گروه اقتصاد کلان بازارنیوز- بهزاد قبادی؛ چند روز پیش، سید مصطفی خوش‌چشم کارشناس مسائل سیاسی در شبکه افق سیما اظهاراتی را داشت که موجب بحث و جنجال در شبکه‌های اجتماعی شد. خوش چشم در این گفتگو تصریح کرد: امریکا در چند روز اخیر سعی کرد با مداخله، قیمت دلار را به ۶۰ هزار تومان برساند، اما مجموع اقداماتی از سوی بانک مرکزی و نهاد‌های دیگر، حتی در روز‌های تعطیل انجام گرفت و با مداخله سنگین در بازار،  موجب شد نرخ ارز به رقم خواسته امریکایی‌ها نرسد.

اما مهم‌ترین سوال این است که بانک مرکزی از چه روش‌هایی می‌تواند بازار ارز را کنترل کند؟

*تنظیم عرضه و تقاضا

مهمترین وظیفه بانک مرکزی، حفظ ارزش پول ملی است. عدم توازن عرضه و تقاضا شاید مهمترین دلیل کاهش ارزش پول ملی است که موجب می‌شود قیمت ارز بالا رود؛ لذا شاید اصلی‌ترین وظیفه بانک مرکزی، تنظیم عرضه و تقاضاست. در شرایطی که کشور دچار تحریم‌های ظالمانه قرار گرفته و ورودی ارز به کشور از شرایط نرمال سخت‌تر است، وظیفه این بانک خطیرتر و مهم‌تر می‌شود.

بانک مرکزی به عنوان نهاد اصلی پولی و مالی کشور، باید از ذخایر ارزی، اطلاعات دقیقی داشته و به نیاز‌های جامعه برای ارز هم کاملا احاطه داشته باشد. تنظیم‌گری واردات و صادرات به همراه سایر دستگاه‌ها یکی از وظایف مهم بانک مرکزی است. حال با توجه به این که ورودی ارز به کشور ما کمی دشوار است (البته به گفته مسئولین وضعیت از قبل بهتر شده و ارز بیشتری از فروش نفت و صادرات غیر نفتی به کشور بازمی‌گردد)، تنظیم بازار ارز کمی با پیچیدگی همراه خواهد بود.

از طرفی قیمت ارز نباید به دلیل رشد تقاضا بالا برود و از طرفی هم تقاضای کاذب نباید مسئولین بانک مرکزی را بفریبد. تقاضای کاذب به این معنی است که برخی سودجو‌ها برای به هم ریختن بازار و بالا بردن نرخ ارز، دلالان خود را وارد بازار و ارز قیمت پایین را خریداری کرده و بعد که بر اساس اصل عرضه و تقاضا و کاهش ارز در بازار، قیمت افزایش یافت ارز‌هایی که خریده بودند را با قیمت بالاتری به بازار عرضه می‌کنند. عمده علت افزایش قیمت‌های حاد (نه مزمن)، به همین دلیل است.

*افزایش قیمت ارز، بدون دلیل اقتصادی

دلالان از اخبار سیاسی ارتزاق می‌کنند. دیده ایم که هرگاه خبری در خصوص مذاکرات به گوش برسد، قیمت ارز بدون هیچ دلیل اقتصادی بالا می‌رود. در حالی که نه عرضه ارز تغییری کرده، نه نقدینگی به صورت آنی بالا رفته که موجب افزایش نرخ ارز شود، این دلالان هستند که می‌خواهند از آب گل‌آلود ماهی بگیرند.

در این شرایط تسلط بانک مرکزی به بازار الزامی است. بانک باید بداند که تقاضای ایجاد شده، کاذب است یا واقعی؟ آنگاه برای کنترل اوضاع، اقدامات مختلف انجام دهد که اصلی‌ترین آن، ورود به بازار از طریق افزایش عرضه است. اقدامی که اکنون هم در حال انجام است. برآورد جلسه روزگذشته کارگروه ارزی ساختمان میرداماد نیز همین بود.

صالح‌آبادی، رئیس کل بانک مرکزی، در مصاحبه خود پس از این جلسه، با تاکید بر اینکه از ابتدای سال تا ۲۰ خرداد مجموعا ۸ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار در بازار حواله معامله شده است گفت: در جلسه امروز با صرافان مقرر شد تا در زمینه اسکناس، میزان عرضه ارز را بیشتر و مقررات مربوط به تقاضای بازار در حوزه اسکناس را هم تسهیل کنیم.

*تقاضای کاذب، حربه دلالان/ دستگیری‌ها کارساز بود

نکته مهم در عرضه ارز به بازار این است که بانک مرکزی باید طوری این عرضه را انجام دهد که منافع آن عاید دلالان و حتی قاچاقچیان نباشد. در سال‌های قبل این اتفاق در خصوص ارز و سکه رخ داد که موجب شد بسیاری از ذخایر طلا و ارز ایران به کشور‌های دیگر قاچاق شود. البته بعدا مشخص شد برخی کشور‌های دشمن دست به چنین اقداماتی زده بودند. عرضه نه باید آن قدر زیاد باشد که چنین اتفاقاتی رخ دهد و نه باید آنقدر کم باشد که تاثیرگذاری روی قیمت نداشته باشد و ارز‌هایی که عرضه شدند هم به جیب شیادان برود.

در کنار اقدامات اقتصادی، کار‌های امنیتی هم برای کنترل بازار لازم است. شیادانی که با فعالیت‌های خود بازار را به هم می‌ریزند، اجازه اعمال سیاست‌های بانک مرکزی را نخواهند داد، پس بهتر است که در بازار فعال نباشند. به همین دلیل است که طی روز‌های اخیر، چندین اخلال‌گر بازار ارز، دستگیر شدند. به عنوان مثال روز گذشته، سردار بهرامی، جانشین پلیس امنیت اقتصادی ضمن هشدار به فعالان بازار فردایی طلا و ارز گفت: ۳۱ نفر از سرشاخه‌های معاملات فردایی دستگیر و تعدادی از عناصر فعال در این بازار نیز شناسایی شدند.

سردار بهرامی خاطرنشان کرد: در چند روز گذشته شاهد نوسانات بازار ارز و طلا بودیم که بررسی‌ها مشخص کرد عده‌ای سودجو با راه انداختن معاملات غیرقانونی معاملات فردایی اقدام به افزایش صوری ارز می‌کنند. با همکاری بانک مرکزی، این افراد شناسایی و ۳۱ تن از آن‌ها دستگیر شده‌اند و مابقی نیز در تیررس پلیس قرار دارند.

برخی از این اخلال‌گران که با سرویس های جاسوسی خارجی همراهی داشتند، می خواستند با ایجاد تقاضای کاذب بازار را به هم بریزند که دو اقدام مداخله بانک مرکزی و دستگیری‌ها، نقشه‌شان را نقش بر آب کرد.

*اقدامات میان‌مدت و بلندمدت

علاوه بر عرضه اقدامات دیگری هم برای تنظیم بازار ارز نیاز است که عمدتا سیاست‌های میان‌مدت و بلندمدت هستند و آنقدر نمی‌شود از طریق این سیاست‌ها بازار ملتهب حاد را کنترل کرد. حذف ارز ترجیحی، کنترل پایه پولی، کاهش سرعت رشد نقدینگی و... از جمله سیاست‌هایی هستند که می‌توان با آن‌ها بازار را کنترل کرد.

چندی پیش، سید احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد در این خصوص گفت: با سیاست جدید کنترل ارزی، بخشی از صف کاذبی که برای ارز وجود داشت، کاسته می‌شود. به عنوان مثال باید عرض کنم، در سال ۹۷ و با آغاز پرداخت ارز ترجیحی به دارو، به یکباره ۳.۵ برابر سال قبل در صف ثبت سفارش مواد اولیه دارویی افزایش تقاضا را شاهد بودیم!

خاندوزی در پاسخ به این سوال که آیا نرخ ارز با اجرای این سیاست کاهش می‌یابد یا خیر؟ تصریح کرد: نرخ ارز متاثر از چندین عامل داخلی و خارجی است. اما می‌توان گفت بعد از اجرای این سیاست جدید و جلوگیری از رانت ارزی در کشور، کاهش تقاضای کاذب ارز را خواهیم داشت.

*سرمایه گذاری بر باد دلار، طوفان از دست رفتن سرمایه را به همراه خواهد داشت

در پایان باید مجددا بگوییم که افزایش حاد قیمت ارز، ناشی از تاثیرات سیاسی و فعالیت برخی مخربان بازار است. افزایش عرضه و دستگیری برخی اخلال‌گران، مهمترین اقدامات حاکمیتی روز‌های اخیر بوده که همانطور که مصطفی خوش چشم گفت، نگذاشت نقشه‌ها برای افزایش قیمت پس از خبر قطعنامه شورای حکام، چشم‌گیر شود. البته در جلسه روز گذشته اقدامات دیگری هم مصوب شد که مهمترین آن، خرید توافقی اسکناس ارز صادرکنندگان توسط صرافی‌ها و عرضه بدون محدودیت آن در بازار است. همه این اقدامات، این برآورد را می‌دهد که قیمت ارز در روز‌های آینده کاهش خواهد یافت و سرمایه گذاری روی باد دلار، طوفان از دست رفتن سرمایه را در پی خواهد شد.

پایان پیام//