گروه اقتصاد کلان بازارنیوز: سومین هم‌اندیشی اقتصادی بازارنیوز، با عنوان "پاتوق اقتصادی‌ها" با حضور سیدکمال سیدعلی معاون ارزی اسبق بانک مرکزی، ابوالفضل نوفرستی استاد دانشگاه، رضا غلامی مدیرمسئول بازارنیوز و یحیی لطفی‌نیا کارشناس اقتصادی با موضوع "بررسی مشکلات ارزی و ارائه راهکارها" برگزار شد که بخش اول آن را در زیر می‌خوانید:

در ابتدای جلسه، سیدعلی برای آماده سازی فضای جلسه و ورود به موضوع گفت: ما از ابتدای انقلاب به دلیل جنگ و محدودیت‌های ارزی با تورم‌های بالا مواجه بودیم. ارز مزنه‌ای است که وضعیت پولی کشور را نشان می‌دهد. این که چه میزان نرخ ارز بر تورم موثر است و برعکس، باید بررسی شود.

وی افزود: همه دولت‌ها می‌خواستند قیمت ارزی که تحویل می‌دهند با نرخ ارزی که تحویل گرفتند متعادل باشد و پول ملی تضعیف نشده باشد و این نشان می‌دهد که همیشه تعصب خاصی روی پول ملی مطرح است. باید بررسی کرد که این تعصب تا چه میزان درست است. این تعصب بیش از حد، گاهی به اقتصاد ما ضربه زده؛ ما زمانی که نباید نرخ ارز را ثابت نگه می‌داشتیم، این کار را انجام دادیم که باعث رانت‌های مختلف شد.

وی ادامه داد: بانک مرکزی به لحاظ وظایفی که دارد از جمله تراز پرداخت ها، حفظ ارزش پول ملی و مدیریت سرمایه، باید وضعیت کشور را به ثبات برساند. اهمیت ثبات ارز بر کشور بسیار مهم است؛ یعنی اگر بتوانیم به فعالین اقتصادی رقم ثابت را بدهیم که صادراتمان انجام شود و واردات هم همین طور و سرمایه گذاری جدید رشد داشته باشد، اشتغال و بیکاری هم حل خواهد شد.  

سیدعلی یادآوری کرد: زمانی که ۳ میلیون بشکه نفت ۱۰۰ دلاری می‌فروختیم، نرخ ارز هم هزار تومان بود. آیا این نرخ درست بود و در سایر مشخصاتی که در بخش‌های اقتصادی باید اعمال می‌شد، درست عمل کرد؟ این برای زمانی است که نزدیک به ۱۰۰ میلیارد دلار درآمد داشتیم. آیا نرخی که بین ۳۲۰۰ تا ۳۶۰۰ تومان از سال ۹۳ تا ۹۶ بود، درست تعیین شده بود؟  

وی تاکید کرد: همچنین باید بررسی شود که آیا آن نرخ بهینه بود یا خیر؟ نرخ ارزی بهینه است که صادرات، واردات و سرمایه گذاری خارجی درآن انجام شود و خروج سرمایه با آن نرخ صورت نگیرد. شرایط به نحوی مهیا شود که هم سرمایه گذار داخلی و هم خارجی سرمایه گذاری انجام دهد.


*رژیم ارزی ساختار تولید کشور را تعیین می‌کند

در ادامه جلسه، نوفرستی با بیان این نکته که نرخ ارز با توجه به رژیم ارزی که انتخاب می‌کنیم، ساختار تولید کشور را تعیین می‌کند و برعکس این هم صادق است، گفت: اگر نرخ ارز را بر محور واردات کالا تعیین کنیم، نشان دهنده سیاست کشور در حمایت از واردات است و شاید کمتر تولید در اولویت قرار دارد. برخی کشور‌ها هم نرخ را بر اساس ساختار تولید تعیین می‌کنند که در این جا بخش تجارت و بازرگانی را به نفع تولید می‌کنند.

وی افزود: نرخ ارز حلقه‌های پسین و پیشین دارد. سیاست‌های ارزی بدون در نظر گرفتن سیاست‌های تعرفه‌ای نمی‌تواند خیلی موفق باشد. سیاست‌های تعرفه‌ای هم مبین برخی راهبرد‌هایی است که می‌خواهیم کدام بخش‌ها را در کشور تقویت کنیم. قاعدتا هر کدام از این روش‌ها را انتخاب کنیم خروجی متفاوتی به ما می‌دهد. به همین خاطر است که در بین اقتصاددانان همیشه در مورد نرخ، تعارض وجود دارد. خاطرم است که در یک زمان، یک اقتصاددان می‌گفت نرخ ارز باید ۵۰۰ تومان باشد، یک نفر همان زمان می‌گفت باید ۳۰۰۰ تومان باشد تا بازار را تثبیت و به سمت مناسب هدایت کند. این برگرفته از اولیت بندی افراد است.

نوفرستی تاکید کرد: آنچه که مهم است؛ باید قبل از تعیین نرخ ارز،  اهداف نظام را تبیین کنیم که اولویت چیست و می‌خواهیم چه جایگاهی در منطقه و جهان داشته و در چه حوزه‌هایی از بازرگانی و تولید می‌خواهیم تمرکز داشته باشم. همه این‌ها خروجی این سیستم را مشخص خواهد کرد و قاعدتا اگر سیاست‌ها شفاف باشد، می‌تواند همگرایی در حوزه نرخ ارز ایجاد کند؛ لذا در گام اول نیاز داریم مشخص کنیم که نرخ ارز را بر مبنای چه برون‌دادی باید تعیین کنیم.


*دو علت برای اهمیت نرخ ارز

در ادامه نشست، لطفی‌نیا دو دلیل برای اهمیت نرخ ارز را معرفی کرد و گفت: دلیل اهیمت نرخ ارز این است که بیش از ۸۰ درصد واردات کشور، مواد اولیه برای تولید است و تولید ما وابسته به نرخ ارز است. بخش دیگر، از بعد مصرف است که بخشی از کالای اساسی وارداتی است؛ لذا این دو بُعد تولید و مصرف، اهمیت نرخ ارز را بیشتر می‌کند.

وی افزود: در فضای اقتصادی ما ثبات نرخ ارزمهم‌تر از عدد آن است که این به منابع ارزی که در دسترس داریم برمی گردد. سیاست گذار باید اولویت بندی کند که نرخ ارز مهمتر است یا منابع ارزی؛ چون منابع ارزی ناموس یک کشور است که تحت جنگ اقتصادی قرار گرفته است. سیاست گذار باید شرایط را طوری طراحی کند که این منابع ارزی حفظ شود و خود را در دامن سیکل تعیین نرخ ارز قرار ندهد. سیاست گذار می‌تواند از ابزار‌هایی که برای بازارسازی غیر از منابع ارزی در اختیار دارد، برای کنترل نرخ ارز استفاده کند.


* همه ضعف‌ها به بانک مرکزی باز می‌گردد

غلامی، در ادامه جلسه عدم سیاست گذاری صحیح توسط بانک مرکزی را عامل به هم ریختگی بازار ارز دانست و گفت: همه اقتصاددانان دنیا متفق‌القول هستند که ثبات یک متغیر، مهم‌تر از کاهش یا افزایش آن است. جالب است که بدانیم دو دوره در کشور ما، سرمایه گذاری خارجی رکورد زده و به بالای ۴ میلیارد دلار رسیده است. هر دو دوره به این دلیل بوده که در یک بازه زمانی طولانی، نرخ ارز ثبات داشته؛ سال ۸۱ و سال ۹۰.

 

وی تصریح کرد: اگر ثبات نرخ ارز مهم است چرا اجازه می‌دهیم که این نرخ اینقدر تغییر کند؟ بانک مرکزی چه می‌کند؟ بانک مرکزی باید بداند این یک دلاری از کجا آمده و کجا رفته است. الان این را نمی‌داند. بانک مرکزی عین ماشین‌های شهرداری شده که مقدار زیادی آب در خیابان رها می‌کنند، حالا خیابان شسته شد که فب‌ها اگر هم نشد هیچ اتفاقی نمی‌افتد. خیابانی را که با یک سطل آب هم می‌توان شست. ما در موضوعاتی که اتفاق نظر داریم، مشکل داریم. همه ضعف به بانک مرکزی بر می‌گردد؛ هم به لحاظ اطلاعاتی، هم به لحاظ سیاست گذاری.

پایان بخش اول/