گروه نفت و انرژی بازارنیوز: خروج ترامپ از برجام، ناهماهنگی‌ها و تحریم‌هایی برای کشور رقم زد که سرآغاز این مشکلات تحریم نفت بود، در همین آشفته بازار تحریم‌ها و تهدیدها به سراغ  محمدعلی خطیبی نماینده اسبق ایران در اوپک رفتیم تا نظرات ایشان را درباره‌ی وضعیت نفت ایران در بازار تحریم‌ها بدانیم. بخش اول این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.

بازار نیوز: آیا آمریکا می‌تواند نفت ایران را تحریم کند؟ ما بعد از تحریم آمریکا در خصوص فروش نفت با مشکل مواجه می‌شویم یا اینکه مشتریان خودمان را داریم؟

پاسخ شما را با مقدمه‌ای کوتاه آغاز می‌کنم، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، آمریکا که همان دشمن اصلی ما بوده و هست، در چند جبهه جنگ‌هایی را بر علیه ما شروع کرد. ما در جبهه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، با آمریکا جنگیده‌ایم و در حال حاضر هم می‌جنگیم، در برهه‌ای از زمان آمریکا توسط عوامل خودش و گاهی هم به صورت مستقیم وارد بحث‌های نظامی شد؛ اما جبهه اقتصادی جبهه بسیار مهمی است که دشمن به آن علاقه دارد و امیدوار است که در این جبهه ما را شکست بدهد؛ بعنوان نمونه در سال‌های90، 91، 92 به گفته‌ی خودشان تحریم‌های بسیار فلج کننده و کم سابقه ای را علیه ما اعمال کردند و در دنیا اتحاد نامقدسی را علیه ما شکل دادند.

نکته مهم این است که چرا دشمن از بعد اقتصادی بر جمهوری اسلامی فشار وارد می‌کند؛ ما در بعد اقتصادی دو نقطه ضعف بزرگ داریم و اکنون این دو نقطه ضعف بر دشمنان ما هم آشکار است؛ اما متاسفانه نتوانسته‌ایم این دو نقطه ضعف را در طول40سال برطرف کنیم؛ بحث من جناحی و متهم کردن یک دولت نیست؛ یک بحث ملی است تا زمانی که این نقاط ضعف وجود داشته باشند، دشمن روی این نقاط تمرکز می‌کند و سعی دارد که از این طریق بر ما ضربه بزند و امتیاز بگیرد.

بازار نیوز: این نقاط ضعف کدام است؟

 یکی از نقاط ضعف ما وابستگی به درآمد های نفتی است؛ متاسفانه ما در طول این سال‌ها نتوانستیم از این وابستگی رهایی پیدا کنیم و دشمن سعی می‌کند بر ما فشار آورد، فشارهایش هم در دو جهت است، گاهی خریداران نفت ما را تحریک می‌کند که نفت ایران را نخرید البته این موضوع از زمان مصدق هم وجود داشته و اتفاق تازه‌ای نیست؛ اما کماکان از طریق کاهش شدید قیمت‌های نفت درآمد های ما را تحت الشعاع قرار می‌دهند؛ بعد از برجام هم قیمت‌های نفت را کاهش دادند و نفت از حدود 100دلار به 25 تا 30دلار رسید؛ بنابراین آن‌ها بوسیله‌ی کاهش قیمت‌ها و همچنین کاهش صادرات می‌توانند درآمدهای ما را تحت‌الشعاع قرار دهند؛ درحالیکه درآمدهای نفتی ما حاصلضرب صادرات ما در قیمت است. آن‌ها روی مولفه‌ قیمت و مولفه مقدار کار می‌کنند و سعی دارند درآمدهای ما را تا جایی که می‌توانند کاهش دهند و از این طریق ما را تحت فشار بگذارند.اگر می‌توانستیم هر سال درصدی از وابستگی‌مان به درآمدهای نفتی راکم کنیم، اکنون دیگر وابستگی به درآمدهای نفتی نداشتیم که متاسفانه این اتفاق نیفتاد و حتی بعد از برجام وابستگی ما به درآمدهای نفتی بیشتر شد.

مفهموم صحبت‎‌های من این نیست که ما نفتی تولید و صادر نکنیم اما باید تلاش کنیم بودجه کشور از درآمدهای نفتی جدا باشد؛ درآمدهای نفتی باید در بخش‌های سرمایه‌گذاری‌ها و زیر ساخت‌ها استفاده بشود وهزینه‌های جاری ما نباید از فروش نفت تامین شود. در تحریم های سال‌های91 و92 وابستگی ما به درآمدهای نفتی در بودجه به حدود کمتر از30درصد رسید و در زمان خودش موفقیت بزرگی بود، بعد از برجام اگر همان 5درصد، 5درصد قطع وابستگی را ادامه می‌دادیم، اکنون وابستگی ما بسیار کم شده بود؛ متاسفانه بعد از برجام این وابستگی مجددا افزایش پیدا کرد؛ دشمنان قبل از این بحث‌ها هم با مشتریان ما وارد مذاکره شده بودند و از آن‌ها خواستند که از ایران نفت کمتری بخرند تا درآمد های ما کاهش پیدا کند.

نقطه ضعف دوم که واقعا ضعف بزرگی هم است، خام فروشی است. ما همین درآمدهای نفت‌مان را عمدتاً از طریق فروش نفت خام به دست می‌آوریم در حالی‌که می‌توانستیم این نفت خام را تبدیل به فرآورده کنیم. در دنیا نفت خام را به کالاهایی با ارزش‌ افزوده بالا تبدیل می‌کنند و حتی برخی از این کالاها را به خود ما می‌فروشند. این نقطه ضعف خام فروشی هم بلایی است که بر اقتصاد ما حاکم شده و ما نتوانسته‌ایم آن را بر طرف کنیم. متاسفانه سال‌های سال است که پالایشگاهی در داخل کشور نساخته‌ایم و کسانی که درحال حاضر بر صندلی وزارت نفت تکیه داده‌اند، با پالایشگاه سازی موافق نیستند و معتقدند این کار اقتصادی نیست، همین پالایشگاه ستاره خلیج فارس اخیرا به مدد قرارگاه خاتم الانبیا ساخته و افتتاح شد (با تلاش و پیگیری‌های افراد زیادی هم همراه بود) اما بجز این پالایشگاه طی 15 سال اخیر نتوانسته‌ایم پالایشگاهی را وارد مدار کنیم و همچنان خام فروشی می‌کنیم، این خام فروشی مشکلی جدی است. در حالی که در تحریم‌های قبلی که بنده مسئول فروش نفت بودم، در برهه‎‌ای از زمان در فروش و یا صادرات فرآورده‌های پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی مشکل نداشتیم، مشکل اصلی ما از فروش نفت خام است، هم میعانات (مقداری از آن فراورده میشود ولی عمدتا به صورت خام است) و هم نفت خام را را  به صورت خام می‌فروشیم.

بازارنیوز: این فشارها تا چه زمانی ادامه پیدا می‌کند؟

این فشار ها نمی‌تواند ادامه‌دار باشه و ممکن است تا یک یا دو سال به طور جدی اعمال شود؛ اما چون دنیا به نفت ما احتیاج دارد، کمبود نفت ما را حداکثر یک یا دو سال بتوانند تحمل کنند؛ با رشد تقاضای جهانی نفت (تقاضای جهانی نفت بین 1 تا 5/1 میلیون بشکه در سال افزایش پیدا می‌کند) ممکن است بعضی از رقبای ما حداکثر تا 2سال بتوانند خلأ نفت ما را جبران کنند؛ ولی بعد از آن مجددا ناچارند که نفت ما را به بازار برگردانند. مجلس و دولت باید هرچه زودتر یک برنامه جدی، حساب شده و منظم تنظیم کنند، چرا که ما در هر جنگی نیاز به یک برنامه داریم و جنگ اقتصادی هم بیش از هرجنگ دیگری نیازمند برنامه است؛ همینطور به افرادی نیاز داریم که مجریان ساده و از خود گذشته‌ای باشند و بتوانند در عرصه جنگ اقتصادی با خلوص، ایثار و روش‌های جهادی اقتصاد ما را مقاوم کنند.

ادامه این گفتگو در روزهای آینده در بازارنیوز منتشر خواهد شد.