گروه اقتصاد کلان بازارنیوز: بودجه عمومی کشور بخشی دارد که بر اساس امور تقسیم بندی می شود. به طور مثال  بودجه امور اقتصادی ، امور عمرانی ، امور سلامت که به تفکیک موضوعات تقسیم بندی شده است. این تقسیم بندی برحسب امور است و نه وزارت خانه ها، که چه قدر بودجه به امور تخصیص داده شود.

بودجه اقتصادی بیشتر مربوط به وزارت اقتصاد و بودجه عمرانی مربوط به وزارت راه و مسکن که در مواردی هم بنیاد مسکن شامل می شود

بودجه

کلمه بودجه از زبان فرانسه وارد زبان انگلیسی و فارسی شده و معنی لغوی آن به منزله کیف یاساک خزانه دار بوده است که دریافت‌ها و وجوه دولتی را در آن قرار می‌دادند وهزینه‌های دولتی از وجوه داخل آن کیف یا ساک پرداخت می‌‌کردند. از بودجه تعاریف مختلفی شده است که هیچ کدام جامع و کامل نیست وبستگی به دیدگاه‌های گوناگون آن درابعاد اقتصادی، اجتماعی، مدیریتی یا سیاسی، حقوقی و قانونی دارد. بودجه، پیش بینی هزینه اجرایی عملیات در طول مدت یکسال است که درنهایت به دایره اعتبارات ارائه می‌گردد.

بودجه ریزی

فرایند توسعه در برنامه کوتاه مدت است که شامل تهیه و تنظیم و پیشنهاد بودجه، تصویب، اجرا و نظارت بر بودجه در یکسال مالی است. بودجه ریزی تفکری منسجم از منابع مالی محدود در برابر نیاز‌های نامحدود است به طوری که ارتباطات ارگانیک و همه جانبه بین منابع مالی و غیرمالی لحاظ شده باشد. بودجه ریزی، برآورد منطقی حجم عملیات در مقابل اعتبارات است و با توسل به بودجه ریزی، برنامه توسعه از بالقوه به صورت بالفعل در می‌آید.

بودجه بندی

برآورد حجم عملیات در وضع موجود و تبدیل آن به اعتبارات فارغ از اولویت بندی در آنهاست.

بودجه کل کشور

برنامه مالی دولت است که برای یک سال مالی تهیه شده و حاوی پیش بینی درآمد‌ها و سایرمنابع تامین اعتبار و براورد هزینه‌ها برای انجام عملیاتی است که منجر به نیل سیاست‌ها و هدف‌های قانئنی می‌شود و از سه قسمت به شرح زیر تشکیل شده است: 

۱. بودجه عمومی دولت شامل:
الف): بودجه جاری
ب): بودجه عمرانی
۲. بودجه شرکت‌های دولتی و بانک‌ها
۳. بودجه موسسات انتفاعی وابسته به دولت
بودجه دولت در واقع به نوعی تراز عملیات مالی دولت می‌باشد که منابع و مصارف دولتی با عنوان دریافت‌ها و پرداخت‌ها در آن منظور می‌شود. وازچهار مرحله جداگانه تشکیل می‌شود که مجموع این چهارمرحله را، دوره بودجه، مراحل بودجه، یا سیکل بودجه نامیده اند که به ترتیب عبارتند از:

۱. مرحله تهیه و تنظیم پیشنهاد بودجه توسط دولت
۲. مرحله تصویب بودجه توسط مجلس
۳. مرحله اجرای بودجه توسط دولت
۴. مرحله نظارت بر بودجه توسط مجلس

درآمد عمومی

عبارتست از درآمد‌های وزارتخانه‌ها، موسسات دولتی که از طریق مالیات‌ها، دریافت کمک‌های اجتماعی (حق بیمه)، دریافت کمک‌های بلاعوض، درآمد‌های اموال و دارائیها، درآمد‌های خدمات و فروش کالا، درآمد‌های جرایم و خسارات و درآمد‌های متفرقه که در قانون بودجه کل کشور تحت عنوان درآمد عمومی منظور می‌شود.

درآمد عمومی، درآمد‌هایی هستند که به موجب قانون توسط دستگاه‌های اجرایی وصول و به خزانه دولت واریزمی شود.

درآمد اختصاصی

عبارتست از درامد‌هایی که به موجب قانون برای مصرف یا مصارف خاص در بودجه کل کشور تحت عنوان درامد اختصاصی منظور می‌گردد. (ماده ۱۴ قانون محاسبات عمومی)و درآمد‌هایی هستند که به موجب قانون توسط دستگاه‌های اجرایی وصول و به خزانه دولت واریز می‌شوند وبه طورکلی به مصرف هزینه‌های خاص همان دستگاه می‌رسد. قانونگذار عرفاْ در هنگام صدور مجوزوصول درآمد اختصاصی موارد مصرف آن را مشخص می‌نماید. ذکر درآمد اختصاصی در متن اسناد ضروری است تا به منزله درآمد اختصاصی قلمداد گردد.

اعتبارات هزینه‌ای (جاری)

این اعتبارات، ظرفیت‌های ایجاد شده توسط دولت را حفظ و نگهداری می‌کنند و هزینه‌های نگهداری از ظرفیت‌های موجود را در قالب هزینه جبران خدمات کارکنان، استفاده از کالا و خدمات، هزینه‌های اموال و دارایی، یارانه، کمک‌های بلاعوض، رفاه اجتماعی و سایر هزینه‌های تامین وهزینه‌های اعمال حاکمیت و استقرار نظام را تامین می‌نماید. اعتبارات هزینه‌ای عموماْ از محل درآمد‌های عمومی تامین می‌گردد.

اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای (عمرانی): این اعتبارات، ظرفیت‌های جدیدی ایجاد می‌نماید ویا ظرفیت‌های موجود راتوسعه و یا برعمر مفید آن‌ها می‌افزاید ویا دوام آن‌ها را تثبیت میکند؛ و هزینه آن از‌ها از درآمد‌های عمومی تامین می‌گردد وچنانچه ازمحل درآمد‌های اختصاصی تامین شود تحت عنوان سایرمنابع درطرح‌های عمرانی ثبت می‌شوند.

دستگاه اجرایی

منظور وزارتخانه‌ها و نیرو‌ها و سازمان‌های تابعه ارتش، استانداری‌ها یا فرمانداری کل، شهرداری، و موسسه وابسته به شهرداری، موسسات دولتی، موسسات وابسته به دولت، شرکت‌های دولتی، موسسات عام المنفعه و موسسات اعتباری تخصصی که عهده داراجرای قسمت‌هایی از برنامه سالانه بشوند (بند ۱۱ ماده یک قانون برنامه و بودجه).

دستگاه‌های اجرایی، واحد سازمانی مشخصی هستند که به عاملیت یکی از قوای سه گانه تمام یا قسمتی از وظایف وبرنامه‌های سالیانه راعهده دارباشند. دستگاه اجرایی به موجب قانون تاسیس شده و نام آن را قانون تعیین می‌نماید و به موجب قانون تغییر نام خواهند یافت. انتقال وظایف ازیک دستگاه به دستگاه دیگروبالعکس به موجب قانون صورت خواهد گرفت.دستگاه‌های اجرایی دارای یک شماره طبقه بندی شش رقمی در بودجه عمومی دولت هستند.

توضیحات نمودار اینفوگرافی ؛

نمودار قسمت اول مرتبط به میانگین بودجه در سالهای 95 و 96 و 97 است.

قسمت دوم بودجه عمومی کل کشور در سال 97 است که قسمت عمده آن برای شرکت ها و بانک های دولتی و موسسات انتفاعی دولت (66 درصد) و مابقی آن منابع عمومی دولت است (البته لازم بذکر است که بخشی از آن منابع عمومی و خصوصی است که ما در نمودار بالا تفکیک نکرده ایم) از آن 34 درصد شامل دستگاه های اجرایی مانند وزارت خانه ها است و بخش دیگر آن دستگاه های محلی است که استانداری ها آن را تقسیم می کنند.

قسمت سوم نمودار  مربوط به بودجه عمرانی و جاری است که بیانگر این واقعیت است که ؛ بودجه ای که به صورت غیر شفاف است مربوط به شرکت های دولتی است.  و دولت روی آن 34 درصد باقی مانده تقسیم می‌کند.بخش سوم بودجه های عمرانی چند وزارت خانه است که نشان داده شده که طی سال های 95 96 97 کدام وزارت خانه ها بیشتر بودجه را اخذ کرده اند .

قسمت چهارم؛ مقایسه جمعیت مساحت و بودجه استان هارا به کل کشور را نشان میدهد که هر کدام از استانها چند درصد بودجه را جذب کرده و چند درصد جمعیت و چند درصد مساحت را دارند؟

قسمت پنجم میانگین درصد تحقق بودجه است که به طور مثال از سال 91 تا سال 95 چند درصد بودجه عمرانی و چند درصد بودجه جاری تحقق پیدا کرده است.

دولت سالیانه یک عددی را در بودجه پیش بینی می‎کنند که ممکن است همه آن محقق نشود و تنها چهل درصد آن تحقق پیدا کند. که طبق آمار نشان میدهد طی سالهای 91 تا 95 بودجه های عمرانی 50 تا 60 درصد تحقق پیدا کرده ولی بودجه های جاری بین 90 تا 100 درصد تحقق پیداکرده است.

قسمت ششم (نمودار سمت چپ) بیانگر این است که ؛ سهم هر استان از مجموع بودجه عمرانی و بودجه جاری آن چه قدر است؟ البته همانطور که در بخش دوم اشاره شد ؛ این بودجه مربوط به دستگاه های محلی استان است که در آنجا توزیع می گردد(نمودار سمت راست) نشان میدهد که چه قدر بودجه عمرانی و جاری گرفته است؟ که با تقسیم بر جمعیت استان به صورت سرانه نیز درآمده است.