گروه نفت و انرژی بازارنیوز- بهزاد قبادی؛ بیست و یکمین نشست اقتصادی بازارنیوز با حضور «هادی بیگی‌نژاد»، دبیر کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، پیرامون بررسی بودجه انرژی در لایحه بودجه ۱۴۰۰ برگزار شد که مشروح آن را در زیر می‌خوانید؛


*بازارنیوز/ بسم الله الرحمن الرحیم؛ موضوع فروش ۲.۳ میلیون بشکه نفت در روز که در لایحه بودجه آمده، مهمترین موضوع این روز‌های بودجه‌ای کشور است. درباره آن توضیح می‌دهید که این رقم از کجا آمده است؟

بیگی‌نژاد| مشخص نیست این رقم از کجا آمده است. فکر هم می‌کنم که خود مجموعه دولت هم نمی‌داند از کجا آمده است. ظاهر قضیه این است و اطلاعات بیشتری هم وجود ندارد. به نظر می‌رسد یک رقمی را فقط، چون بالای دو میلیون بود، گذاشتند. در درس‌های علوم سیاسی، می‌گویند اگر تحلیلی ارائه می‌کنید باید مستنداتی هم برای آن بیاورید.
‌
می‌گویند ۲.۳ میلیون بشکه در روز، خیلی خوب. آیا می‌توانیم بفروشم؟ می‌گویند هرچی فروختیم که فروختیم، اگر به خارجی‌ها نفروختیم به داخل کشور می‌فروشیم و اگر هم نشد به صورت اوراق سلف به فروش می‌رسانیم. بالاخره یک طوری می‌فروشیم. اگر هم نفروشند، با قیمت ارز مسئله را جبران می‌کنند.

ما در سال ۹۹ از رقم‌های پایین شروع کردیم و تمام تلاش خود را انجام دادیم تا به بالای ۵۰۰ هزار بشکه رسیدیم. اوراق را هم دو قسمت گذاشتند، یکی اوراق ارزی و اوراق ریالی. با این‌ها می‌توان استناد کرد که رقم ۲.۳ میلیون مبنای خاصی ندارد.

*بازارنیوز/ به نظر شما علت دیگری از فروش ۲.۳ میلیون بشکه وجود دارد؟

بیگی‌نژاد| بودجه یک بخش سیاسی دارد که روح حاکم بر آن است. این روح نشان می‌دهد که تحریم‌ها برداشته می‌شود و ما می‌توانیم با مذاکراتی که با آمریکایی‌ها انجام می‌دهیم، ۲.۳ میلیون بشکه را بفروشیم و اگر هم نتوانستیم بفروشیم، یک فروش خوبی خواهیم داشت. علامتی هم به طرف مقابل داده ایم که ما آماده مذاکره ایم.

وقتی به طرف مقابل می‌گویید بودجه را چگونه بسته اید، آن طرف پیش خود محاسبه می‌کند که شما محتاج هستید. وقتی برای میزان درآمد حاصل از این فروش نفت، هزینه در نظر گرفتیم، در اصل به طرف غربی می‌گوییم که احتیاج داریم. طرف مقابل می‌داند که سر بزنگاه ۸۰ میلیون نفر محتاج این درآمدند. نتیجه این می‌شود که دولت تصمیم می‌گیرد مذاکره کند و امتیازاتی بدهد تا بتواند امتیازاتی دریافت کند.

رئیس‌جمهور نامه نوشت خدمت رهبر انقلاب و درخواست کرد که اگر امکان دارد، سهم ۳۸ درصدی صندوق توسعه از میزان فروش نفت را به ۲۰ درصد کاهش داده تا مابقی را در بودجه عمومی هزینه کنند. رهبری اقدامی انجام دادند که برای ما خیلی جالب بود. ایشان گفتند ایرادی ندارد، ولی به دو شرط؛ یکی این که این کاهش تا سقف یک میلیون بشکه در روز است و میزان بیشتر از آن را شامل نمی‌شود. دوم این که اگر بیشتر از یک میلیون فروختید، بدهی گذشته دولت به صندوق را باید بپردازید. طبق برآوردی که انجام دادیم، سررسیدشده بدهی‌ها تا ۱۴۰۰ حدود ۱۳ میلیارد دلار و کل بدهی دولت به صندوق (مجموع سررسیدشده‌ها و آن‌هایی که هنوز مهلت دارند) بالای ۲۴ میلیارد دلار است. تقریبا دولت سال ۱۴۰۰ هر چقدر نفت بیشتر از یک میلیون بشکه در روز بفروشد باید به صندوق توسعه واریز کند.

رهبری همچنین با برداشت حدود ۳ میلیارد دلار از صندوق توسعه برای برخی مصارف که دولت در لایحه آورده، مخالفت کردند. علت این مخالفت این است که ما اصلا برای چه صندوق توسعه ایجاد کردیم؟ برای این است که هر وقت کم آوردیم از آنجا تامین کنیم؟ صندوق برای این است که کار‌های زیربنایی با آن انجام شود، نه این که مدام از آنجا تامین سرمایه کنیم. این نامه یعنی رد کلیات بودجه؛ از آن روز تا به حال همه در مجلس منتظر نشسته اند تا ببینند چه می‌شود. با این وجود جلسات متعددی شکل گرفته که بررسی کنیم کلیات لایحه باید تایید شود یا خیر.

از یکی از اعضای کمیسیون برنامه و بودجه پرسیدم که قرار است چه کنید؟ گفت نوبخت در جلسه‌ای گفته که شما (نمایندگان) هر چه بنویسند ما (دولت) قبول داریم. هنوز مشخص نیست چه می‌شود. یکی از مواردی که پیش‌بینی می‌شود، افزایش نرخ ارز است؛ ولی ممکن است طور دیگری رفتار کنند. گفته می‌شود نرخ دلار را با ۱۷ هزار تومان هم بسته اند که ما این را در لایحه ندیدیم.


*بازارنیوز/ اخیرا بازدیدی از گمرکات داشتید؛ علت چه بود و چه نتایجی به همراه داشت؟

بیگی‌نژاد| بازدیدی که داشتیم از یک برنامه ذهنی نشأت گرفته بود. برنامه این بود که همه کالا‌هایی که وارد کشور می‌شود و تمام کالا‌هایی که در داخل کشور می‌سازیم را در یک سامانه ثبت کنیم. این دو را کنار هم بگذاریم تا برای همه شفاف باشد که چه کالایی تولید و چه کالایی وارد می‌شود. در این صورت می‌توانند برخی از کالا‌ها را وارد نکرده و از اقلام داخلی استفاده کنند.

در مرحله اول، گمرکات را دیدیم تا متوجه شویم آنجا چه اتفاقی می‌افتد. آیا می‌شود چنین کاری را انجام دهیم؟ که با یک مسئله جدیدی به نام «زبان مشترک» مواجه شدیم. یعنی بین گمرک، تولید کننده، مصرف کننده و همه نهاد‌های کشور، یک زبان مشترک برای کالا وجود ندارد. مثلا کدی که برای کالا در گمرک است، با کد مصرف کننده متفاوت است. به همین دلیل طراحی یک زبان مشترک برای این کار لازم است.  

یک مزیتی که این کار دارد این است که مثلا اگر یک قطعه ساز داخلی خواست کالایی تولید کند، بداند این کالا برای فلان شرکت می‌رود. خریدار کیست و با چه قیمتی خریده؛ بعد یک تولید کننده دیگر، کالا را با قیمتی پایین‌تر و کیفیت بهتر می‌تواند به مصرف کننده بفروشد. وقتی سامانه‌ای شکل بگیرد همه می‌توانند راجع به آن نظر بدهند.


*بازارنیوز/ سامانه جامع تجارت را برای همین کار داریم، ولی گویا اختلاف بین گمرک و وزارت صمت وجود دارد. جه کسی همراهی نمی‌کند؟

بیگی‌نژاد| همه نهاد‌ها به این کار راضیند، ولی ما در کشور مشکلی به نام «جمع‌کنندگی» داریم. جمع کننده کار نداریم. بین گمرک و وزارت صمت چه کسی می‌خواهد کار را جمع کند. الان خیلی از کالا‌ها را وارد می‌کنیم که همان را در داخل می‌سازیم. سازنده گلایه می‌کند که از او نمی‌خرند؛ چون هیچ جا ثبت نشده که او این کالا را در داخل تولید می‌کند. یکی از مشکلات این است که کالا را با اسم «سایر» وارد می‌کنند. اصلا  نمی‌دانیم چه چیزی وارد می‌شود. بعد می‌گویند چرا از تولید داخل حمایت نمی‌کنید؛ از کدام کالا باید حمایت کنیم؟ این سایر را چه کسی می‌سازد؟

مشکل دیگر این است که شما کالایی را می‌سازید و من این کالا را احتیاج دارم؛ ولی کد شما با کد من متفاوت است؛ بنابراین مصرف کننده، تولید کننده را پیدا نمی‌کند و لذا کالا را از خارج وارد می‌کند.

هدف ما این بود که همه کالا‌هایی که وارد می‌شوند و همه آن‌هایی که در داخل توان ساخت دارند ثبت شوند تا ما ردیابی و مدیریت کنیم که آن کالا را در داخل بسازیم. این کار چند حسن دارد که از جمله آن ایجاد اشتغال است. همچنین از خروج ارز جلوگیری کرده و تحریم‌ها را هم بی اثر می‌کند.



*بازارنیوز/در اسناد بالادستی بر عدم خام‌فروشی تاکید شده؛ مجلس چه اقدامی در این زمینه در نظر دارد؟

بیگی‌نژاد| یکی از کار‌هایی که مجلس پیگیری می‌کند جلوگیری از خام فروشی است که مسئول این کار در کمیسیون انرژی من هستم. چند نکته برای این کار لازم است. اولین مطلب، نرم افزاری است. یعنی اول احتیاج داریم که فکر کنیم چه مسیری باید طی شود. پالایشگاه‌ها یک موضوعی دارند به عنوان ضریب بیشینگی که کالایی که تولید می‌کنند در چه مرحله‌ای است. مثلا یکی از پالایشگاه‌ها می‌خواهد تا دو مرحله فرآوری انجام دهد، یکی تا چهار مرحله. این یک مسیر است که ما پالایشگاه‌ها را ارتقا دهیم.

مطلب دوم، نسبت محصولات است. وقتی محصولاتی را تولید می‌کنیم نسبت آن‌ها باید چگونه باشد. مثلا در قانون جدید برای ایجاد پتروپالایشگاه ها، تشویق کنند که پالایشگاه‌ها مازوت کمتری تولید کنند. پالایشگاه چند خروجی از جمله LPG و نفتا دارد. می‌توانیم این‌ها را با توجه به محصولی که می‌خواهیم، به طور نسبی تغییر دهیم.

مطلب بعدی این است؛ بعد از این که محصولات را تولید کردیم به کجا بدهیم؟ همین گونه صادرکنیم یا به پتروشیمی‌ها بدهیم؟ به عنوان مثال، زنجیره کربن C۵ تا C۱۲ را نفتا می‌گویند. این را می‌توانند بشکنند و به مواد دیگر تبدیل کنند. همچنین می‌توان خود این محصول را صادر کرد. اگر به پتروشیمی بدهیم می‌توان به مواد دیگر مثل اتیلن و پروپیلن تبدیل کرد. بعد این را به پلی اتیلن و پلی پروپیلن تبدیل کند.

مسیر را نگاه کنید. از نفت خام رسیدیم به پلی ها. حالا این پلی اتیلن و پلی پروپیلن را چرا تولید کنیم؟ بازاریابی ما چگونه است؟ مثلا پلی پروپیلن تولید کنیم تا به ترکیه صادر کنیم. حتی همین هم خام فروشی است. همین را می‌توانیم در داخل تبدیل به پارچه مورد استفاده در ماسک‌های طبی کنیم. آن فکری که بازاریابی و مسیر را طراحی کند که چه کار می‌توان انجام داد را نداریم. هنوز در کشور ما نقشه راه برای این موضوع تهیه نشده است.

از وزیر نفت سوال نشده که نقشه راه و اساس آن برای ادامه کار صنعت نفت کشور چیست. مثال می‌زنم. پتروشیمی‌های ما مبتنی بر گاز است. چرا از نفت استفاده نمی‌کنیم. چاه‌های نفت را  سرکوب کردیم، چون نتوانستیم برداشت کنیم.


*بازارنیوز/ صحبت‌هایی درباره کیفیت پایین بنزین‌های تولید داخل مطرح شده که علت آلودگی‌های شدید هوا در روز‌های اخیر را همین علت می‌دانند. تا چه حد این مورد صحیح است؟



بیگی‌نژاد| من اخیرا این را نشنیدم، ولی محصولات پالایشگاهی ما محصولات خوبی است مثلا پالایشگاه شازند را من بازدید رفتم. شازند محصولی که تولید می‌کند از لحاظ بنزینی بنزینش بالاتر از یورو ۴ است البته اگر تا الان تغییر نداده باشند.


*بازارنیوز/ یک معضلی که در کشور وجود عدم توزیع عادلانه یارانه هاست، خصوصا در بحث یارانه انرژی. طرحی را مجلس برای تخصیص بنزین به هر کدملی کلید زده بود، این طرح به کجا رسید؟

بیگی‌نژاد| این طرح در دستور کار کمیسیون انرژی است و احتمالا تا دو سه هفته دیگر برای تصمیم گیری میاید. مبنی بر اینکه بنزین را به جای اینکه به خودرو بدهند به سپرست خانوار بدهند. فعلا مرحله اول به این نتیجه رسیدیم که به جای ماشین به کد ملی بدهند بعد از این روی جزئیات صحبت خواهیم کرد. باید ببینیم چه می‌شود.


*بازارنیوز/ در مورد قیمت گازوئیل چه اتفاقی خواهد افتاد؟

بیگی‌نژاد| هنوز راجع به گازوئیل چیزی مطرح نشده است. تجربه‌های ۹۶ و ۹۷ نگرانی‌هایی را بوجود آورده که خیلی با احتیاط راجع به این افزایش قیمت صحبت می‌شود. اگر بین مسئولان نظام یک اجماع باشد کار هارا خیلی می‌شود جلو برد. مجلس، دولت و قوه قضاییه متفق القول بشوند که در طی سیستم خوبی ما این کار را جلو ببریم. ممکن است دولت بعد طرحی را اجرا کند و همه هم موافقت کنند. فعلا نمی‌شود قضاوت کرد که خروجی این تغییر واگذاری بنزین به جای ماشین به افراد چه خواهد شد؟  این طرح فعلا مطرح شده و به نظر هم میر سد که رای بیاورد؛  اما اجازه دهید تا بیاید و جزئیات آن هم گفته شود.


*بازارنیوز/ درباره رایگان کردن آب، برق و گاز برای کم‌مصرف‌ها توسط دولت چه نظری دارید؟

بیگی‌نژاد| من با رایگان کردن آب، برق و گاز برای کم مصرف‌ها مخالف بودم. علتش هم این است که وزارت نیرو مبلغ بسیار زیادی از دولت طلب و مبالغ هنگفتی هم بدهی دارد. بناست که از کم مصرف‌ها کلا هزینه‌ای دریافت نکنند  و از پر مصرف‌ها هم مبلغ بیشتری نگیرند. من از نیرو‌های وزارت نیرو پرسیدم که ممکن است چقدر کسری داشته باشید؟ آن‌ها گفتند حداقل ۵۰۰ میلیارد تومان درسال فقط با بابت رایگان شدن برق بدهی آن‌ها افزایش پیدا می‌کند که ممکن است بیشتر هم شود.

پیشنهاد ما این است که از پر مصرف‌ها بیشتر بگیرند، اما تا تصویب شد زمان زیادی طول می‌کشد. کسی که پر مصرف است حداقل به میزان آن پر مصرفی هزینه بیشتری بدهد و پلکانی باشد. کسی که بیشترین مصرف دارد به همان میران بیشتری قیمت تمام شده بدهد. اما آقای روحانی دستور دادن که این کار را نکنید.

علت دیگر مخالفتم این است که این کار باعث بی ارزش شدن زحمت مجموعه کسانی که در نیروگاه کار می‌کنند می‌شود. خیلی زحمت می‌کشند و ما وقتی رایگان عرضه می‌کنیم، آن زحمت را هیچ کرده ایم. هزینه دولت را هم بی دلیل از بین می‌بریم.

دلیل بعدی اینکه به آن خانواده کم مصرف هم خیلی کمک نمی‌شود. مثلا پول برق چهار یا پنج هزار تومان را رایگان می‌کنند که برای آن خانواده خیلی مبلغی نمی‌شود. آب هم در حد هزار یا دو هزار تومان است. به عنوان شوخی می‌توان گفت می‌خواهند از کسانی که ویلا دارند، همان پول برقی را هم که می‌دهند، نگیرند.