گروه کشت و صنعت بازارنیوز : با وجود هزینه­های سیاسی، اقتصادی، امنیتی، نظامی و انسانی کشورمان در راستای دفاع از محور مقاومت و استقرار امنیت در سوریه، بررسی شرایط فعالان اقتصادی و برخی از شرکت­های ایرانی در سوریه نشان می دهد که سهم شرکت های ایرانی در بازسازی سوریه تفاوت بسیار زیادی با پیش بینی های قبل از شروع روند بازسازی دارد. خبرگزاری رویترز در گزارشی شرایط اقتصادی و فعالیت یکی از شرکت های فعال ایرانی در روسیه را بررسی نموده که این گزارش به بیان مهم ترین نکات آن می پردازد.

رویترز می نویسد: تعداد اندک خودروهای در حال تولید در خط مونتاژ یکی از کارخانه‌های ایرانی در نزدیکی حمص سوریه (سایپا) ، مشکلات پیش روی بلند پروازی های اقتصادی ایران در سوریه را نمایان می کند.  این کارخانه برای نزدیک تر شدن اقتصاد ایران و سوریه پیش از شروع جنگ سوریه راه‌اندازی شد و پس از آنکه در ابتدای جنگ داخلی روسیه بسته شد، مجددا در سال ۲۰۱۶ آغاز به کار کرد.  با این وجود، به جای تولید روزانه ۵۰ تا۶۰  خودرو (که قبل از جنگ تولید می کرد)، در حال حاضر تنها سه یا چهار خودرو در روز مونتاژ می شود و ده‌ها خودرو خاک گرفته در انبارهای سایپا در حُمص پارک شده و دیگر حتی با ارائه تخفیف از سوی فروشنده برای آنها مشتری پیدا نمی‌شود. دلیل انباشت خودروهای تولیدی، نبود توان مالی خرید این خودروها از طرف مردم سوریه است.

در شرایطی که مرز سوریه با عراق بسته ‌است، قطعات خودرو به جای مسیر کوتاه زمینی، باید از طریق دریا حمل شده و وارد سوریه شوند. از طرف دیگر، تحریم های غرب شرایط انتقال پول به ایران را نیز بسیار دشوار نموده است. این مشکلات در کنار مجموعه ای از محدودیت های دیگر همچون ضعف بازار برای این محصولات (پایین بودن قدرت خرید مردم)، مشکلات لجستیکی برای وارد کردن قطعات، تحریم‌ها و وجود شرکت‌های روسی بعنوان دیگر متحد اصلی دمشق، شرایط دشواری برای فعالیت شرکت های ایرانی از جمله سایپا ایجاد کرده است. همه این مشکلات در حالی است که تهران نقش مهمی در کمک به بشار اسد برای پیروزی در یک نبرد هفت ساله از طریق مهیا کردن کمک های متخصصان نظامی، کمک تسلیحاتی و اعزام نیروی نظامی، ایفا کرده ‌است.

هرچند ایران در کنار کمک های مالی مستقیم، به بازسازی زیرساخت‌های سوریه نیز کمک زیادی کرده است، اما برای دریافت امتیازات اقتصادی و دسترسی به بازار سوریه، هنوز مشکلات زیادی پیش روی ایران وجود دارد. شرکت‌های ایرانی با خوش بینی نسبت به بازار اقتصادی سوریه معتقدند در صورتی که سوریه به روند بازسازی خود ادامه دهد، صادرات و فعالیت این شرکت ها در سوریه افزایش می یابد و شرایط این بازار برای شرکت های ایرانی بهبود خواهد یافت. مهدی قوام رئیس روابط ‌عمومی شرکت عمران و مسکن ایران معتقد است پروژه‌های ساختمان ‌سازی مسکونی، ساختمان های اداری و سالن‌های ورزشی در سوریه یک بازار بسیار خوب برای شرکت های ایرانی بوجود آورده است. هر چند از زمان آغاز درگیری‌های سوریه، فرصت های اقتصادی زیادی برای عرضه کالاهای ایرانی در سوریه مهیا شده است، اما این بازار به اندازه عراق وسعت ندارد. دلیل این هم وجود مرز طولانی بین ایران و عراق و تسلط کامل ایران بر بازار عراق می باشد. با این وجود، خرما، زعفران، کشمش و محصولات آرایشی از ایران در کنار کالاهای بسیاری از کشورهای دیگر در مغازه‌های دمشق یافت می‌شوند.

حال که بزرگ‌ترین شهرهای سوریه دوباره به کنترل بشار درآمده اند و همچنین باز شدن مرز بین سوریه و اردن، بشار اسد برای بازسازی سوریه به همسایگان خود روی آورده است. در واقع هرچند آرامش به خطوط مقدم جنگ بازگشته است، اما جنگ هنوز بطور کامل پایان نیافته است و هنوز بخش‌های بزرگی از سوریه خارج از کنترل اسد هستند و اقتصاد سوریه هنوز مشابه زمان قبل از جنگ نشده است. رضا آقازیارتی مدیر بخش صادرات و مشاور شرکت لوازم خانگی فریدولین عنوان می کند قطعاً خسارات زیادی به سوریه وارد شده است و بسیاری از زیرساخت ها بطور کلی نابود شده، اما این شرایط یک فرصت برای ایران ایجاد نموده است. وی معتقد است قوانین سوریه از صنایع داخلی محافظت می‌کند و واردات وسایل الکتریکی ممنوع می باشد اما با این حال شرکت لوازم خانگی فریدولین بدنبال احداث یک کارخانه در سوریه است تا محصولات را همانجا تولید کند. عماد علویان مدیر عامل شرکت سایپا در سوریه هم معتقد است مهم‌ترین مشکل سایپا در سوریه کمبود تقاضاست که در نتیجه کاهش قدرت خرید مشتریان اتفاق افتاده است. اما شرایط در حال بهتر شدن است و وی امیدوار است تا سال ۲۰۱۹ به مونتاژ حدود ۲،۰۰۰ خودرو نسبت به ۱،۰۰۰ خودرو  مونتاژ شده امسال دست یاید. وی اظهار می کند که هرچند سایپا اتومبیل‌های کوچک و با قیمت متوسط تولید می کند ولی جنگ سوریه سخت‌ترین ضربه ها را به مردم فقیر این کشور وارد کرده است. هرچند شرکت سایپای سوریه  برای کمک به مشتریان سوری خود، تخفیف‌های زیادی می دهد، ولی باز هم کاهش تقاضای زیادی وجود دارد. ازطرف دیگر، جعبه‌های چوبی حاوی قطعات خودرو باید پس از طی مسیری هزاران مایلی به بندر لاذقیه در دریای مدیترانه منتقل ‌شوند درصورتیکه می توانستند از طریق کوتاهتر مرز با عراق وارد سوریه شوند.

علویان معتقد است که مشکل به حمل و نقل قطعات مربوط نیست بلکه مشکل به محاسبه قیمت قطعات بر می گردد، چراکه نقل و انتقال مالی با مشکل مواجه است. به دلیل تحریم های غرب، ورود و خروج پول از خارج از سوریه به این کشور با مشکل مواجه شده است که این مسئله، گریبانگیر تمام شرکت‌های ایرانی در سوریه شده است. برخلاف قطع رابطه با بسیاری از شرکای تجاری و سرمایه گذاران خارجی خود، دمشق پس از جنگ با شور و اشتیاق به دنبال گسترش روابط تجاری خود با ایران است و حتی به ایجاد یک اتاق مشترک تجاری فکر می کند. بمنظور حل این مشکل، دولت‌های سوریه و ایران توافق کرده‌اند که یک بانک مشترک تاسیس کنند تا انتقال پول را بدون در نظر گرفتن تحریم‌های غربی تسهیل کنند، اما مشخص نیست که این راه حل چه زمانی شروع خواهد شد و تا چه میزان موثر خواهد بود.

رویترز در پایان گزارش خود عنوان می کند: اما پس از گذشت چند ماه هنوز خبری از عملیاتی شدن چندین پروژه مهم و امتیاز اقتصادی که قبلا اعلام شده بود، منتشر نشده است. از جمله مجوز تاسیس یک شبکه تلفن همراه، استخراج معدن فسفات و احداث یک پالایشگاه نفت که در ژانویه ۲۰۱۷ اعلام شده‌ بودند. از طرف دیگر اما، شرکت‌های روسی پروژه های عملیاتی را در هر دو بخش فسفات و انرژی سوریه آغاز کرده‌اند که منجر به گمانه‌زنی‌های رسانه‌های داخل ایران مبنی بر خارج کردن ایران از روند بازسازی سوریه توسط روسیه شده‌ است. مجید رستمی معاون بخش مهندسی و ساختمانی شرکت ملی ساختمان ایرانِ وابسته به بنیاد مستضعفان اعلام کرد که این شرکت به شرکت‌های روس به چشم بزرگ‌ترین رقیب خود نگاه می‌کند. سعید لیلاز، یک اقتصاددان و تحلیلگر سیاسی در تهران معتقد است از آنجایی که روسیه از نظر نظامی دست بالاتر را دارد، شرکت‌های روسی که فن‌آوری بالا و همچنین قدرت مالی بیشتری دارند، قادرند در سوریه بهتر عمل کنند.

بنابراین، با توجه به هزینه های زیادی که ایران در سوریه صرف کرده است، استفاده از ظرفیت های اقتصادی بازسازی این کشور برای صادرات کالاها و خدمات فنی و مهندسی از مبدا ایران ضروری به نظر می رسد و لازم است مسئولین محترم ستاد بازسازی سوریه اولا کار گروهی را تشکل داده تا فرصت های سرمایه گذاری را کشف نموده و با تسهیل شرایط سرمایه گذاری ایرانیان در سوریه، نقش ایران در بازسازی سوریه را پر رنگ تر نمایند.