گروه بهداشت و درمان بازارنیوز: به گزارش خبرنگار خبرگزاری بازارنیوز، طی چند هفته گذشته مبارزه با فساد سازمان‌یافته در حوزه محصولات سلامت‌محور نقل محافل رسانه‌ای شده است. به طوریکه برخی اظهارات جنجالی وزیر بهداشت در رابطه با مبارزه با کانون‌های فساد در این وزارتخانه و همچنین نقل قول‌های متعدد و متناقض مسئولان دولتی در ارتباط با گم شدن یک میلیارد یورو ارز دولتی که به واردات کالاهای اساسی از جمله دارو تخصیص یافته، از جمله مواردی بود که شائبه وقوع فساد گسترده در این حوزه را نزد رسانه‌ها تقویت کرد.

ماجرا از آنجا آغاز شد که محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور، طی نامه‌ای خطاب به وزرای بهداشت، کشاورزی، صنعت و تعاون، با اشاره به «تعهدات ارزی ایفانشده توسط برخی از وارد‌کنندگان دارو و کالاهای اساسی»، خواستار ارائه توضیحات فوری آنها در این رابطه شد. پس از مدتی مشخص شد که نامه‌نگاری واعظی با چهار وزیر، در واقع واکنشی به نامه عبدالناصر همتی خطاب به روحانی بود؛ رئیس‌کل بانک مرکزی طی این نامه با اشاره به جزئیات مربوط به ارز دریافتی توسط20شرکت‌ واردکننده کالاهای اساسی، مدعی شد که با وجود گذشت مهلت قانونی، این شرکت‌ها به‌ازای ارز دریافتی، کالا به کشور وارد نکرده‌اند.

همزمان با انتشار نامه همتی به رئیس جمهور، برخی رسانه‌ها تحت تأثیر اظهارات وزیر بهداشت مبنی بر مبارزه جدی با فساد، «گم شدن یک میلیارد یورو ارز دولتی» را به شرکت‌های واردکننده تجهیزات پزشکی و دارویی نسبت دادند. این اتفاقات موجب هجمه به برخی مسئولان سابق وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو شد و آن‌ها را به دفاع از عملکرد خود واداشت. در همین راستا اکبرعبدالهی‌اصل، مدیرکل اسبق فناوری اطلاعات و سامانه‌های سلامت سازمان غذا و دارو طی یادداشتی ضمن اشاره به وجود برخی ناکارآمدی‌ها در حوزه دارو تأکید کرد: «در مقایسه با سایر بخش‌های تحت نظارت و سیطره دولت مانند خودرو، نساجی، کشاورزی (گندم)، روغن، شکر، در حوزه دارو وضعیت بسیار مطلوب‌تری حاکم است.»

از سوی دیگر بررسی‌‌ اطلاعات تکمیلی مربوط به «تعهدات ارزی ایفانشده وارد‌کنندگان دارو و کالاهای اساسی» نشانگر بخش دیگری از حقیقت ماجرا است. بر اساس آمار منتشر شده توسط بانک مرکزی، بیش از ۸۷درصد از تعهدات ارزی ایفا نشده متعلق به 10 شرکت‌ واردکننده محصولات کشاورزی و دامی است. به عبارت دیگر از حدود یک میلیارد یورو تعهدات ارزی، تنها 130 میلیون یورو به 10 شرکت‌ دارویی مربوط می‌شود که در مقایسه با تعهدات رفع نشده شرکت‌های واردکننده محصولات کشاورزی و دامی، مقدار ناچیزی است.

این در حالی است که بیشتر فعالان رسانه‌ای تحت تأثیر برخی اظهارات نمکی همچون «جو سنگینی را تحمل کردم و می‌کنم، حتی زن و بچه من به تخریب و مرگ تهدید می‌شوند»، «شبکه رانت، فساد و انحصار به هزار و یک رنگ از جیب این ملت ارتزاق کرده‌اند» و «بنده در سرازیری عمر خود هستم و البته از پیگیری، شناسایی و افشاگری علیه این شبکه رانت و فساد عقب نشینی نمی‌کنم» که پیش‌ از انتشار خبر مربوط به گم شدن یک میلیارد ارز دولتی صورت گرفته بود، تمام این تخلفات ارزی را به اشتباه به شرکت‌های دارویی نسبت دادند.

*گم شدن 1.3میلیارد دلار ارز تجهیزات پزشکی، از ادعای وزیر تا پاسخگویی مسئولان

یکی دیگر از محورهای مطرح شده از سوی وزیر بهداشت در هفته‌های اخیر، «انحراف ارز دولتی تخصیص یافته به واردات تجهیزات پزشکی از مسیر اصلی خود» بود. وی در همین رابطه گفته است:«یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار ارز تجهیزات پزشکی رفته و هنوز دقیقا معلوم نیست چه کسی برده است و چه چیزی آورده و به چه کسانی داده است».

این اظهارات از سوی وزیر بهداشت واکنش‌های بسیاری را به دنبال داشت تا آنجاییکه تنها چند روز پس از این ادعای وزیر، سازمان غذا و دارو برای ایجاد شفافیت، فهرست شرکت‌های دریافت‌کننده ارز دولتی برای واردات لوازم و تجهیزات پزشکی توسط منتشر کرد؛ بر اساس این فهرست نیز در سال گذشته بیش از ۱۰۰ شرکت، حدود ۱.۳ میلیارد دلار ارز دولتی برای واردات تجهیزات پزشکی دریافت کرده‌اند.

همچنین مدیران فعلی و قبلی سازمان غذا و دارو به صحبت‌های وزیر بهداشت واکنش نشان داده و به صورت تلویحی ادعای جنجالی آقای وزیر را رد کردند.در همین رابطه سیدحسین صفوی، مدیرکل تجهیزات و ملزومات پزشکی سازمان غذا و دارو در خصوص جزئیات تخصیص ۱.۳ میلیاردلار ارز دولتی به شرکت‌های واردکننده تجهیزات و ملزومات پزشکی بیان کرد: «تا پایان سال گذشته حدود ۱.۱ میلیون دلار از این مقدار از گمرک ترخیص شده و پیگیری‌ها در سال ۹۸ حاکی از آن است که بقیه موارد یا ترخیص شده یا در حال پیگیری جهت حمل، ورود و ترخیص است».

همچنین رضا مسائلی، مدیرکل سابق تجهیزات و ملزومات پزشکی سازمان غذا و دارو نیز در این رابطه ضمن اشاره به اینکه در شرایط تحریم نه تنها سوءمدیریتی در این حوزه صورت نگرفته و منابع ارزی به هدر نرفته است اظهار داشت: «فهرست مربوط به شرکت‌های دریافت‌کننده ارز دولتی برای واردات لوازم و تجهیزات پزشکی، به تفکیک هر ثبت سفارش پس از تأیید وزارت بهداشت، سازمان توسعه تجارت، بانک‌مرکزی، بانک عامل و نهایتاً گمرک توسط بانک‌مرکزی منتشر شده که برای عموم نیز قابل دسترسی است».

اتحادیه بازرگانان تجهیزات پزشکی نیز طی نامه‌ای خطاب به سعید نمکی، وزیر بهداشت درباره «ماجرای گم‌شدن یک‌میلیارد و سیصد میلیون دلار» یادآور شدند: «تفسیر نادرست و مغرضانه از واقعیت‌های حاکم بر تامین و توزیع تجهیزات و ملزومات پزشکی، باعث نگرانی و تشویش اذهان عمومی و ضربه‌زدن به اطمینان سایر نهادها و دلسرد شدن فعالان این صنف‌ می‌گردد که در نهایت نتیجه‌ای جز کمبود کالاهای اساسی نخواهد داشت».

در این نامه اعضای اتحادیه تجهیزات پرشکی ضمن اشاره به ساختارهای کنترلی موجود در زمینه واردات و توزیع تجهیزات و ملزومات پزشکی عنوان کردند: «عدم کمبود جدی تجهیزات و ملزومات پزشکی در سال گذشته با توجه به اینکه میزان واردات آنها در مقایسه با سال‌های قبل کمتر بوده، دلیل این مدعا است که سیستم تأمین و توزیع دارای ساختاری قابل رصد و کنترل بوده است».

*جنجال بر سر سامانه‌های شفافیت زا

همچنین اخیرا حسن جلواتی، قائم مقام سازمان دیده‌بان شفافیت و عدالت در یک نشست خبری با اشاره به اینکه «سامانه تی‌تک» به عنوان مهم‌ترین زمینه‌ساز تخلفات در سازمان غذا و دارو است، اظهارداشت:«در این سامانه برای واردات دارویی که مجاز به دریافت ارز نبوده، ارز دولتی تخصیص یافته است یا اینکه از طریق این سامانه حتی می‌توان مواد منفجره وارد کشور کرد و جنگ بیوتروریسم علیه کشور ایجاد کرد».

وی همچنین در بخش دیگری از صحبت‌های خود در این نشست ادعا کرد:« یکی از داروهایی که منجر به کور شدن 52 نفر از هموطنان شد، داروی اوستین بود که از کشور ترکیه که یکی از گران‌ترین کشورهای دنیا است، تهیه شد و با قیمت بالای 5 میلیون و 600 هزار تومان در ایران آن را قیمت‌گذاری کردند تا عده‌ای به صورت چمدانی آن را وارد کشور کنند».

پس از این اظهارات عجیب قائم مقام سازمان دیده‌بان شفافیت و عدالت بود که هجمه سنگینی از سوی رسانه‌ها به عملکرد سازمان غذا و دارو و سامانه تی‌تک وارد شد اما لازم است به این نکته نیز اشاره شود وی در آن نشست، بیش از آنکه مستندات مربوط به اظهارات خود را بیان کند، تلاش کرد تا با ارائه اطلاعات غلط عملکرد سازمان غذا و دارو در رابطه با سامانه تیتک را تخطئه کند. برای نمونه می‌توان به «ماجرای کور شدن 52نفر از هموطنان بر اثر داروی اوستین» مورد ادعای جلواتی اشاره کرد که این ماجرا مربوط به سال 93 بوده درحالیکه راه اندازی سامانه تی‌تک مربوط به اواسط سال 94 است.

از سوی دیگر برخی کارشناسان حوزه سلامت و همچنین شماری از مسئولان قبلی سازمان غذا و دارو با چشم تردید به این اظهارات نگریسته و التهاب‌آفرینی در این حوزه را خطرآفرین توصیف کردند. «تغییرات مکرر مدیریتی در سازمان غذا و دارو»  که موجب «عدم بهره‌برداری کامل از سامانه تیتک» شده است و همچنین «لزوم رفع مشکلات و تسریع در فرآیند تکمیل سامانه» و «پرهیز از اظهارات غیرکارشناسی» از جمله محورهایی بود که کارشناسان حوزه سلامت بر آن تأکید داشتند. 

رسول دیناروند، رئیس اسبق سازمان غذا و دارو نیز در پاسخ به انتقادات مربوط به سامانه تیتک اظهار داشت: «راه‌اندازی این سامانه مربوط به دوران قبل از مدیریت من بر سازمان غذا و دارو است و در مورد عملکرد این سامانه باید دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی کشور نظر دهند. برخی می‌خواهند این سامانه از بین برود تا کارها ردیابی نشود، اما با راه‌اندازی سامانه‌ها کلیه مجوزهای ورود، ترخیص و ثبت سفارش به طور شفاف در دسترس قرار دارد.»

* 29تغییر مدیریتی در سازمان غذا و دارو طی کمتر از 6 سال!

حمیدرضا دهقانی‌نیا سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز نیز در همین ارتباط با اشاره به اینکه «سامانه تی‌تک» به عنوان یکی از سامانه‌های مورد نیاز برای مبارزه با قاچاق کالا در گروه کالایی محصولات سلامت‌محور مورد تایید ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز است، بیان کرد: «عدم اطلاع‌رسانی به مردم برای نحوه استعلام از این سامانه»، «عدم شناسنامه‌دار شدن محصولات سلامت‌محور تولید داخل» و «عدم هماهنگی‌ لازم برای فعالیت این سامانه در مناطق‌آزاد» از جمله اقدامات انجام نشده در جهت تکمیل سامانه تی‌تک است

وی افزود: «طی شش سال گذشته نرخ تغییرات مدیریتی در سطوح میانی و ارشد سازمان غذا و دارو به اندازه‌ای بوده که هماهنگی‌ها و پیگیری‌های ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز از این سازمان را با مشکلاتی مواجه کرده و در برخی موارد در عمل پیگیری امور را برای بهره‌برداری کامل از این سامانه غیرممکن کرده است.»

کیانوش جهانپور، مدیر روابط عمومی وزارت بهداشت نیز بلافاصله نسبت به اظهارات دهقانی‌نیا در خصوص بالا بودن نرخ تغییرات مدیریتی در سازمان غذا و دارو، واکنش نشان داد و گفت: «تغییرات مدیریتی در سازمان غذا و دارو ظرف شش سال گذشته و هر مجموعه دولتی از اختیارات و شئوون مقام یا مقامات ارشد مسوول مربوطه بوده و قرار نیست از ستاد مبارزه با قاچاق کالا و امثالهم برای این کار اذن گرفته شود.»

این در حالی است که پیش از این نیز، برخی رسانه‌ها با اشاره به «تغییرات مکرر مدیریتی سازمان غذا و دارو»، از آن به عنوان یکی از عوامل اصلی «عقبگرد در طرح شناسه کالا درگروه کالایی محصولات سلامت‌محور» و «عدم تکمیل و بهره‌برداری کامل از سامانه تیتک» یاد کردند. بررسی‌ خبرنگار ما نیز موید همین مطلب است؛ به طوریکه طی کمتر از 6 سال در این سازمان، 29مدیر مرتبط با سامانه تی‌تک تغییر پیدا کرده است. همچنین لازم به توضیح است که سامانه تی‌تک از سال 94 به صورت رسمی راه‌اندازی شده و طبق قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز رسالت ردیابی، رهگیری و کنترل اصالت کالاهای سلامت محور را بر عهده‌ دارد.

به گزارش بازارنیوز، ادعای مبارزه با فساد و ایجاد شفافیت در حوزه غذا و دارو در حالی از سوی وزیر بهداشت مطرح می‌شود که با گذشت بیش از 9 ماه از استقراض 500 میلیون یورویی دولت از صندوق توسعه ملی که برای تسویه بدهی دانشگاه‌های علوم پزشکی به شرکت‌های تأمین‌کننده دارو و تجهیزات پزشکی انجام شد،  همچنان محل هزینه‌کرد این مبلغ توسط این وزارتخانه مشخص نیست. بیان این نکته ضروری است که طبق وعده وزیر بهداشت در اواسط سال 97 قرار بود تا انتهای همان سال گزارش هزینه‌کرد این مبلغ در اختیار رسانه‌ها و افکار عمومی قرار گیرد که این اتفاق تاکنون رخ نداده است.