گروه کشت وصنعت بازارنیوز: جمشید پژویان، اقتصاددان و رئیس سابق شورای رقابت روز گذشته در سلسله نشست های اقتصادی با عنوان " چالش های اقتصادی صنعت خودرو در ایران" که در محل پایگاه خبری بازارنیوز برگزار شد، اظهار داشت: زمانی که رئیس شورای رقابت بودم، در آن دوره ای که ارز یکباره در زمان دکتر احمدی نژاد بدلایل تحریم جهش پیدا کرد قیمت خودروها بشدت بالا رفت که بلافاصله شورای رقابت به بازار خودرو ورود پیدا کرد و یک تیم کارشناسی تشکیل داد.

*از همان ابتدا با سازمان عجیب و غریب حمایت از مصرف کننده و تولید کننده مشکل داشتیم

وی با بیان اینکه اولین کاری که در آن زمان انجام دادیم سنجش بازار خودرو بود، یادآور شد: در آن زمان 95 درصد بازار دست دو خودروساز سایپا و ایران خودرو بود لذا علاوه بر این که تمرکز را محاسبه کردیم مارک آپ هم محاسبه شد تا مشخص شود درجه انحصار تا چه حد قوت دارد و این گزارش را به شورا بردیم و شورا هم انحصاری بودن بازار خودرو را تصویب کرد و بر این اساس بود که شورای رقابت توانست برای دستورالعمل قیمت ورود کند.

پژویان در ادامه افزود: از همان زمان مشکل ما با وزارت صنایع و سازمان عجیب و غریب حمایت از مصرف کننده و تولید کننده شروع شد که می گفتند ما چندین شرکت خودروسازی در داخل داریم. من با اقایان هم در جلسات مناظره و هم در جلسات شورا و هم جلسات کمیسیون صنایع مجلس این مساله را مطرح کردم که انحصار به این معنا نیست که فقط یک شرکت در داخل فعال باشد بلکه آن شاخص هایی که انحصار را تعیین می کند درجه تمرکز و میزان انحراف از هزینه نهایی است و ما این محاسبات را انجام دادیم و دیدیم که این انحصار درباره شرکت های خودروسازی ما صادق است.

وی خاطرنشان کرد: بعد از آن دستورالعمل قیمت را درآوردیم و ابتدا اطلاعاتی را از آنها بابت ترازنامه ها و هزینه هایشان بر اساس کار کارشناسی انجام شده دریافت کردیم و سپس آمارهای مربوطه را جمع اوری و بر اساس چند پارامتر من جمله تورم بخشی مورد بررسی قرار دادیم که البته در این خصوص با بانک مرکزی صحبت کردیم و این بانک قبول زحمت کرد که تورم بخشی را مرتب برای ما محاسبه کند و از نظر کیفی هم با موسسه استاندارد هماهنگ کردیم که آنها هم این پارامتر را اجرایی کردند لذا ما با درنظر گرفتن این امارها قیمت خودرو را مشخص کردیم.

*4هزار میلیارد سودی که ساختگی بود

رئیس سابق شورای رقابت با بیان اینکه در نهایت دو مدیرعامل شرکت های خودروسازی سایپا و ایران خودرو هم در شورای رقابت جلسه عمومی حضور پیدا کردند، اظهار داشت: آنها اعلام کردند مشکلی با این دستورالعمل ندارند و این مساله را در کمیسیون صنایع مجلس و تلویزیون هم اعلام کردند ولی نماینده خودروسازان در آن زمانی که رئیس کمیسیون صنایع مجلس مهندس فولادگر بود در مناظره ای در تلویزیون اعلام کرد که سالی که شما پایه تعیین کردید خودروسازان این سال زیان دادند که من در پاسخ گفتم این ترازنامه هم سایپا و هم ایران خودرو است که در آن سال 4 هزار میلیارد تومان سود در ترازنامه بردند که ایشان گفتند این ساختگی بوده است.

وی در ادامه تصریح کرد: همین باعث شد که خودروسازان به این مساله تن دهند و مطابق محاسبه ای که انجام دادیم و همچنین بر اساس دستورالعمل شورای رقابت قیمت ها را پایین آوردند. من برای شورای رقابت سنگر به سنگر جنگیدم ولی دولت که عوض شد انرژی من هم تمام شد و 6 ماه مانده بود که دوره دوم تمام شود استعفا دادم و از شورای رقابت بیرون امدم.

*خودروسازان هزینه هایی دارند که نمی توانند اعلام کنند

پژویان با اشاره به اینکه متاسفانه این سنگرها از مخابرات تا خودرو مجددا پس گرفته شد و وزارت صنایع قیمت گذاری را از شورای رقابت گرفت و بحث تعیین قیمت در حاشیه بازار مطرح شد گفت: واقعیت این است که مدیر عاملان شرکت های خودروسازی می گفتند که ما هزینه های دیگری داریم که نمی توانیم اعلام کنیم لذا نمی دانیم با این هزینه ها چه کنیم که من گفتم باج ندهید و از میزتان بگذرید.

*ما خودروی ملی نداریم

وی با اعلام اینکه ما هیچ خودرو ملی نداریم و قطعه سازان قطعات بی کیفیت چینی را سفارش می دادند بیان داشت: یکی ازدلایل مهم جهش یکباره قیمت ها هم همین بود که این مساله همزمان با جهش قیمت ارز شد و این باعث شد که قیمت قطعات جهش یابد و خودروسازان هم قیمت پراید و امثال ان را بالا بردند و دلیل اینکه خودروها قیمت غیرمنصفانه ای را دارد همین است که قطعات با حجم زیاد هنوز هم بجای اینکه در داخل تولید شود، از چین وارد می شود.

*خودروسازان ما هنوز خصوصی نیستند

این اقتصاددان هزینه های جانبی شرکت های خودروسازی را دلیل دیگر افزایش قیمت خودروها دانست و اظهار داشت: مهمتر از همه اینکه خودروسازهای ما بخش خصوصی نیستند یعنی درست است که می گویند سهامشان در بورس است اما نباید از نظر دور داشت که اصل مطلب دلیل خصوصی سازی در دنیا نه مالکیت بلکه مدیریت است. این مدیریت است که در بخش خصوصی حداکثر کننده سود و در بخش دولتی حداکثر کننده هزینه و بودجه است حال اینکه مدیر عاملان خودروسازان ما همگی دولتی هستند و دولت انها را تعیین می کند بنابراین معلوم است که سیاست گذاری ها بر اساس حداکثر سود که خودش هزینه را هم مناسب حداقل می کند قرار نمی گیرد و اینها دلایلی است که بازار خودرومان اینگونه پریشان است.

*انبار ها پر است چون نمی شود تولید را متوقف کرد

وی در ادامه در پاسخ به سوال خبرنگاری مبنی بر اینکه چرا علیرغم بالا بودن قیمت خودرو این همه ماشین در ایران خودرو سایپا انبار شده گفت: به طور کل همچنانکه نمی توانید چاههای نفت را در مواقعی ببندید نمی توانید در مواقعی تولید را هم متوقف کنید چون برای راه اندازی مجدد چاهها هزینه های بسیار زیاد و حتی گاها غیرممکن است لذا در بعضی صنایع تولیدات را هم نمی توانید متوقف کنید چون راه اندازی مجدد ان بسیار پرهزینه است بنابراین خودروسازان هم به تولیدشان ادامه می دادند و فقط امیدوار بودند که زورشان بچربد.

*نقش رسانه ها پررنگ است

پژویان با بیان اینکه این مشکلات تنها به بازار خودرو ختم نمی شود تصریح کرد: نقش رسانه ها در این زمینه بسیار پررنگ است و این رسانه ها هستند که باید مردم را هدایت و دموکراسی را در یک جامعه حفظ کنند.

*چیزی به عنوان مالیات بر ارزش افزوده نداریم

رئیس سابق شورای رقابت همچنین در پاسخ به سوال دیگری در خصوص معافیت مالیاتی مناطق ازاد اظهار داشت: ما اصلا موضوعی به نام مالیات بر ارزش افزوده نداریم. چیزی که الان ما داریم مالیات بر فروش است. مثلا یک سفارش به رستورانی داده می شود که غذا بیاورد و 9 درصد هم برای مالیات بر ارزش افزوده اضافه می کند یعنی رستوران دار فقط هزینه ای که اشپز و کارگران برای فراهم کردن غذا انجام دادند که ارتباطی هم به ما پیدا نمی کند ان را محاسبه می کنند بنابراین تفاوت بسیار زیاد است چون شما درتئوری های مالیاتی می گویید مالیات بر ارزش افزوده در تمام مراحل هزینه اش یک درصد داشته باشد تا بین فروشنده و خریدار تبانی صورت نگیرد ولی در مورد مالیات فروش در بازارهای مختلف بستگی به کشش عرضه و تقاضا دارد. دلیل ان است که هر چه منحنی تقاضا کم کشش باشد سهم مالیات مصرف کننده نیز بیشتر می شود و برعکس حال آنکه ما الان با یک نرخ ثابت از فقیر و ثروتمند به یک اندازه مالیات دریافت می کنیم. اولا این ارزش بر مالیات فروش است و دوم اینکه نابرابر است.

*مناطق آزاد ما، دروازه واردات است

وی افزود: درباره مناطق ازاد هم ما متاسفانه منطقه ازاد هم نداریم. منطقه ازاد در همه جای دنیا منطقه ای است که به دلیل سختی هایی که قوانین کشور مادر دارد این منطقه از این قوانین مالیاتی آزاد می شود که بتواند تولید کند نه اینکه وارد کند. یعنی مناطق آزاد در دنیا مناطق تولیدی هستند ولی ما بجای اینکه کالاها را از مرز بیاوریم و گمرکش را بپردازیم یک نامی به اسم منطقه ازاد می گذاریم که کالاها را وارد سرزمین مادری کنیم.

*در خصوصی سازی مدیریت هم باید خصوصی شود

پژویان با تاکید بر اینکه در خصوصی سازی عمدتا مدیریت باید خصوصی شود ابراز عقیده کرد: بدین منظور باید در بیشتر موارد  مالکیت هم خصوصی شود و سهامدارانی هیات مدیره و سپس مدیرعاملی تعیین کنند. ما این خصوصی سازی را نداریم. الان سهام خودروسازها در بورس توزیع شده و هزاران نفر سهام ایران خودرو و سایپا را دارند اما مشکل این است که انها دخالتی در مدیریتش ندارند حال انکه برای خصوصی سازی این شرکت ها دولت از جمله وزیر صنایع باید قبول کند که دست از سر تعیین مدیر عاملان بردارد .

 وی خاطرنشان کرد: بزرگترین علامت هر اقتصاد قیمتهاست یعنی وقتی قیمت های نسبی بهم بریزند تخصیص منابع قطعا بهم می خورد و عدم کارایی هم بدنبالش می اید. وقتی که تعیین قیمت بوسیله بازار نباشد بلکه بوسیله کسانی که از سوی دولت تعیین می شوند باشند هدف آن مدیرعامل رضایت سهامداران نیست بلکه کسب رضایت وزیری صنایع و اقتصادی است که بر سرکارند.

*نه قبل و نه بعد از انقلاب برنامه توسعه موفق نداشتیم

وی در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر دلایل عدم موفقیت برنامه توسعه چه در دوره قبل و چه در دوره بعد از انقلاب گفت: درست است. مادر این زمینه نتوانسته ایم موفق عمل کنیم در حالی که هندوستان در این خصوص رشد بالایی داشته و الان بجایی رسیده که اگر با همین روند پیش رود چین را هم پشت سر خواهد گذاشت چون الان بسیاری از تولیدات هند با کیفیت و قیمت مناسب عرضه می شود و اگر تراز تجاری اش را بررسی کنید می بینیم که در سطح بالایی قرار دارد. این همان هندوستانی است که در 50 سال گذشته درجا می زده و فقر در ان بیداد کرده است.

وی افزود: هند برنامه ریزی مشابه ما را از 60 سال پیش پشت سرهم داشت ولی 8 سال پیش ان برنامه ریزی را کنار گذاشت. چون اساسا برنامه ریزی اقتصادی کار احمقانه ای است مگر می شود اقتصاد را برنامه ریزی کرد. پارامترهای اقتصادی در طول یک ماه تغییر می کند. اصلا پایه برنامه ریزی توسعه ما غلط بوده است به همین دلیل یک برنامه توسعه موفق هم نداشته ایم چه زمان شاه و چه بعد از آن.

وی با تاکید بر اینکه حرکت اقتصادی نقشه راه می خواهد، تصریح کرد: مهم نقشه راه است که برای پیشبرد برنامه های اقتصادی متشکل از مجموعه سیاست گذاری های اقتصادی باید ترسیم شود که البته این نقشه راه باید همچنین پویا و استراتژیک نیز باشد حال انکه اگر ما 100 سال دیگر هم 15 برنامه دیگر هم به اینصورت ترسیم کنیم، نتیجه ای نخواهد داشت جون باید بررسی کنیم که  چگونه به رشد برسیم.