گروه اقتصاد کلان بازارنیوز- مرتضی عبداللهی؛ پیوست سه لایحه بودجه به منابع و مصارف شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت می‌پردازد. شرکت‌های دولتی با بودجه ۱، ۵۴۰ هزار میلیارد تومانی که بخش عمده آن مربوط به درآمد‌ها و هزینه‌های شرکت‌ها است اقدام به تولید و فروش کالا یا خدمات می‌کنند. در ادامه به بررسی تعداد شرکت‌های دولتی (ردیف‌های بودجه) بر اساس دستگاه اجرایی و سپس، منابع و مصارف شرکت‌های دولتی پرداخته می‌شود.

*تعداد شرکت‌های دولتی

 در لایحه بودجه ۱۴۰۰ شرکت‌ها دولتی، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی ۳۸۲ ردیف بودجه وجود دارد که به جزء دو ردیف بودجه که مربوط به تعهدات بند «ق» تبصره ۲ قانون بودجه سال ۱۳۹۳ (مربوط به شرکت ملی نفت ایران) و ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید (مربوط به شرکت ملی گاز ایران) است، هر یک از ردیف‌های بودجه، مرتبط با یکی از شرکت‌های دولتی است. این تعداد ردیف بودجه را می‌توان در ۲۱ گروه طبقه‌بندی کرد [۱]. نمودار (۲) نشان دهنده وضعیت دستگاه‌های اجرایی از لحاظ تعداد ردیف بودجه می‌باشد. با توجه به نمودار (۳)، وزارت نیرو با ۱۰۵ شرکت، وزارت نفت با ۷۹ شرکت، وزارت صمت با ۶۹ شرکت و وزارت راه و شهرسازی با ۳۲ شرکت بزرگ‌ترین دارندگان شرکت‌های دولتی محسوب می‌شوند. همچنی، از مجموع ۳۸۲ ردیف بودجه، ۲۲ ردیف بودجه در حال تصفیه (و انحلال) بوده و دو ردیف بودجه (ماشین‌سازی تبریز و ریخته‌گری ماشین سازی تبریز) به بخش خصوصی واگذار شده است.

 

---

بیشتر بخوانید:

جایگاه شرکت‌های دولتی در لایحه بودجه ۱۴۰۰

---

*منابع شرکت‌های دولتی

منابع بودجه شرکت‌های دولتی به تفکیک محل آن‌ها در مقایسه با سال ۱۳۹۹ در نمودار (۲- الف) ارائه شده است. منابع بودجه شرکت‌های دولتی در سال ۱۴۰۰ با 7/3 درصد افزایش از 1/436 هزار میلیارد تومان به 1/540 هزار ملیارد تومان افزایش پیدا کرده است. مهم‌ترین منبع شرکت‌های

دولتی مربوط به درآمد‌ها آن با 1/068 هزار میلیارد تومان، سایر دریافت‌ها با ۲۲۷ هزار میلیارد تومان و تسهیلات بانکی و سایر وام‌های داخلی با 101/8 هزار میلیارد تومان است. نکته مهم در خصوص منابع درآمدی لایحه بودجه شرکت‌های دولتی کاهش 10/5 درصدی درآمد شرکت‌های دولتی در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹ است.

کاهش درآمد شرکت‌های دولتی مربوط به حذف بخشی از درآمد‌های شرکت ملی نفت ایران و شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی به میزان ۶۹۸ هزار میلیارد تومان در راستای اصلاح ساختار بودجه شرکت‌های دولتی است. نمودار (۲- الف) با حذف درآمد شرکت ملی نفت ایران و شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی از قسمت درآمد به نمودار (۲- ب) تبدیل می‌شود. با حذف درآمد دو ردیف بودجه شرکت‌های دولتی ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰، منابع این شرکت‌ها رشد 94/3 درصدی داشته و از ۷۳۸ هزار میلیارد تومان به ۱، ۴۳۵ هزار میلیارد تومان افزایش پیدا کرد است. همچنین، درآمد شرکت‌ها در لایحه ۱۴۰۰ نسبت به قانون بودجه ۱۳۹۹ رشد 93/9 درصدی داشته و از ۴۹۶ هزار میلیارد تومان به ۹۶۳ هزار میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است.

 

 

 

*مصارف شرکت­های دولتی

مصارف سال ۱۴۰۰ شرکت‌های دولتی در لایحه بودجه در نمودار (۳- الف) مشاهده می‌شود. مصارف بودجه شرکت‌های دولتی نیز به مانند منابع آن 1/540 هزار میلیارد تومان برآورد شده است. مهم‌ترین مصارف شرکت‌های دولتی در سال ۱۴۰۰، مربوط به هزینه‌ها با ۹۷۴ هزار میلیارد تومان، هزینه‌های سرمایه‌ای با ۳۹۴ هزار میلیارد تومان و بازپرداخت تسهیلات بانکی و سایر وام‌های داخلی با 49/8 هزار میلیارد تومان اصلی‌مصارف بودجه را تشکیل می‌دهند. نکته مهم در خصوص مصارف لایحه بودجه شرکت‌های دولتی سال ۱۴۰۰ نسبت به ۱۳۹۹، مربوط به کاهش 11/4 درصدی هزینه و افزایش ۸۶ درصدی هزینه سرمایه‌ای شرکت‌های دولتی است.

کاهش هزینه شرکت‌های دولتی مربوط به حذف بخشی از هزینه‌های شرکت ملی نفت ایران و شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی به میزان ۶۹۸ هزار میلیارد تومان در راستای اصلاح ساختار بودجه شرکت‌های دولتی است. نمودار (۳- الف) با حذف هزینه شرکت ملی نفت ایران و شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی از قسمت هزینه، به نمودار (۳- ب) تبدیل می‌شود. با حذف هزینه دو ردیف بودجه شرکت‌های دولتی ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰، مصارف این شرکت‌ها رشد 91/9 درصدی داشته و از ۷۸۲ هزار میلیارد تومان به 1/105 هزار میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است. همچنین، هزینه شرکت‌ها در لایحه ۱۴۰۰ نسبت به قانون بودجه ۱۳۹۹ رشد 94/2 درصد داشته و ۴۴۶ هزار میلیارد تومان به ۹۳۵ هزار میلیارد تومان افزایش پیدا کرده است.

 

جمع‌بندی

منابع بودجه شرکت‌های دولتی در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال قبل (۱۳۹۹) رشد 7/3 درصدی داشته و از 1/436 هزار میلیارد تومان به 1/540 هزار ملیارد تومان افزایش پیدا کرده است. مهم‌ترین بخش‌های منابع شرکت‌های دولتی در لایحه بودجه، مربوط به درآمد‌ها با ۶۹ درصد، سایر دریافت‌ها با ۱۵ درصد و تسهیلات بانکی و سایر وام‌های داخلی با ۷ درصد است.
مصارف بودجه شرکت‌های دولتی نیز به مانند منابع آن ۱، ۵۴۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده است. مهم‌ترین بخش مصارف شرکت‌های دولتی در سال ۱۴۰۰، مربوط به هزینه‌ها با ۶۳ درصد، هزینه‌های سرمایه‌ای با ۲۶ درصد و بازپرداخت تسهیلات بانکی و سایر وام‌های داخلی با ۳ درصد، از کل مصارف بودجه را است.


در یادداشت بعدی به بررسی سهم بودجه عمومی (درآمد‌ها و هزینه‌های دولت) در شرکت‌های دولتی پرداخته می‌شود.

[۱]- بیمه مرکزی، بیمه ایران، سازمان هدفمندی یارانه‌ها، سرمایه‌گذاری‌های خارجی ایران، سرمایه‌گذاری خارجی ایران (فرعی) در گروه مستقل طبقه‌بندی شده است. همچنین، بانک مرکزی در گروه بانک قرار داده شده است.