تصمیم وزرای اوپک پلاس برای کاهش تولید ۲ میلیون بشکه در روز در میان کشور‌های عضو این کارتل تنها از منظر یک بحران ژئوپلیتیکی گسترده‌تر و همیشه در حال تشدید در اروپا قابل تفسیر است.

نمایندگان اوپک پلاس، البته کاهش تولید غیرمنتظره نفت را با عبارات بسیار متفاوتی بیان کردند: «عبدالعزیز بن سلمان»، وزیر انرژی عربستان سعودی، تصمیم کاهش تولید نفت را به علت مدیریت قیمت انرژی و مبتنی بر بازار دانست - دقیقا شبیه آنچه اوپک پلاس چندین بار در طی سال‌های گذشته انجام داده است. وی به طور علنی تصمیم فوق با انگیزه سیاسی را رد کرد و استدلال کرد که رکود بالقوه جهانی در افق، محرک اصلی است.

در شرایط معمول، تصمیم کاهش تولید نفت مسئله‌ای تازه نیست، اما واقعیت‌های ژئوپلیتیکی اهمیت این کاهش تولید خاص را در بحبوحه جنگ روسیه با اوکراین تشدید کرده است. از توجه کسی دور نبود که «الکساندر نواک»، معاون نخست وزیر روسیه در مذاکرات هفته گذشته اوپک پلاس حضور داشت - در شرایطی که مسکو درگیر جنگ اوکراین است و «سقف قیمت» هماهنگ شده بین ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا برای نفت خام روسیه که قرار است در ۵ دسامبر اعمال شود، منافع سیاسی روسیه به افزایش قیمت نفت خام تا حد امکان بستگی دارد. «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه قاطعانه از پایبندی به سقف قیمتی پیشنهادی تا زمانی که سقف نهایی در اواخر سال جاری تعیین می‌شود، امتناع کرده و تاکید کرده است که تولیدکنندگان نفت یا گاز روسیه به کشور‌هایی که با سقف قیمت امریکا موافقت می‌کنند نمی‌فروشند.

در این سناریو، روسیه گزینه‌های متعددی برای پاسخ به فشار غرب دارد. محتمل‌ترین راه‌های اقدام آن این است که به سادگی نفت خام را به بازار‌های دیگر بفروشد (مانند بازار‌های آسیای جنوبی و شرقی و خریدارانی مانند چین که به خرید نفت خام روسیه و سایر محصولات ادامه می‌دهند) و راه بعدی اینکه بر افزایش قیمت نفت خام به قیمت‌های بالای ۱۰۰ دلار در هر بشکه که در اوایل تابستان امسال مشاهده شد، شرط بندی کند و از این طریق هرگونه فروش از دست رفته توسط خریداران مطابق سقف را جبران کند.

در همین راستا، شرکت‌های نفتی روسی می‌توانند تولید خود را به گونه‌ای تعطیل کنند که بازار‌های نفت خام در حال حاضر فشرده دچار آشفتگی بزرگ‌تری شوند. در هر صورت، دولت روسیه همچنان شاهد سود‌های قابل توجهی در فروش نفت خام خود خواهد بود (شرکت روس نفت به تنهایی سود خالص ۷.۲ میلیارد دلاری را در نیمه اول سال جاری گزارش کرده است).

تصمیم اوپک پلاس برای کاهش پیشگیرانه دو میلیون بشکه نفت در روز از بازار‌های جهانی، تنها دو ماه قبل از اجرایی شدن سقف قیمت اتخاذ می‌شود. این انتخاب هدیه‌ای بسته بندی شده برای پوتین است. بنابراین، سوال کلیدی این است که این تصمیم (بی شک که توسط دولت سعودی هدایت و تسهیل شده است) برای سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا و روابط گسترده‌تر آن در منطقه چه معنایی دارد.

سعودی‌ها به طور فزاینده‌ای آگاه هستند که چنین استقبال آشکاری از پوتین و منافع ژئوپلیتیکی روسیه در واشنگتن مورد استقبال قرار نخواهد گرفت. پیامد‌های سیاسی محسوسی می‌تواند به دنبال این روند عملی باشد که حداقل آن می‌تواند احیای لایحه همیشه حاضر نوپک در کنگره باشد که مصونیت حاکمیتی اوپک را از بین می‌برد و طرح دعاوی ضدتراست را ممکن می‌سازد.

تصمیم عربستان برای کمک به مسکو برای هماهنگ کردن کاهش تولید نفت خام اوپک پلاس در راستای منافع روسیه، مسلماً ارزشمندترین اقدام دوجانبه‌ای است که کرملین از فوریه ۲۰۲۲ دریافت کرده است

این تصمیم کاملاً در تضاد با پاسخ‌های دقیق «شی جین پینگ»، رئیس‌جمهور چین و «نارندرا مودی»، رئیس‌جمهور هند به نفوذ فزاینده پوتین در شرق اروپا و افزایش تهدید‌ها برای آغاز جنگ هسته‌ای در این قاره است. به غیر از خرید نفت روسیه، چین و هند به پوتین در زمینه پوشش دیپلماتیک، تجهیزات نظامی یا سایر حمایت‌های اساسی، به طور مستقیم پیشنهاد نداده‌اند. تصمیم عربستان برای کمک به مسکو برای هماهنگ کردن کاهش تولید نفت خام اوپک پلاس در راستای منافع روسیه، مسلماً ارزشمندترین اقدام دوجانبه‌ای است که کرملین از فوریه ۲۰۲۲ دریافت کرده است.

دلایل مختلفی برای تغییر استراتژی ریاض از اتحاد ضعیف با ایالات متحده آمریکا به نفع موضع تجدیدنظرطلبانه روسیه وجود دارد. در عمل، عربستان سعودی علاقه مشخصی به همکاری با روسیه، که هنوز یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت خام در جهان است، برای دهه‌های آینده دارد، زیرا جهان در حال حرکت به سمت نوسانات بازار انرژی و انتقال انرژی است.

ائتلاف اوپک پلاس تا حد زیادی در کمک به تولیدکنندگان نفت در پیچ و خم‌های انقلاب شیل، بیماری همه گیری کووید ۱۹ و موارد دیگر موفق بوده است. با وجود شگفتی‌های توطئه‌ای بیشتر که هنوز در راه است، سعودی‌ها ممکن است شرط ببندند که اتحاد اوپک پلاس ارزش محافظت از آن را دارد، حتی در صورت خطر توهین به واشنگتن.

با این تصمیم اوپک پلاس، ریاض عملاً با بزرگترین دشمن ژئوپلیتیکی خود یعنی ایران متحد شده است. چشم انداز تمدید توافق هسته‌ای بین ایالات متحده آمریکا و ایران نیز ممکن است در محاسبات عربستان در هفته گذشته نقش داشته باشد. بازگشت نفت خام ایران به بازار در ماه‌های آینده (در صورت احیای برجام) احتمالاً کاهش تولید سایر کشور‌های عضو اوپک را بر اساس عرضه و تقاضا توجیه می‌کند.

ریاض فقط سیاست گذاران در واشنگتن را عصبانی نکرده است بلکه این کاهش شدید تولید، چالش‌های موجود در عرضه انرژی را در سراسر جهان و به‌ویژه در کشور‌های در حال توسعه با درآمد پایین‌تر و متوسط بدتر کرده است

باید گفت که ریاض فقط سیاست گذاران در واشنگتن را عصبانی نکرده است بلکه این کاهش شدید تولید، چالش‌های موجود در عرضه انرژی را در سراسر جهان و به‌ویژه در کشور‌های در حال توسعه با درآمد پایین‌تر و متوسط بدتر کرده است - بسیاری از این کشور‌ها در مناطقی هستند که محرک مصرف هیدروکربن‌ها در دهه‌های آینده خواهند بود.

بحران تورم انرژی به ویژه در آسیا، با این تحولات تشدید خواهد شد. نمایندگان اس‌کی انرژی، بزرگ‌ترین پالایشگاه کره جنوبی، در واکنش به افزایش قیمت‌های بین‌المللی نفت هشدار دادند، احساساتی که در سنگاپور و ژاپن منعکس شد. به همین ترتیب، صندوق بین المللی پول به پیش بینی شوک‌های اقتصادی در سراسر جهان در حال توسعه در بحبوحه قیمت‌های بالای انرژی و تشدید فشار‌های تورمی ادامه می‌دهد؛ بنابراین تصمیم سعودی‌ها برای همسویی با منافع روسیه در این لحظه نگران‌کننده به نظر می‌آید و در زمینه کلی نزدیک‌بینانه خوانده می‌شود. اما شاید مهمتر از آن، خرد استراتژیک بلندمدت این جدایی با ایالات متحده می‌تواند نادرست باشد. با این تصمیم، پادشاهی سعودی کمتر به عنوان یک مدیر موثر و عاقل بازار‌های انرژی و بیشتر به عنوان متحد پوتین به نظر می‌رسد که موقعیت استراتژیک خود شاید به همان اندازه ضعیف باشد.

البته، زمان و تحولات آینده می‌تواند رویکرد استراتژیک پادشاهی سعودی را تعدیل کند. همزمان با سقف‌های تعیین شده برای محموله‌های نفت خام روسیه، ایده‌های دسامبر به سرعت نزدیک می‌شود.

اگر مقادیر قابل توجهی از حجم نفت خام روسیه جابجا شود، یا اگر پوتین تولید را متوقف کند، عربستان فرصتی دوباره برای نشان دادن تعهد خود به ثبات قیمت‌های جهانی نفت خام خواهد داشت. با این حال، در این مقطع این نوع اصلاح مسیر بعید به نظر می‌رسد. در حال حاضر، سیگنال‌های کمی وجود دارد که ریاض به زودی رویکرد خود را تغییر خواهد داد. زمان نشان خواهد داد که آیا شرط بندی روی روسیه ارزش این قیمت را داشت یا خیر.


/بازار