گروه اقتصاد کلان بازارنیوز: بهروز محبی نجم آبادی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی در سیزدهمین نشست اقتصادی بازارنیوز، پیرامون موضوع اصلاح ساختار بودجه اظهار داشت: این موضوع مدت هاست که مطرح است و مقام معظم رهبری هم بر آن تاکید داشتند، ولی این اتفاق آنگونه که باید نیفتاده است. مباحث کلی که در بحث اصلاح ساختار بودجه  است را بیان می‌کنم.

*وابستگی به نفت، نخستین مشکل بودجه کشور

محبی نجم آبادی بودجه بدون نفت را اولین موضوع اصلاح ساختار بودجه دانست و اظهار داشت: نخستین مسئله، بودجه بدون نفت است که وابستگی تک محصولی پاشنه آشیل برای اقتصاد کشور است. سال‌ها پیش مقام معظم رهبری بیان کردند که بودجه مستقل از نفت باشد. این اتفاق نیفتاد و سال به سال وابستگی بیشتر شد؛ البته صادرات غیر نفتی سهم قابل توجهی دارد و به این مقوله توجه شده است.

وی افزود: امروز در مرحله‌ای هستیم که امریکا و هم پیمانانش در بحث تحریم‌ها به صورت کاملا جدی، فراگیر و بسیار گسترده تحریم‌های نفتی را علیه ایران اعمال کردند که شاید سختترین دوران فروش نفت برای دولت ایران است. گرچه روش‌هایی برای فروش نفت وجود دارد و آقایان هم در جلسات ذکر می‌کنند که توانایی وجود دارد و می‌شود آن را توسعه داد. لکن مسئله مهم اینجاست که ما از این تهدید چگونه می‌توانیم به عنوان فرصت استفاده کنیم. امریکا صادرات نفت خودش را محدود کرده و ما را هم تحریم؛ اما این کار برای خودش فرصت است، ولی برای ما تهدید. این مفاهیمی است که باید با تامل به آن نگاه کرد.

*کشور پرهزینه اداره می‌شود

محبی نجم آبادی مسئله بعد را کاهش هزینه‌ها دانست و گفت: همه کسانی که با نیرو‌های اجرایی و سایر ارکان حکومت سر و کار دارند، می‌دانند کشور ایران خیلی گران اداره می‌شود. جذب نیرو و هزینه کرد‌هایی که اتفاق می‌افتد در ادارات سازمان‌ها و نهادها، به نظر می‌رسد مسئله‌ای است که باید جدی به آن پرداخته شود که این کاهش هزینه‌های غیر ضرور است.


* لزوم مولدسازی دارایی‌های دولت

عضو کمیسیون برنامه و بودجه پیرامون مولد سازی دارایی‌های دولت و افزایش بهره وری به عنوان مسئله بعدی در اصلاح ساختار بودجه اظهار داشت: مسئله بعد بحث مولد سازی دارایی‌های دولت و نهاد‌ها در کشور است. یکی از مسئولین سابق می‌گفت ما سند داشتیم ملکش دست ما نبود، ملک داشتیم سندش با ما نبود، این نکته جالبی است. دست اندازی‌هایی به خیلی از املاک دولتی پیرامون شهر‌ها شده که این‌ها را باید دقیقا مشخص کنیم که کجای کار هستیم و به مولد سازی اینها، توجه کنیم.  
وی افزود: بحث بهره وری در اقتصاد ایران مسئله جدی است. بسیاری از اقتصاددانان معتقدند ما در کشور حداکثر استفاده را از منابع نمی‌کنیم و در بخش بهره وری به صورت جدی دچار مشکل هستیم؛ بنابراین یکی از نکات جدی این است که مولدسازی دارایی‌ها اتفاق بیفتد. این‌ها مسائلی است که مطرح شده و مجلس به دنبال صدور احکامی است که اجرایی شدن این موارد را دنبال کند.


*مجلس به بودجه شرکت‌های دولتی توجه نداشته است

محبی نجم آبادی مسئله بودجه شرکت‌های دولتی را مسئله‌ای مغفول و مهم دانست و اظهار داشت: مسئله مهم دیگر این است که ما با بودجه عمومی در مجلس کار داریم، اما بودجه شرکت‌های دولتی چه؟ زمانی مقام معظم رهبری به مجلس دهم فرموده بودند که نور افکن را بیندازید بر شرکت‌های دولتی. تقریبا ۴ برابر بودجه عمومی آنجاست و متاسفانه اصلا در معرض نگاه دقیق نمایندگان قرار نمی‌گیرد و خیلی راحت احکامش نوشته می‌شود و مواد و تبصره‌ها نوشته و امضا می‌شود و شاید بسیاری از مشکلات کشور، مثل حقوق‌های نجومی و پاداشت‌های آنچنانی و عدم شفافیت‌ها حاصل از همین است.

وی افزود: من دیدم در یک طرح مطرح شده بود که  شفافیت اتفاق بیفتد و درآمد‌های مستمر و غیرمستمر افراد شفاف شود، اما در میانه راه بحث درآمد‌های غیر مستمر حذف شده بود؛ بنابراین بحث پاداش‌ها و مسائلی که مردم روی آن‌ها حساسند و همه ما معتتقدیم که نباید باشد، حذف شد.

وی ادامه داد: لذا بودجه شرکت‌های دولتی و همچنین زیر نظر وزارت نفت باید بررسی شود و نظارت بر این‌ها در دستورکار مجلس قرار گیرد و ما بدانیم که چه اتفاقاتی در حال رخ دادن است.


*نظارت بر عملکرد بودجه باید شفاف باشد

محبی نجم آبادی، پیرامون موضوع نظارت برخط بر عملکرد بودجه اظهار داشت: بر مسئله بعد، نظارت برخط بر عملکرد بودجه است. این که به صورت برخط بدانیم چه اتفاقی می‌افتد. حتی گزارش تفریغ بودجه هم با فاصله زیادی منتشر می‌شود. دیوان محاسبات هم طبق قولی که داده، همین است که برخط مباحث را پیگیری کنند و هزینه کرد‌ها را کنترل کنند. در تفریغ بودجه سال ۹۷ که منتشر شد، فقط ۳۲ درصد از بودجه محقق شد و ۶۸ درصد انحراف از مسیر بودجه داشتیم. این پیام جدی دارد و آن پیام این است که مدل بودجه نویسی ما به گونه‌ای است که عملیاتی نیست. یعنی آنچه که می‌نویسیم وقتی وارد حوزه عمل می‌شود، مشهود است که کاملا عملیاتی نیست و انحرافات جدی دارد.

وی افزود: تغییرات نهادین بودجه، ارتقای شفافیت و انضباط مالی و اصلاح رویه ها، نظام تامین و تخصیص، ایجاد و ایفای تعهدات پرداخت، جامعیت سند بودجه، ارتقای بودجه به سند مالی حاکمیت، اصلاح فرایند تصویب در مجلس، تعدیل بودجه بر اساس آمایش سرزمینی، اجرای بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد و تقویت نهادی بودجه از مسائل نهادینی است که دولت این‌ها را مطرح کرده است.

وی ادامه داد: مبحث بعد هزینه کرد کارا مطرح شده در مقوله بودجه که مجلس هم این حساسیت را دارد. در کشور ما عده‌ای هستند که حداقل معیشت خود را ندارند. نظام باید بر اساس قانون اساسی، مشکل اشتغال و مسکن را حل کند، اما حاکمیت وظیفه‌اش را در این مورد به درستی انجام نداده است.

 

* ۸۰ میلیون نفر در ایران یارانه می‌گیرند

 محبی نجم آبادی، پیرامون اصلاح نظام یارانه‌ها در راستای اصلاح ساختار بودجه گفت: در مسیر بهره وری اصلاح نظام یارانه‌ها یکی از مسائل جدی است که باید اتفاق بیفتد. خیلی عجیب است که ۸۰ میلیون نفر  در ایران تقریبا یارانه می‌گیرند. ما یقین داریم که نزدیک به ۱۵ تا ۲۰ میلیون نفر اصلا متوجه نمی‌شوند که این مبلغ به حسابشان وارد شده به دلیل درآمد بالایی که دارند و من تعجب می‌کنم که چرا دولت اقدامی درباره این موضوع نمی‌کند.

وی افزود: طرف نماینده مجلس می‌شود، ولی هنوز یارانه دریافت می‌کند. بحث فقط یارانه نقدی مستقیم نیست، یارانه‌ها ابعاد گسترده‌ای دارند؛ لذا باید دقت بیشتری کنیم، زیرا ضریب جینی در حال افزایش برای ما، یکی ازخطرات جدی محسوب می‌شود که آقایان باید به آن توجه کنند. این که مردم با صندوق رای قهر می‌کنند این پیام روشنی دارد و اگر کسی این پیام را دریافت نکند، ممکن است زمانی آن را دریافت کند که دیر شده باشد.

وی اضافه کرد: آنچه که جامعه را عذاب می‌دهد، تبعیض‌ها و بی عدالتی هاست. بسیاری از جوان‌ها و به ویژه توده خاصی از مردم که تحت فشارند به شدت گله مندند. ما از وقتی که نماینده شدیم بسیار مراجعه داریم که واقعا غم انگیز است. این که افراد به ما مراجعه می‌کنند که هرجا شد ما را بفرست برای کار و ما نتوانیم کاری انجام دهیم، پیام خاصی دارد.


*نظام ارزیابی قیمت و کیفیت پروژه‌های عمرانی باید اصلاح شود

عضو کمیسیون برنامه و بودجه، پیرامون موضوع اصلاح نظام ارزیابی قیمت و کیفیت پروژه‌های عمرانی اظهار داشت: پروژه‌های ما بسیار گران انجام می‌شود. نوسازی مدارس ساختمان سازی می‌کند و در استان ما تا ۵۰ درصد با قیمت پایین تر، مستحکم‌ترین ساختمان‌ها را می‌سازد. طوری شده که خیلی از ادارت پروژه‌های خود را به اداره نوسازی می‌دهند، چون مجموعه متعهدی هستند که کار را خوب انجام می‌دهند. این پیام روشنی دارد که در خیلی از موارد، داریم مسیر را  گران طی می‌کنیم.

وی افزود: در پروژه‌های جاده سازی، من تعجب می‌کنم به شکل فزاینده و گران کار انجام می‌شود و هیچ پژوهشکده و مجموعه علمی روی این موضوع کار نکرده که چگونه این هزینه‌های جاده سازی را کم کنیم و کیفیت آن‌ها را بالا ببریم. شما طول عمر جاده‌ها در ایران را ببینید با چه سرعتی این‌ها تخریب می‌شوند. قواعد درستی هم نداریم؛ مثلا تریلری که عبور می‌کند بارش سنجیده نمی‌شود که چقدر متناسب با جاده است. این یعنی کار غیرعلمی می‌کنیم و بعد در نهایت دائما آسفالتش را روکش می‌کنیم.

محبی نجم آبادی تاکید کرد: مطالبی را که عرض کردم همه نتیجه مراکز پژوهشی و کار علمی است. یک حرفی را آقای قالیباف به شکل برجسته مطرح کردند مبنی بر کارآمدسازی، هوشمندسازی، مردمی سازی و شفاف سازی که این‌ها مطالب ایشان نیست هم نتیجه مراکز تحقیقاتی دقیقی است که به این نتیجه رسیدند.

*کمیته اصلاح ساختار بودجه در کمسیون برنامه تشکیل شده است

این نماینده مجلس از تشکیل کمیته اصلاح ساختار بودجه در کمیسیون برنامه و بودجه سخن گفت و اظهار داشت: در کمیسیون برنامه و بودجه کمیته‌ای تشکیل شده به نام کمیته اصلاح ساختار بودجه که این کمیته جلساتی را داشته در این سه ماه گذشته که احکامی را در بنویسد در چارچوب مسائلی را که می‌دانیم در کلیت بودجه دچار مشکل است تا  بتوانیم این احکام را بر بودجه ۱۴۰۰ سوار کنیم.

وی در پایان افزود: به هر حال تغییرات جدی در ساختار بودجه کار راحتی نیست و نیازمند کار علمی گسترده و استفاده از سوابق سایر کشورهاست که مرکز پژوهش‌ها و دولت روی این مو ضوع کار کردند و کلیتی در باب اصلاح ساختار بودجه را در این سال‌ها و در چندماه اخیر مطرح کردند. احکام اجرایی این‌ها باید نوشته شود و ما باید ریز شویم که کجا باید این کار را انجام دهیم. آنجاست که کار سخت می‌شود و دقت و جامعیت زیادی را می‌طلبد.

(پایان قسمت اول نشست)