بدیعه نیکزاد عضو هیات علمی دانشگاه طی یادداشتی نوشت: رهبر معظم انقلاب اسلامی سالانه متناسب به شرایط حاکم بر کشور آن سال را به نامی مزین می کنتد تا مسئولان این مهم را سرلوحه برنامه ریزی‌های کشور قرار دهند و حال چهار سال است که به طور مستمر سالها رنگ و بوی تولید می‌دهند. از سال ۹۶ اقصاد مقاومتی تولید – اشتغال، سال ۹۷ حمایت کالای ایرانی، سال ۹۸ رونق تولید این سال‌ها به صورت زنجیر وار و تکمیلی یکی پس از دیگری توسط رهبری انتخاب می‌شدند تا به این به این نقطه برسیم، جهش تولید.

برای جهش تولید می‌توان تعاریف متفاوتی تبیین کرد مانند تأمین بازار داخلی با اولویت ساخت ایران، نگاه کردن به توان داخلی و می‌توان جهش تولید را را مصداق آیه ۱۱۲ سوره هود و آیه ۶۰ سوره انفال دانست. رهبری در سخنرانی سوم فروردین خود تعاریف کاملی از جهش تولید ارائه کردند، ایشان فرمودند: رونق تولید یعنی در تولید یک حرکتی به وجود بیاید که این انجام گرفته ولی کافی نیست ما احتیاج به بیشتر از اینها داریم، جهش تولید.

ایشان همچنین با اعلام رضایت نسبی از رونق تولید در سال گذشته خطاب به مسئولین فرمودند: در تولید رونقی به وجود آمد ولی این تولید در زندگی مردم محسوس نیست، جوری عمل کنید که با جهش تولید تغییر محسوس در زندگی مردم پدید آید. ایشان همچنین در بیانات خود در مورد لوازم تحقق جهش تولید فرمودند: جهش تولید لوازمی دارد؛ فقط مسئله این نیست که صاحب سرمایه یا صاحب کارگاه همت بکند برای تولید بشتر؛ این احتیاج دارد به این که تمام دستگاه‌های ذی ربط کار خودشان را انجام بدهند؛ جلوی قاچاق گرفته بشود؛ جلوی واردات بی رویه گرفته بشود، به تولید کننده مشوقهایی داده بشود با کسانی که کمک‌های مالی دولتی سواستفاده می‌کنند برخورد جدی قضایی بشود.

کشور ما دارای یک سند بالا دستی است، سندی به نام بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی که در سال ۹۷ توسط رهبر معظم انقلاب اسلامی تألیف شد. بیانیه‌ای که قرار بود تمام سیاست‌های کشور بر اساس آن برنامه ریزی شود اما به آن بی مهری‌هایی شده. در این یادداشت سعی بر این داریم که لازمه جهش تولید با توجه به گام دوم انقلاب اسلامی را بررسی کنیم.

مدیریت جهادی:

مدیریت جهادی الهام گرفته از ایمان اسلامی و اعتقاد به اصل ما می‌توانیم است. منظور از ما می‌توانیم این است که به توانایی‌های خود باور داشته باشیم و باور داشته باشیم که توانایی لازم برای برون رفت از مشکلات کشور را داریم. تا زمانی که این باور را در خود به وجود نیاوریم به نیروی داخلی باور نداریم و زمانی که به نیروی داخلی اعتقاد نداشته باشیم نه تولیدی شکل می‌گیرد، نه جهش تولیدی.

جوانان

زمانی که از گام دوم انقلاب سخن می گوییم باور به یک کلمه الزامی است، جوانان. جوانان نیروی محرک کشور و محور تحقق نظام پیشرفته‌ی اسلامی هستند. با عزم و اراده‌ی این نیروی تازه نفس و تحصیل کرده است که جهش تولید شکل می‌گیرد. اگر می‌خواهیم که تولید جهش پیدا کند باید کم کم میدان را برای جوانان خالی کنیم و به این نیروی مستعد و کار آمد باور داشته باشیم در تمام ادوار گذشته و در تمام میادین مانند جنگ و اقتصاد و تولید هر گاه اعتماد به نیروی جوان صورت گرفته، این عزیزان جواب این اعتماد را به بهترین نحو داده‌اند. پس اگر خواهان ایستادن بر قله رفیع جهش تولید هستیم باید این کوه پیمایی سخت و طاقت فرسا را به کوه نوردان ورزیده و تازه نفس پسپاریم (جوانان)

عدالت در تقسیم امکانات عمومی

تمام امکانات عمومی کشور باید به صورت مساوی و عادلانه در اختیار تولیدکنندگان کشور قرار بگیرد و نباید اینگونه باشد که یک تولید کننده برای دریافت وامی کوچک هزاران فیلتر و کاغذ بازی اداری را رد کند و در کنارش تولید کننده دیگری به یمن وصل بودن به فلان ارگان دولتی فقط با یک معرفی نامه وامی ده برابر تولید کننده اول دریافت کند. این امر نه تنها باعث از بین رفتن عدالت در بین شرکت‌های تولیدی می‌شود بلکه یأس و نامیدی را در تولید کننده را به وجود می‌آورد و انگیزه و اشتیاق تولید از او گرفته می‌شود.

نیروی انسانی مستعد

جمعیت زیر چهل سال مهم‌ترین نیروی جریان ساز در هر کشوری است و بخش اعظمی از مسِئولیت فعالیت‌های تولیدی بر دوش این جمعیت قرار دارد. ۳۶ میلیون نفر در سنین میانه‌ی ۱۵ تا ۴۰ سال، نزدیک به چهار ده میلیون نفر دارای تحصیلات عالی نشان می‌دهد که کشور ما از لحاظ نیروی انسانی دارای ظرفیت‌های مناسبی است ولی متاسفانه مسئولین در استفاده از این نیروی کار آمد و مستعد غافلند. اگر قرار است که تولید در زندگی مردم محسوس شود باید به دست این جمعیت به عمل آید نه توسط جمعیت پیر و سالخورده پشت میز نشین.

استفاده از منابع مادی کشور و ظرفیت‌های استفاده نشده:

ایران با دارا بودن ۷ درصد ذخایر معدنی جهان، منابع عظیم زیر زمینی، موقعیت استثنایی جغرافیایی میان شرق و غرب و شمال و جنوب، بازار بزرگ ملی، بازار بزرگ منطقه‌ای با داشتن ۱۵ همسایه با ۶۰۰ میلیون نفر جمعیت، سواحل دریایی و… از کشورهای غنی از لحاظ منابع مادی است. ولی متاسفانه ایران از نظر ظرفیت‌های استفاده نشده طبیعی رتبه‌ی اول را داراست! ما برای جهش تولید نیاز به سرمایه داریم. چه انسانی و چه طبیعی. ضروری است که ما دیدگاهمان را نسبت به این ظرفیت‌ها بازتر کرده و از این ظرفیت‌ها برای جهش تولید استفاده کنیم.

اقتصاد مقاومتی

اقتصاد مقاومتی موتور پیشران جهش تولید است. اقتصاد مقاومی سبب می‌شود که ما وارداتمان کاهش و صادراتمان افزایش پیدا کرده و اعتمادمان به نیروی داخلی و جوانان بیشتر شود. این عوامل دست به دست هم می‌دهند و جهش تولید شکل می‌گیرد.

عدالت و مبارزه با فساد

فساد، خصوصاً فساد اقتصادی مانع چرخش روان چرخ دنده‌های اقتصاد می‌شود که این امر تنها سبب عدم جهش تولید بلکه سبب به مشکل بر خوردن تولید نیز می‌شود. در چنین مواقعی ما نیاز به یک روغن کاری اساسی داریم تا چرخ دنده‌های اقتصاد دوباره روان شود. روغن کاری به نام عدالت

تبدیل چالش‌ها به فرصت‌ها

انقلاب اسلامی از زمان تولد خود با چالش‌های متفاوتی رو به رو بوده که این چالش‌ها تا الان نیز گریبان گیر ملت عزیزمان است. اما خوشبختانه در بسیاری از موارد متخصصین ما در حوزه‌های مختلف توانسته‌اند این چالش‌ها را تبدیل به فرصت کنند.

بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی و جهش تولید لازم و ملزوم یک دیگر هستند. یعنی تحقق جهش تولید در گرو برآورده ساختن مطالبات و انتظارات رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی است.

ادامه مسیر فعلی در پیشرفت تولید، چندان کارساز نبوده و می‏بایست اقدام علمی و عملی برای اصلاح وضع موجود و استفاده از ظرفیت‏ها برای آغاز یک حرکت بزرگ، نمود.

این حرکت بزرگ «جهش تولید» دارای مشخصه‏ها و پیش‏نیازهایی است که به آن پرداخته می‏شود.

ایجاد جهش در تولید و اقتصاد، دارای سوابق و تجربیات موفق و البته شکست در کشورهای تازه صنعتی شده در دنیاست. کشورهایی همچون ژاپن، کره جنوبی و چین، توفیقات قابل توجهی را در جهش در تولید کسب کرده و در بسیاری از حوزه‌‏های صنعتی، فاصله خود را با کشورهای پیشرو کاهش داده و در برخی موارد نیز، خود تبدیل به پیشتاز فناوری و صنعت شده‏‌اند. اگرچه تعریف واحدی نمی‏توان برای مفهوم «جهش تولید» ارائه نمود، اما عباراتی همچون

۱) تلاش برای کاهش فاصله علمی، فناوری و صنعتی با کشورهای پیشرو،

۲) نوآوری در صنعت و یافتن مسیرهای جدید و میانبر  

۳) تلاش برای کسب جایگاه پیشتاز در علم، فناوری و صنعت در صحنه بین‏المللی، را می‏توان تعاریف قابل قبول از این مفهوم معرفی کرد.

نسبت «جهش تولید» و گام دوم انقلاب

رهبر معظم انقلاب، در بیانیه راهبردی گام دوم انقلاب مبادرت به ترسیم مسیر آینده انقلاب اسلامی کرده و اقدام برای تقویت کشور، از جمله مقاوم‏سازی اقتصاد با عزم جهادی جوانان با امید، با انگیزه و معتقد به باور «ما می‏توانیم» را یک ضرورت و در عین حال، رمز موفقیت در این حرکت معرفی می‏نمایند. ایشان ضمن اشاره به تجربیات گذشته کشور در فائق آمدن بر مسائل مهم، جوانان را به تعمیق شناخت خود از تاریخ و نیز ظرفیت‏های متراکم کشور برای برداشتن گام‏های بزرگ در مسیر پیشرف کشور، از جمله پیشرفت اقتصادی، دعوت می‏فرمایند. از این رو، می‏توان جهش تولید را یک هدف‏گذاری از جنس گام دوم انقلاب معرفی کرد.

مراحل و سیاست‏های «جهش تولید»

اگرچه پرداختن به مفهوم «جهش تولید» از سابقه نظری و تجربی کافی در کشور برخوردار نیست، اما مرور بیانات مقام معظم رهبری در حوزه جهش علم و فناوری در سالیان اخیر نشان می‏دهد می‏توان چهار مرحله اصلی مبتنی بر اندیشه معظم له، به شرح زیر ترسیم نمود:

شکل ۱- مراحل جهش تولید

بر اساس شکل فوق و نیز تجربیات بین‏المللی در حوزه جهش تولید، سیاست‏ها و اقدامات ذیل برای تحقق شعار سال پیشنهاد می‏شوند:

سیاست اصلی ۱: یکپارچه‏ سازی و بسیج ظرفیت‏ها و توانمندی‏ها:

مدیریت قوی، متمرکز و تخصصی جهش تولید
مدیریت دانش و مستندسازی مسائل و راهکارهای فناورانه واحدهای تولیدی
ایجاد ثبات در تامین مواد اولیه واحدهای تولیدی
تجمیع فعالیت‏های تحقیق، مهندسی و توسعه
تخصیص بودجه پژوهش استان به جهش تولید
کمک به تشکیل شرکت‏های خصوصی و یکپارچه‏کننده محصولات
کمک به توسعه بازار داخل و خارج شرکت‏ها
نظارت مستمر بر فرایند خرید ماشین‏آلات و انتقال فناوری
ایجاد شبکه مشاوران حرفه‏ای فنی
ایجاد چشم‏انداز تحقیق و توسعه در صنعت
کمک به شکل‏گیری شرکت‏های دانش‏بنیان جدید و کوچک حول صنایع اصلی با هدف تولید ماشین‏آلات مورد نیاز صنایع بزرگ‏تر
اتخاذ سیاست‏های مالی و مالیاتی تشویقی زمان‏دار و پلکانی برای حمایت از تولید بیشتر

سیاست اصلی ۲: تقویت توانمندی‏های فنی و مهندسی:

شناسایی نیازهای واحدهای تولیدی به فناوری و ماشین‏آلات مورد نیاز
شناسایی فناوری‏های کلیدی و گلوگاهی و برنامه‏ریزی برای تسلط بر آن‏ها
شناسایی نحوه اکتساب فناوری‏های مورد نیاز
انجام مستمر پیمایش نوآوری و حمایت از صنعتگران نوآور
برگزاری دوره‏های آموزشی و مهارتی برای صنعتگران و کارکنان صنعتی
کمک به حل مسائل فرایندی و مدیریتی، کاهش هزینه‏ها و افزایش بهره‏وری
تقویت تیم‏های نگهداری، تعمیرات، مهندسی معکوس و کپی‏کاری

سیاست اصلی ۳: تمرکز بر خلق فرصت‏های جدید:

رصد فرصت‏های جدید فناورانه و تولید در دنیا

جذب سرمایه‏‌گذاران خارجی مشروط به ایجاد فرصت‏های جدید برای شرکت‏های داخلی

سه سطح اصلی چالش­‌های اقتصاد کشور

 جهش تولید یک راهبرد تهاجمی علیه تحریم است و در ادامه ظرفیت‌های گسترده کشور را برای جهش تولید در ابعاد مختلف برشمردند و افزودند: جمهوری اسلامی ایران توانست در حوزه توسعه منابع انسانی سرمایه­‌گذاری سنگینی داشته باشد، در حوزه علم و دانش، انرژی و ایجاد زیرساخت‌های مختلف و موقعیت جغرافیایی کشور در کریدور تجاری و مجاورت با کشورهای پرجمعیت و سواحل طولانی کشور همه و همه بیانگر امکان­پذیر بودن جهش تولید است، چالش­‌ها در سه سطح مطرح است؛ اول در سطح راهبردی؛ چالش اصلی در مسیر تولید  هم راستاسازی خرده سیستم­‌های پولی، مالی، تجاری و اداری با تولید است، به‌گونه‌ای که «تولیدمحوری» در همه­ای این خرده سیستم­‌ها باید دیده شود.

غیر تولیدی بودن اقتصاد، اَبَرچالش پیش روی ایران

ارزیابی دقیق نشان می­‌دهد ابرچالش اقتصاد ایران غیر تولیدی بودن اقتصاد است. به‌طور مثال نظام بانکی باید در خدمت تولید باشد و سهم اعتبارات تولید باید پیشتاز باشد و این نسبت در ابتدای هرسال توسط بانک مرکزی به بانک‌ها ابلاغ گردد. نظام تجاری باید با تشویق صادرات موجب جهش تولید شود. نظام تجاری و سیستم تعرفه‌­ها بایستی به‌دوراز فشارها و کاملاً تولید محور شود و ماده ۲۲ قانون دائمی برنامه­‌های توسعه که مجوز واردات به‌صورت عام می‌­دهد اصلاح شود. گفته‌شده که اگر یک شرکت دانش‌بنیان بخواهد ماشین­‌آلات وارد کند باید با ارز آزاد باشد، ولی واردات محصولات نهایی همان تولید با ارز ۴۲۰۰ تومانی است و این ضد تولید است.

 دوما لازم است در سطح میانی سه وزارت محوری صنعت، معدن و تجارت، وزارتخانه جهاد کشاورزی و وزارت امور اقتصادی و دارائی با یک برنامه­ریزی هماهنگ عمل کنند و در چهار محور برنامه‌­ریزی کنند. چالش دیگر در سطح سوم یعنی سطح بنگاه‌ها نیز بهره‌­وری باید محور کار قرار گیرد. بهره­‌وری می­‌تواند یک‌سوم رشد اقتصادی کشور را محقق سازد و سهم مهمی در جهش تولید دارد.

جهش تولید تنها پاسخ به تحریم­ها نیست، بلکه حمله به تحریم­ها است

رهبر فرزانه انقلاب با خوانش دقیق نقشه دشمن و پیش­‌بینی حملات آتی آن‌ها راهبرد تهاجمی را اعلام کرده‌­اند؛ جهش تولید تنها پاسخ به تحریم‌­ها نیست بلکه حمله به تحریم‌­ها است و اگر این راهبرد به‌دقت عملیاتی شود استقلال کشور را به قله­‌های بلندی ارتقا خواهد داد. وابستگی اقتصادی، استقلال ملی را خدشه‌­دار می­سازد و دست ما را زیر سنگ دشمن غدّار قرار می­‌دهد. اغلب صاحب‌نظران و نظریه‌­پردازان حوزه رهبری معتقدند که یکی از ویژگی‌های برجسته رهبران استراتژیک، قدرت تبدیل تهدید به فرصت است.

فارس/