بسیاری از افراد زمانی که به گذشته خود نگاه می کنیم، با وجود اینکه موفقیت هایی داشته ایم اما تصمیمات و رفتارهای اشتباه و گاهی احمقانه زیادی هم داشته ایم. با این حال اگر کمی دقیق تر به این موضوع نگاه کنیم متوجه می شود که موضوعاتی که امروز آنها را زیر سوال می بریم و به نظرمان اشتباه و احمقانه است، در زمان خودش به احتمال زیاد درست ترین و بهترین تصمیمی بوده که گرفته ایم. کتاب توهم باهوشی، نوشته دوید مکرینی که دکتر میثم شکری ساز آن را به فارسی برگردانده است، شرح این ماجرا است که ما انسان ها به دلیل باورهای غلط خود درست به کارها و تصمیماتی می زنیم که تصور می کنیم از روی دانایی و باهوشی است، اما واقعیت این است که ما آنقدرها هم باهوش نیستیم و به همین دلیل دچار خطا و اشتباه می شویم و تصور می کنیم که بهترین و درست ترین کار را انجام داده ایم.

یکی از تصوراتی که شاید بسیاری از ما داشته باشیم این تصور است که از اینکه چه زمانی تحت تاثیر قرار می گیریم آگاه هستیم و تاثیرش را در رفتارمان می بینیم. اما آیا واقعا این باور درستی است؟ واقعیت این است که ما انسان ها از آنچه در ضمیر ناخود آگاه مان در جریان است، کاملا بی اطلاع هستیم. تجربیات را از یک جهت می توان به دو دسته خود آگاه و ناخود آگاه تقسیم کرد. ما در هر لحظه از زندگی در حال این تقسیم بندی هستیم و در نتیجه این امکان وجود دارد که سیستم تصمیم گیری از روی اختیار عمل کند و یا از روی قسمت ناخودآگاه به نتیجه ای برسیم.

برای مثال به شکل خود آگاه می توانید با تغییر فشار پا بر روی پدال گاز و تغییر محل دست ها بر روی فرمان رانندگی کنید، و در عین حال با دوستانتان حرف بزنید و اجازه دهید تا قسمت های دیگر مغز کنترل بخشی از رانندگی را به عهده بگیرید. با این کار در واقع ضمیر ناخودآگاه خود را به عنوان یک عضو از تجربیات خود قبول کرده اید، با این حال دوست دارید که آن را چیز جدایی از ذهن ببینید. در ذهن همه از دانشمند گرفته تا یک انسان معمولی همیشه افکاری وجود دارد که باعث گمراهی او می شود.

موضوعی به اسم طرز فکر شناختی وجود دارد که از الگوهای قابل پیش بینی رفتارها و افکار تشکیل شده که باعث می شود تصمیمات غلطی بگیرید. این طرز فکر از بدو تولد با ماست و به همین دلیل است که اصلا متوجه آن نمی شویم. برداشت مثبت نسبت به خود برای بیشتر افراد موضوع مهمی است و به همین دلیل ساختار ذهن ما در این راستا فعالیت می کند. طرز فکر شناختی باعث انتخاب غلط، قضاوت نادرست و دیدگاه های اشتباه می شود. یکی از نمونه هایی که این موضوع را ثابت می کند، اشاره به این مسئله است که همه ما به دنبال اطلاعاتی هستیم که باور ما را تایید می کند و اطلاعاتی را که مخالف با این باورها باشد نادیده می گیرم. به این موضوع طرز مبتنی بر تایید گفته می شود. حال که با این موضوع آشنا شدید، شاید برایتان جالب باشد که بدانید تمام کتاب ها و وب سایت هایی که برایتان جالب است نتیجه مستقیم همین طرز مستقیم  همین طرز فکر است.

در ضمیر ناخودآگاه تجربیات پیوسته در حال تکاپو هستند تا برای ضمیر خود آگاه پیشنهاداتی داشته باشند. به همین دلیل است که در موقعیت های مشابه می توانیم به بینش خود مراجعه کنیم. درست بر عکس، اگر موقعیت جدیدی پیش آمد، باید از ضمیر خود آگاه خود استفاده کنید. انسان پیوسته در حال تغییر بین تاثیر احساسات و دلیل و دستورهای عملی و خودکار است. خود واقعی شخصیتی بسیار بزرگتر و پیچیده تر از چیزی است که از خود می دانیم. اگر رفتار ما نتیجه زمینه سازی اولیه باشد، نتیجه پیشنهادات در مورد رفتار از ناخودآگاه تحویل داده می شود. به همین دلیل است که اغلب داستان هایی را از خود در می آوریم تا احساسات، تصمیمات و حرکات خود را توضیح دهیم.

ادراک تحت تاثیر

بعد از اینکه چیز جدیدی را متوجه می شوید، حس می کنید که قبل از آن چقدر نادان بوده اید و اشتباه کرده اید. این باور اگر چه به ظاهر درست می رسد، اما یک باور غلط است. باور درست این است که شما اغلب به چیزهایی که به تازگی یاد گرفته اید نگاه کرده و حس می کنید که از قبل آن را می دانستید و یا آن را  باور داشته اید. می دانستم که می بازم، دقیقا همانی چیزی که در موردش فکر می کردم، اتفاق افتاد، میدانستم که این اتفاق میفتد، حتما این سوالات را بارها استفاده کرده اید؟ چقدر آنها را باور دارید؟

نکته اینجاست که همه دوست دارند خاطرات شان را به شکلی تغییر دهند تا زمانی که چیز قابل پیشبینی اتفاق میافتد، احمق به نظر نرسند. زمانی که چیزی را یاد می گیرید، آرزو می کنید که ای کاش آن را از قبل می دانستید. بنابراین در فکر می کنید که آن را از قبل می دانستید و به این روند ادامه می دهید. این گرایش قسمتی از تمامی انسان هاست و به آن ادراک تحت تاثیر گفته می شود. تحقیقات نشان می دهد که انسان زمانی که پیرتر می شود، به تفکرات قدیمی خود تمایل بیشتری دارد. علاوه بر این قبول اطلاعات متناقض با آنچه از قبل با آن آشنا هستند برایش بسیار سخت تر می شود. نتایج نشان می دهد که آموزش مهارت های جدید به افراد پیر تقریبا امکانپذیر نیست.

کتاب توهم باهوشی با ترجمه روان دکتر میثم شکری ساز از آن دسته کتاب هایی است که شما را با دید جدیدی نسبت به مسائل پیرامون تان آشنا می کند. آنچه تا دیروز فکر می کردید درست است و در نتیجه بر اساس آن تصمیم گیری می کردید، پس از خواندن این کتاب زیر سوال می رود. کتاب توهم باهوشی برای آن دسته از افرادی که به اندیشه و تفکر علاقه دارند کتاب بسیار جذاب و خواندنی است.