گروه بازرگانی بازارنیوز- بهزاد قبادی؛ قلیان، سالیان طولانی است که به عنوان یکی از تفریحات ایرانی ها، مورد استفاده افراد قرار می‌گیرد. به گفته مورخان، حضور قلیان در ایران، به زمان صفویه و زعامت شاه تهماسب اول بازمی‌گردد. استفاده از این وسیله استعمال دخانیات، به سرعت در سطح کشور پیشرفت کرد تا زمانی که در دوره قاجار به اوج مصرف خود رسید.

این وسیله دخانی، در تاریخ معاصر ایران، حتی باعث تشکیل برخی حرکت‌های اعتراضی هم شده است. پس از آن که ناصرالدین شاه در سفر اروپاگردی خود، قرارداد «رژی» را با انگلیس‌ها به ثبت رساند که به موجب آن انحصار تجارت توتون و تنباکو در ایران به مدت ۵۰ سال به انگلیسی‌ها واگذار شد، مخالفت‌ها با این اقدام آغاز شد. علمای دینی سردمداران این مخالفت‌ها بودند تا جایی که میرزای شیرازی، پس از دریافت اخبار متعدد و جزئیات اقدامات شاه، فتوای تاریخی «حُرمت استفاده از توتوتن و تنباکو» را صادر کرد.

در حکم معروف میرزای شیرازی آمده است: ««بسم‌الله الرحمن الرحیم، الیوم استعمال توتون و تنباکو بِأَیِ نحوٍ کان در حکم محاربه با امام زمان علیه‌السلام است. حرره الاقل محمدحسن الحسینی.»

پس از این فتوا، آحاد مردم از میرزای شیرازی پیروی کردند؛ تا جایی که زنان حرمسرای ناصرالیدن شاه هم که مصرف قلیان، یکی از کار‌های هرروزه و مورد علاقه آن‌ها بود، به شکست قلیان‌ها روی آوردند. این اقدامات موجب شد شاه قاجاری مجبور شود که این قرارداد را لغو کند. این نخستین ممنوعیت استفاده از قلیان در کشور بود.

*ممنوعیت عرضه قلیان پس از انقلاب

پس از ممنوعیت استفاده از قلیان به دلیل فتوای مذهبی، چندین بار دیگر هم در طول تاریخ کشور، استفاده از قلیان تحریم شد. بار‌ها استفاده از قلیان به دلایل پزشکی در کشور، خصوصا بعد از انقلاب اسلامی، ممنوع اعلام شد. در سال ۱۳۷۱ بود که جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات، ممنوعیت استعمال قلیان را به هیأت وزیران، ریاست جمهوری و مجلس ارائه داد و از این سال تا سال ۷۶ مصوبه مجموعه هیأت دولت و مجمع تشخیص مصلحت نظام قرار گرفت و بر اساس آن استعمال سیگار و مواد دخانی در اماکن عمومی قدغن شد. با این حال، ورق چندبار برگشت و قلیان دوباره بر میز‌های قهوه‌خانه‌ها جا خوش کرد.

این اتفاقات چندین بار رخ داد تا این که در دولت نهم، وقتی بحث ممنوعیت قلیان‌ها دوباره مطرح شد، مخالفت سازمان میراث فرهنگی و صنف قهوه‌خانه‌داران باعث شد تا سیاست‌های متعادل‌تری درباره قلیان اعمال شود. اما در دولت دهم باز هم این بحث مطرح شد که موجب جمع‌آوری قلیان از سفره خانه‌ها و مراکز عمومی گشت.

 

*قیمت‌های نجومی عرضه قلیان در بالای شهر پایتخت

 در سال‌های اخیر، با پدیدار شدن تنباکو‌های طعم‌دار و استقبال بیش از حد جوانان و علی‌الخصوص خانم‌ها و دختر‌های جوان، استفاده از قلیان از سفره‌خانه‌های سنتی به کافه‌ها و باغچه‌رستوران‌ها هم راه پیدا کرده است. اکنون در برخی از کافه‌های پایتخت، قیمت سرو هر پایه قلیان به حدود 150 تا 175 هزار تومان می‌رسد. البته هستند برخی از کافه‌های سوپرلاکچری در نقاط بالای شهر که حضور در آن‌ها معطوف به افراد پولدار است و حتی برخی، اجازه ورود هر کس را نمی‌دهند؛ در این کافه‌ها قیمت‌های نجومی‌تری برای هر پایه قلیان از مشتری دریافت می‌شود.

 

 

اما در سطح قهوه‌خانه‌های معمولی، قیمت عرضه هر پایه قلیان، بین 15 تا 30 هزار تومان و متناسب با محیط و منطقه قهوه‌خانه‌هاست. البته برخی افراد هم به حضور در کافه‌ها و قهوه خانه‌ها رضایت نمی‌دهند و با خرید «پایه‌های قلیان شخصی»، استفاده از آن را به منازل و پارک‌ها کشانده اند و خود اقدام به خرید زغال و تنباکو کرده و در خانه مصرف می‌کنند.

*افزایش واردات تنباکو با وجود کرونا و قانون ممنوعیت واردات

عمده تنباکو‌های قلیان در کشور، وارداتی و از کشور‌های عربی است. برند‌های مختلفی در حال حاضر در فروشگاه‌های عرضه مواد دخانی به فروش می‌رسد که در این بین، دو برند «نخل» و «فاخر» شاخص‌ترین آن‌ها هستند. تنباکو‌ها با طعم‌های مختلف، تقریبا همه سلیقه‌ها را پوشش می‌دهند، اما آنچه که بیشتر از هر طعم دیگری مورد استفاده قرار می‌گیرد، تنباکو با طعم «دوسیب» است که اسانس دو میوه سیب قرمز و سبز را دارد.

طبق گزارشی که خبرگزاری فارس در اواخر آبان ماه امسال منتشر کرد، واردات تنباکوی قلیان در ۶ ماهه نخست سال نسبت به سال گذشته ۱۴۸ درصد افزایش یافته است. طبق این گزارش، طی ۶ ماهه اول سال ۱۳۹۹، هزار و ۲۸۵ تن تنباکو معسل در حالی به کشور وارد شد که طبق تصمیم هیأت عمومی دیوان عدالت اداری و مصوبه مجلس در سال ۹۶ باید تولید و واردات تنباکوی معسل متوقف می‌شد و حتی در دولت یازدهم، نامه‌ای از سوی معاون وزیر بهداشت وقت (قاضی‌زاده هاشمی) تنظیم شد و سازمان مردم نهاد «جمعیت» مجموعه نظارت بر دخانیات کشور نیز خواستار توقف تولید و واردات تنباکوی معسل شدند که تاکنون محقق نشده و همچنان روند واردات و تولید آن ادامه دارد.

این میزان افزایش واردات در حالی است که طبق دستور ستاد ملی کرونا، قهوه‌خانه‌ها و کافه‌ها اکثر ایام سال ۹۹ را تعطیل بودند یا در صورت بازگشایی، اجازه عرضه قلیان نداشتند.

*افزایش چشمگیر قیمت تنباکو در خرده‌فروشی‌ها

قیمت مصوب هر بسته کوچک ۵۰ گرمی تنباکوی اصل برند «نخل» با طعم دوسیب، در اواخر سال ۹۶ و تا قبل از جهش قیمت ارز، بین ۴۵۰۰ تا ۵ هزار تومان در پایتخت عرضه می‌شد. اما با افزایش قیمت دلار قیمت‌ها رفته رفته بالا رفت.   خرداد سال ۹۷، قیمت هر بسته ۵۰ گرمی به ۸ هزار تومان رسید. شیب رشد قیمت تنباکو تا تابستان سال ۹۸ به صورت معقول ادامه داشت؛ به این صورت که تیرماه سال ۹۸، قیمت مصوب هر بسته تنباکوی نخل، ۱۱۵۰۰ تومان اعلام شد که در فروشگاه‌ها تا ۱۳ هزار تومان هم عرضه می‌کردند.

اما در سال ۹۹ به یکباره قیمت تنباکو رشد چشمگیر داشت تا جایی که قیمت هر بسته ۵۰ گرمی، به ۴۰ هزار تومان رسید، اما در یکی دوماه اخیر، قیمت کمی کاهش یافت. در حال حاضر قیمت هر بسته، ۳۳ هزار تومان عرضه می‌شود.

*تنباکوی دولتی؛ پدیده جدید در فروشگاه‌های کالاهای دخانی

پدیده‌ای که در حال حاضر در برخی از محل‌های فروش مواد دخانی اتفاق می‌افتد، عرضه تنباکوی «دو سیب» با دو قیمت متفاوت است. این فروشگاه ها، یک‌سری تنباکو دارند که با قیمت ۲۵ هزار تومان به مشتریان ثابت خود می‌فروشند و اسم آن را به تأسی از ارز دولتی و آزاد، «تنباکوی دولتی» گذاشته‌اند.

یکی از فروشندگان این تنباکوها اظهار کرد: یکی از واردکنندگان بزرگ تنباکو، حجم بسیار زیادی از این ماده دخانی را وارد کرده است و به همین دلیل افزایش قیمت ها، به سرعت بر روی کالای او تاثیر نمی‌گذارد.

البته این فروشنده تاکید کرد که عرضه این تنباکو، به صورت محدود و چند باکس در ماه است و به همین دلیل، خرده فروش‌ها فقط به مشتریان ثابت خود این تنباکو‌ها را می‌فروشند.

نکته حائز اهمیت، قاچاق بودن این تنباکوهاست. طبق اعلام ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و وزارت بهداشت، مواد دخانی که برچسبی هشداری مصرف دخانیات ندارند (در بازار به تنباکو‌های بدون عکس معروف‌اند)، قاچاق محسوب شده و اصالت و سلامت آن کالا‌ها به هیچ وجه مورد تایید نیست و ممکن است به مصرف‌کنندگان آسیب‌های جدی وارد کند.

 

تفاوت جلد ‌تنباکوهای عکس‌دار و بدون عکس:

یکی از فروشندگان تنباکو، در واکنش به قاچاق بودن تنباکو‌های بدون عکس، توضیح داد: این تنباکو‌ها قاچاق نیستند. علت بدون عکس بودن آنها، تاریخ وارداتشان است. عمده این‌ها تاریخ تولیدشان به سال ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ بازمی‌گردد، ولی به دلیل کیفیت به ظاهر مرغوبشان، بیشتر مورد استقبال قرار مشتریان قرار می‌گیرند.

 

این فروش چند نرخی، به دلیل عدم نظارت کافی بر واردات کالا‌های دخانی و بازار آنهاست که نیاز است دستگاه‌های متولی همچون ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، وزارت بهداشت و سازمان تعزیرات با این مشکلات مقابله کنند.

در این‌باره، امیر محمد پرهام فر، مدیرکل پیشگیری ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز به بازارنیوز گفت: اقدامات مقابله‌ای با سیگار‌های قاچاق در کشور آغاز شده، ولی هنوز برای تنباکو‌های قلیان تصمیمی اتخاذ نشده است و این‌ها در مرحله بعدی تصمیمات ستاد قرار دارند.

 

پایان پیام//