گروه اقتصاد کلان بازارنیوز:فاطمه چراغلو؛عربستان سعودی، بزرگترین کشور در باختر آسیاست. این کشور که بخش عمده شبه جزیره عربستان را دربر گرفته‌است، از شمال با عراق، اردن و کویت، از سوی خاور با امارات متحده عربی، قطر و خلیج فارس، از جنوب خاوری با عمان، از سوی جنوب با یمن و از سوی باختر با دریای سرخ هم‌مرز است.

عربستان سعودی با ۲٫۱۴۹ میلیون کیلومتر مساحت بزرگترین کشور غرب آسیا و دومین کشور بزرگ عرب‌نشین (از نظر مساحت) پس از الجزایر است. این کشور بیش از ۲۷ میلیون جمعیت دارد که فقط ۱۶ میلیون آن‌ها شهروند این کشور و بقیه از اتباع خارجی هستند. عربستان سعودی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان نفت دنیا است.

این کشور بیشترین ذخایر نفت جهان را داراست که این ذخایر به شکل عمده‌ای در استان شرقی متمرکز شده‌اند. نفت ۹۵٪ از صادرات و ۷۰٪ درآمد دولت را تشکیل می‌دهد. هر چند اخیراً صادرات غیرنفتی افزایش یافته‌اند. ثروت نفت باعث تبدیل این کشوری سلطنتی بیابانی به یکی از ثروتمندترین کشورهای دنیا شده‌است. درآمدهای گسترده نفتی سبب مدرنیزه شدن سریع کشور و ایجاد دولت رفاه شده‌است. عربستان همچنین دارای ششمین ذخایر گاز طبیعی بزرگ جهان است.

شکل(1): نقشه کشورعربستان باکشورهای همسایه

وضعیت تجارت خارجی عربستان

کاهش شدید قیمت نفت در سال ۱۹۹۸ ضربه شدیدی بر اقتصاد عربستان سعودی زده بود که سبب شد محصولات عمده داخلی به میزان ۱۱ درصد کاهش یابد و کمبود بودجه به ۳٫۱۲ میلیارد دلار برسد. عربستان سعودی با تورم ۵٫۱ درصدی کمترین میزان تورم در خاورمیانه را داراست.  وضعیت تجارت خارجی در چهارسال اخیر، نشان­دهنده مازاد تجاری در این سال­ها است. بالاترین میزان صادرات  عربستان درسال2018 با 294 میلیارد و535 میلیون و553هزار دلار و پایین­ترین میزان صادرات عربستان درسال2020 با 176 میلیارد و 507 میلیون و 506 هزاردلارمی­باشد. همچنین بالاترین میزان واردات در سال 2019 به ارزش 144میلیارد و334 میلیون و 893 هزار دلارو پایین­ترین میزان واردات مربوط به سال2017 به ارزش 126 میلیارد و758 میلیون و508 هزار دلار می­باشد.

در ادامه وضعیت تجارت خارجی عربستان در دو بخش واردات و صادرات تشریح می ­شود؛

وضعیت واردات از کشورهای همسایه

مجموع مبادلات تجاری عربستان با جهان در سال 2020 به 307 میلیارد دلار رسیده است که از این میان حدود 131 میلیارد دلار سهم واردات این کشور بوده است. جدول زیر مهمترین اقلام وارداتی از کشورهای همسایه به کشور عربستان را در سال مالی 2020 نشان می­دهد:

با توجه به جدول فوق ، بیشترین میزان واردات مهمترین اقلام از کشورهای همسایه عربستان ، به ترتیب  از کشور امارات با محصول مروارید و سنگ­های قیمتی به ارزش 966,137 هزار دلار، عمان با محصول آهن   به  ارزش 930,754هزار دلار،  کویت  با محصول گندم   به ارزش 414,606هزار دلار، اردن  با محصولات دارویی به ارزش 226,412هزار دلار و کمترین سهم واردات کشور  عربستان از کشور یمن  با محصول ماهی­ها و بی مهرگان آبزی به ارزش 50,528 هزار دلار و  همچنین کشور عراق با محصول آلومینیوم  به ارزش  7,822 می­باشد که این محصولات 29.09 درصد از سهم کل واردات از کشورهای همسایه را به خود اختصاص داده­اند.

وضعیت صادرات به کشورهای همسایه

ارزش صادرات کالا از عربستان در سال 2020 به بیش از  46 میلیارد دلار رسیده است. صادرات کالا از عربستان در مجموع 2.9 درصد نسبت به سال 2019 کاهش یافته است. صادرات کالا حدودا 75میلیارد دلار کاهش یافته است (ارزش صادرات کالا از عربستان حدودا به251 میلیارد دلار در سال 2019 رسیده است)

جدول 3  بیانگر وضعیت مهمترین اقلام  صادراتی عربستان به کشورهای همسایه است. با توجه به جدول فوق  بیشترین سهم  صادرات عربستان  به کشور امارات  با محصول طلا و فلزات قیمتی  به ارزش 1,100,111هزار دلار ، اردن با محصول پلاستیک و مصنوعات آن  به ارزش 423,896 هزار دلار، کویت با محصولات لبنی به ارزش 222,961هزار دلار ، عراق   با محصول نوارهای آلومینیومی به ارزش 104,525 هزار دلار، یمن با محصول پلیمر  به ارزش 74,616 و کمترین سهم صادرات عربستان به کشور  عمان  با محصولات پنیر و کشک به ارزش  45,937 را به خود اختصاص داده است.

جمع ­بندی و نتیجه­ گیری

ایران و عربستان به دلیل به دلیل داشتن برخی ویژگی­های مشترک مانند فرهنگ، زبان، تاریخ ودین واحد تلاش می­کنند که از فرصت­های جدید به وجود آمده بعد از فروپاشی اتحاد شوروی  به  هر شکلی بهره برداری کنند. چندین دهه است که جمهوری اسلامی‌ ایران و عربستان به‌عنوان دو قدرت منطقه‌ای در خاورمیانه مطرح هستند؛ حتی در دوره پیش از انقلاب اسلامی‌ در ایران نیز ایالات متحده سیاست‌های امنیتی خود در خاورمیانه را بر پایه توانایی‌ و سیاست‌های این دو کشور بنا نهاد.

با این حال، تضاد رویکردهای سیاسی، منافع متفاوت، اتحادها و تعهدها و دیدگاه‌های متعارض به مسائل بین‌المللی، این دو کشور را از همان سال‌های ابتدایی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ‌بیشتر دوره‌ها به‌عنوان دو رقیب رو در روی یکدیگر قرار داد. تاکنون نزدیک به ۱۰ سال است تنش‌ها بین ایران و عربستان روند افزایشی داشته و در ۶ سال اخیر نیز بسیار تشدید شده که به‌ قطع روابط دیپلماتیک منجر شد.

منابع:

1- https://fa.wikipedia.org

2- https://www.sid.ir

3-https://www.trademap.org

1-  درصد میزان صادرات مهمترین  اقلام  صادر شده از کشور عربستان به کشورهای همسایه به کل میزان  صادرات