، در زمینه حمل محصولات صادراتی خود به آسیای میانه به عنوان یک شریک مهم برای ترکیه محسوب می‌شود و ترکیه نیز برای ایران، یک کریدور مهم ترانزیتی، نه‌تنها برای صادرات کالا به اروپا، بلکه به منظور واردات کالا به شمار می‌رود. قابل ذکر است که در چنین شرایطی این دو کشور همسایه نیازمند برنامه اختصاصی برای تسهیل حمل‌ونقل و همچنین توسعه زیرساخت‌های لازم می­باشند.

 منابع:

1- https://fa.wikipedia.org

2- https://www.worldstopexports.com

3-https://www.trademap.org

1-  درصد میزان صادرات مهمترین  اقلام  صادر شده از کشور ترکیه به کشورهای همسایه به کل میزان  صادرات