کبد نقش مهمی در هضم غذا، سوخت‌وساز و تولید ترکیبات مهم در بدن ایفا می‌کند. کبدی که عملکرد ضعیفی داشته باشد، نه تنها کیفیت زندگی را پایین می‌آورد، بلکه می‌تواند علت بسیاری از بیماری‌های خطرناکی باشد که ممکن است سلامت ما را به خطر بیندازد. این عضو، یکی از پرکارترین اندام‌های بدن است و علاوه بر تبدیل پلاسمای پاک به خون و تمیز نگه داشتن و تصفیه خون، سموم موجود در پلاسما را هم شناسایی کرده و از ورود آنها به خون جلوگیری می‌کند. اگر کبد به‌هر دلیلی در انجام این فعالیت‌ها بازبماند، منجر به بروز مشکلات پوستی، آکنه، خشکی و تحریک‌پذیری پوست می‌شود. همچنین کبد، کار ترشح صفرا را به‌عهده دارد که تجزیه شده و به هضم اسیدهای چرب کمک می‌کند و نیز فاکتورهای لخته‌کننده خون را تولید و به طور همزمان عناصر محافظتی را ایجاد می‌کند که مانع انسداد سیستم گردش خون با لخته‌های خونی می‌شود. از دیگر وظایف کبد می‌توان به نقش آن در تبدیل قند به گلیکوژن و ذخیره آن برای استفاده ماهیچه‌ها اشاره کرد. این اندام حیاتی، محل ذخیره آهن، مس و ویتامین A و ویتامین B12 به مقدار فراوان است که بدن برای داشتن یک زندگی سالم به آن نیاز دارد. دکتر رضا ملک‌زاده و دکتر همایون واحدی، فوق تخصص گوارش و کبد درباره شایع‌ترین انواع نارسایی‌های کبد و سبک زندگی سالم برای حفاظت از این اندام حیاتی به نکاتی اشاره کرده‌اند.

در ایران شایع‌ترین بیماری کبدی، بیماری کبد چرب است و به جرات می‌توان گفت 30 درصد ایرانیان دارای درجه‌هایی از کبد چرب هستند. این بیماری معمولا علامت خاصی ندارد و اغلب گاهی 30 سال زمان می‌برد تا فردی متوجه وجود بیماری کبدی شود. دکتر ملک‌زاده از علائم کبد چرب به بزرگی شکم اشاره می‌کند و می‌گوید: «می‌توان گفت همه افرادی که چاق هستند به‌ویژه شکم بزرگی دارند، به احتمال خیلی زیاد مبتلا به کبد چرب هم هستند. برای اندازه‌گیری آن هم، اگر از دور ناف اندازه بگیرید، اندازه دور شکم نباید در مردان بیشتر از 105 سانتی‌متر و در خانم‌ها بیشتر از 95 سانتی‌متر باشد.»

او در ادامه متذکر می‌شود: «خوشبختانه در سال‌های اخیر موفق به کنترل هپاتیت B شده‌ایم و از حدود 25 سال پیش طرح واکسیناسیون ایرانیان در برابر بیماری هپاتیت B انجام شده و روز به روز هم شاهد کاهش چشمگیر آمار مبتلایان به هپاتیت B هستیم. از طرف دیگر هپاتیت C هم به عنوان یکی دیگر از نارسایی‌های کبدی درمان‌های موثری دارد و طبق برنامه‌ای که در پیش گرفته‌ایم مشغول درمان مبتلایان به هپاتیت C

 هستیم و تا چند سال آینده شاید تنها بیماری کبد که افراد با آن روبه‌رو خواهند بود، کبد چرب باشد.»

 جلوگیری از کبد چرب

به گفته ملک‌زاده، برای پیشگیری از ابتلا به کبد چرب، ورزش، حفظ وزن متعادل و رعایت رژیم‌غذایی مناسب تا حد زیادی کمک می‌کند. مهم‌ترین کاری که مبتلایان به کبد چرب باید انجام دهند، در درجه اول کاهش وزن و نیز فعالیت بدنی و ورزش

است. به طورکلی، موثرترین درمان کبد چرب حفظ وزن بدن در حد متعادل و ورزش است و برای جلوگیری از ابتلا به بیماری کبدی و سرطان کبد، توصیه می‌کنیم که افراد حجم وعده‌های غذایی خود را کاهش دهند و به اندازه غذا بخورند و درواقع از پرخوری پرهیز و ورزش کنند و فعالیت بدنی داشته باشند. علاوه بر این راهکارها، واکسیناسیون هم یک راه پیشگیرانه برای جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های کبدی به شمار می‌رود. این در حالی است که برای تمام انواع هپاتیت واکسن وجود ندارد و در این میان تنها برای هپاتیت‌های A و B  واکسن تولید شده است.

 رژیم غذایی کبد سالم

برای داشتن کبدی سالم، رژیم غذایی یکی از نکاتی است که باید رعایت کنید.

غذاهای تمام گرو‌ه‌ها را شامل غلات، پروتئین‌ها، محصولات لبنی، میوه‌ها و سبزیجات و چربی‌ها را مصرف کنید. از بهترین و مفیدترین سبزی‌ها می‌توان به سبزیجات برگ‌سبز، کلم بروکلی، گل‌کلم، کلم، هویج، سیب و بادام اشاره کرد که بهتر است در رژیم‌ غذایی خود بگنجانید. علاوه بر این، غذاهای سرشار از فیبر مانند میوه‌های تازه و سبزیجات و غلات کامل مانند نان و برنج مصرف کنید.

همایون واحدی، فوق تخصص گوارش و کبد هم  با تاکید بر افزایش شمار مبتلایان به کبد چرب در کشور عنوان کرد: «مصرف غذاهای چربی چون غذاهای بیرون از خانه، فست‌فودها و سوسیس و کالباس و مصرف بیش از اندازه گوشت قرمز ممکن است در بروز کبد چرب نقش داشته باشند. در صورتی که اگر کبد چرب ادامه داشته باشد و درمان نشود منجر به التهاب و سفت شدن کبد، سیروز کبدی و در نهایت نارسایی کبدی می‌شود که ممکن است طی چند سال یا حتی چند دهه اتفاق بیفتد.

 خطر ابتلا به هپاتیت ویروسی

دکتر واحدی در صحبت‌هایش به بروز هپاتیت‌های ویروسی کبدی مانند هپاتیت B و C اشاره می‌کند. او نیز معتقد است با اجرای طرح واکسیناسیون هپاتیت B از سال 70، شمار ابتلا به این بیماری بسیار کاهش یافته است. نوع دیگر هپاتیت ویروسی، هپاتیت C است که معمولا از طریق سوزن آلوده منتقل می‌شود و بیشتر بین معتادانی که از سوزن مشترک برای تزریق استفاده می‌کنند، یا بیمارانی که سال‌ها پیش تزریق خون داشته‌اند مانند بیماران هموفیلی که سال‌ها قبل از کنترل خون‌، اقدام به تزریق خون کرده‌اند، یا افرادی که به آرایشگاه‌های غیربهداشتی مراجعه کرده و تیغ آلوده برای آنها استفاده شده، شیوع دارد. اما 70 درصد مبتلایان به هپاتیت C را معتادان تزریقی شامل می‌شوند.

 علائمی که باید جدی گرفت

دکتر واحدی می‌گوید: «معمولا بیماری‌های کبدی علامت مشخصی ندارند و زمانی که به مراحل انتهایی برسند، با زردی و یرقان و ادرار پررنگ و احساس درد خود را نشان می‌دهند». مراقب باشید اگر با دل‌درد و تورم شکم ناگهانی و پیوسته؛ قرمزی و خارش پوست در اطراف معده شامل لکه‌های قرمز رنگ در پوست که از نشانه‌های اولیه بروز مشکلی در درون بدن است، مواجه شدید، آن را جدی بگیرید. ادرار تیره‌رنگ یکی از نشانه‌های اولیه بیماری‌های کبدی است، پس صرف‌نظر از مقدار آب و نوشیدنی مصرفی، با مشاهده ادرار تیره‌رنگ به پزشک مراجعه کنید. کاهش اشتها؛ دفع خون در مدفوع یا مدفوع رنگ‌پریده؛ تورم پاها و مچ پا و حالت تهوع و استفراغ هم از دیگر علائم بیماری‌های کبدی هستند.

اقتصادآنلاین