به تازگی مخبر معاون اول رئیس‌جمهور گفت که مقوله ترانزیت می‌تواند سالانه ۲۰ میلیارد دلار برای کشور ازرآوری داشته باشد و این به معنای اشتغال‌زایی دست کم یک میلیون نفر است. موقعیتی که با توجه به شرایط جغرافیایی ایران به خوبی در دسترس است.

راه، نخستین وسیله ارتباطی میان بشر بوده است و به واسطه آن می‌توانستند با دیگر نقاط جهان ارتباط برقرار کنند که ازجمله این روابط می‌توان به روابط اقتصادی، اجتماعی و حتی فرهنگی اشاره کرد. در این میان راه ابریشم یا همان راه شاهی قدیمی‌ترین راه دنیاست که از نظر اقتصادی و فرهنگی حائز اهمیت بوده است.

در گذشته شهر‌های مهمی همچون اصفهان، قزوین، تبریز، ری و کاشان در مسیر جاده ابریشم قرار داشتند؛ ناصرخسرو قبادیانی از سال ۳۹۴ با نیت حج، جاده ابریشم را در پی گرفت که این سفر ۷ سال به طول انجامید. بنا به گفته‌های خسرو معتضد، تاریخ‌نگار ایرانی در سال‌های پس از انقلاب اسلامی گروهی از مورخین برای کشف جاده ابریشم رفتند که در بین سفر به علت فوت یکی از آن‌ها سفر ناتمام و این مسیر ناشناخته باقی ماند.

در سال ۱۳۹۵ اجلاسیه کشور‌های جاده ابریشم با هدف احیای این راه ارتباطی در قزوین برگزار شد، چون ایران، کشوری با ظرفیت‌ها و فرصت‌های بی‌نظیر است. یکی از این ظرفیت‌ها که تاکنون کمتر به آن توجه شده‌است، موقعیت جغرافیایی خاصی است که می‌تواند ایران را به هاب ترانزیت منطقه تبدیل کند.

ایران در چهارراه جهان قرار دارد و محل اتصال آسیا، اروپا و خاورمیانه محسوب می‌شود. از گذشته‌های دور نام این سرزمین با جاده‌ی معروف ابریشم در هم آمیخته است. جاده‌ای که از دل ایران می‌گذشت و شرق و غرب جهان آن روز را به یک دیگر متصل می‌کرد. امروز هم ایران میزبان کوتاه‌ترین و به صرفه‌ترین مسیر‌های رفت‌و‌آمد و حمل کالا‌ها در جهان است. مطلبی که جذابیت منحصر به فردی در تجارت جهانی محسوب می‌شود و می‌تواند به رشد اقتصادی کشور در شرایط تحریم بیانجامد. صرف این که سرزمین ما در مسیر حمل و نقل کالا‌های تجاری باشد، به خودی خود سودآور است و به جذب سرمایه می‌انجامد.

«جاده ابریشم» حلقه وصل چین به اروپا
یکی از کریدور‌های معروفی که می‌تواند مهمان خاک ایران باشد، همان جاده‌ی سنتی ابریشم است که چین را به اروپا متصل می‌کند و این مهم، نیازمند تکمیل ناوگان ریلی و جاده‌ای ایران در برخی از نقاط است. از هنگامی که دولت چین طرح یک کمربند-یک جاده (راه ابریشم نو) را در سال ۲۰۱۳ مطرح کرده است، کشور‌های مختلف، هر یک برای بهره‌مندی از مزیت‌های این طرح دست به کار شدند و با یکدیگر به رقابت پرداختند؛ این در حالی است که ایران با وجود ظرفیت‌های بالای خود در این زمینه تاکنون نتوانسته است به آن صورت که باید از مزیت‌های این طرح بهره‌مند شود.

کریدور «شمال-جنوب» راهی برای اقتصاد دنیا
در شرایط فعلی از دیگر کریدور‌های مهم می‌توان به کریدور «شمال- جنوب» اشاره کرد که با وقوع جنگ روسیه و اوکراین، فدراسیون روسیه تحت تحریم‌های شدید قرار گرفته است و بسیاری از راه‌های اروپا را به سوی خود بسته می‌بیند. در این شرایط کریدور «شمال-جنوب» می‌تواند به کمک روسیه بیاید و به راحتی بندر سن‌پترزبورگ را به آب‌های گرم خلیج فارس و اقیانوس هند برساند و نقش به‌سزایی در روابط اقتصادی مسکو و بمبئی ایفا کند. هم چنین بال غربی این کریدور مسیر خوبی برای دسترسی به اروپا است؛ این کریدور تنها نیازمند تکمیل ۱۶۰ کیلومتر مسیر ریلی بین رشت و آستارا است تا به یکی از پرسودترین مسیر‌های تجاری ایران تبدیل شود.

از دیگر کریدور‌هایی که می‌تواند کشور را به یک شاهراه اصلی در منطقه تبدیل کند، مسیری است که از ایران می‌گذرد و با عبور از عراق و سوریه به لبنان می‌رسد. عبور این کریدور‌ها از خاک ایران نه تنها حفظ امنیت ایران را برای سایر کشور‌ها به امری ضروری تبدیل می‌کند. بلکه به افزایش امنیت سایر کشور‌های موجود در مسیر و افزایش ارتباط آن‌ها با یکدیگر نیز می‌انجامد و به این ترتیب خاورمیانه‌ی امن‌تر بر جای می‌نهد.

سواحل دریایی ایران، راهی نو برای تجارت بین‌المللی
ایران علاوه بر حمل و نقل ریلی و کیلومتر‌ها مسیر جاده‌ای از نعمت ۲ ساحل عظیم در شمال و جنوب کشور برخوردار است؛ این در حالی است که تعدادی از کشور‌های منطقه (مانند کشور‌های آسیای میانه) محصور در خشکی هستند. سرزمین‌هایی نظیر افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان، قزاقستان و... همگی می‌توانند از حمل و نقل دریایی ایران برای دسترسی به غرب بهره ببرند. راه‌های دریایی ایران در دریای خزر نیز مسیر خوبی برای انتقال کالا‌های اروپایی به روسیه در شرایط تحریم هستند. از سوی دیگر کشور‌هایی نظیر هند توجه ویژه‌ای به بندر چابهار دارند و در این منطقه سرمایه‌گذاری می‌کنند. مسیر مورد نظر آن‌ها با عبور از اقیانوس هند و رسیدن به بندر چابهار، وارد آسیای میانه می‌شود و هند را از محاصره‌ی مسیر‌های دریایی چینیان می‌رهاند.

در مجموع بهره‌گیری صحیح از ظرفیت‌های جاده‌ای، ریلی، دریایی و هوایی ایران در کنار یکدیگر به شدت، زمان انتقال کالا‌ها را کاهش می‌دهد و از این جهت برای اقتصاد‌های بزرگ جهان مقرون به صرفه است. با گذر از ایران فاصله‌ی طولانی چند هفته‌ای بین کشور‌ها در برخی از موارد به کمتر از ۱۰ روز می‌رسد. هر چند استفاده از این فرصت بزرگ نیازمند توجه به دیپلماسی، کاهش تنش در روابط با سایر کشور‌ها و همکاری نزدیک با همسایگان برای ایجاد کریدور‌های مناسب است.

تکمیل خطوط ریلی و جاده‌ای نظیر خط ریلی «رشت-آستارا»، تجدیدنظر در شرایط گمرکی که به طولانی شدن مدت زمان سفر می‌انجامد و بهبود شرایط سوخت‌گیری کامیون‌ها و... همگی از اموری هستند که ایران را به هدف مورد نظر نزدیک‌تر می‌کنند. تبدیل شدن ایران به شاهراه ترانزیت جهان نه تنها به بهبود وضعیت اقتصادی فعلی در شرایط سخت تحریم می‌انجامد بلکه در بلندمدت می‌تواند عامل مهمی در جهت حفظ امنیت و پایداری کشور عزیزمان باشد.


/ دانشجو