دکتر محمدصادق خیاطیان در نشست خبری آنلاین امروز که در محل ساختمان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برگزار شد، با بیان اینکه یک دهه از اجرای قانون حمایت از شرکت‌های دانش بنیان می‌گذرد، افزود: اتفاقاتی که از سال ۱۳۹۲ سال آغاز اجرای قانون حمایت از شرکت‌های دانش بنیان رخ داد، شاهد توسعه شرکت‌های دانش بنیان بودیم. شاید در اوایل اجرای این قانون جا انداختن موضوع شرکت‌های دانش بنیان، نقش آفرینی آنها، عملکرد آنها نه تنها برای مردم جامعه بلکه برای متخصصان و دست اندرکاران سیاستگذاران و برنامه ریزان حوزه علم و فناوری نامعلوم بود.

وی با بیان اینکه ولی امروزه با حمایت‌های ویژه مقام معظم رهبری و گفتمانی که در کشور در حوزه شرکت‌های دانش بنیان ایجاد شد، نقش آفرینی این شرکت‌ها را در حوزه‌های مختلف شاهدیم، اظهار کرد: شاهد مثال آن هم فعالیت‌های این شرکت‌ها در زمان شیوع کرونا است که مردم به طور خاص اثر بخشی فعالیت این شرکت‌ها را لمس کردند و اگر این شرکت‌ها اقدام به ساخت دستگاه ونتیلاتور، کیت‌های تشخصیص و واکسن‌های کووید-۱۹ را نمی‌کردند، معلوم نبود که وضعیت کشور چگونه بود.

خیاطیان اضافه کرد: حتی اگر ما تحریم هم نبودیم شرایط به گونه‌ای نبود که اجازه داده شود دستگاه ونتیلاتور و بسیاری از تجهیزات مورد نیاز برای مقابله با کرونا را در اختیار ما بگذارند چون نیاز جهانی به این تجهیزات بسیار زیاد بود و اگر این شرکت‌ها نبودند کشور دچار بحران جدی می‌شد.

وضعیت فعلی دانش بنیانی کشور

رئیس مرکز شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با اشاره به تعداد شرکت‌های دانش بنیان تشکیل شده در کشور از سال ۱۳۹۲ تاکنون، خاطر نشان کرد: در سال ۱۳۹۲ تعداد شرکت‌های دانش بنیان ۵۵ شرکت بود که این تعداد در سال ۱۳۹۳ به ۸۴ شرکت، در سال ۹۴ به ۲ هزار و ۳۲۰ شرکت، در سال ۱۳۹۵ به ۳ هزار شرکت رسید.

وی تعداد شرکت‌های دانش بنیان در سال ۱۳۹۶ را ۳ هزار و ۳۸۶ شرکت و در سال ۱۳۹۷، ۴ هزار و ۵۰ شرکت نام برد و یادآور شد: این تعداد در سال ۹۸ به ۴ هزار و ۹۰۰ شرکت رسید و تا بهمن ماه سال جاری، ۵ هزار و ۷۰۵ شرکت توانستند دانش بنیانی خود را احراز کنند و در فرایند ارزیابی تایید شوند.

خیاطیان حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرم افزارهای رایانه‌ای را دارای بیشترین حضور شرکت‌های دانش بنیان دانست و به گفته وی پس از آن برق و الکترونیک و فوتونیک، مخابرات، سیستم‌های خودکار، ماشین آلات و تجهیزات پیشرفته قرار دارند.

عضو هیات عامل صندوق نوآوری و شکوفایی به بیان وضعیت درآمدزایی این شرکت‌ها پرداخت و یادآور شد: درآمد شرکت‌های دانش بنیان از سال ۱۳۹۲ تاکنون با شیب قابل توجهی مواجه است، به گونه‌ای که بر اساس پیش بینی‌ها درآمد این شرکت‌ها در سال ۱۳۹۹ به بیش از ۱۵۰ هزار میلیارد تومان خواهد رسید و این روند در سال ۱۳۹۸ حدود ۱۲۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود چون ما هنوز مشغول جمع آوری اطلاعات هستیم و نمی‌توان آمار دقیقی از درآمد شرکت‌های دانش بنیان در سال ۹۸ ارائه کرد.

وی میزان درآمد این شرکت‌ها در سال ۹۷ را ۸۰ هزار میلیارد تومان ذکر کرد و اضافه کرد: با توجه به ظرفیت‌هایی که از این شرکت‌ها سراغ داریم انتظار ما بیشتر از اینها است و با توجه به ظرفیت شرکت‌هایی که هنوز وارد سیکل دانش بنیانی نشدند، اگر آنها وارد این فرآیند شوند، این شرکت‌ها می‌توانند اقتصاد دانش بنیان را شکل داده و توسعه دهند.

حمایت‌هایی که مشمول دانش بنیان‌ها شد

خیاطیان با اشاره به حمایت‌های ارائه شده به شرکت‌های دانش بنیان با تاکید بر اینکه ما حدود ۱۱۰ برنامه حمایتی از شرکت‌های خلاق و دانش بنیان داریم، توضیح داد: "معافیت مالیاتی"، "معافیت حقوق گمرکی"،"دریافت جواز تاسیس و پروانه بهره برداری"، "معافیت حق بیمه قراردادهای تامین اجتماعی"، "نظام وظیفه تخصصی" و "مشاوره و خدمات توانمندسازی" از مهمترین حمایت‌های ارائه شده به شرکت‌ها است.

وی با بیان اینکه دو خدمت "نظام وظیفه تخصصی" و "مشاوره و خدمات توانمندسازی"در قانون نیامده است، خاطر نشان کرد: به حسب تاکیدات فرمانده کل قوای نیروهای مسلح در زمینه حضور نیروهای تخصصی، این افراد متخصص با دوران نظام سربازی مواجه می‌شدند و باید این دوران را انجام دهند و این افراد از شرکت جدا می‌شدند که ممکن بود شرکت‌ها با بحران‌هایی از نظر تخصصی مواجه شوند. با اجازه‌ای که مقام معظم رهبری دادند ما اجرایی سازی امریه به صورت انجام پروژه تحقیقاتی در شرکت‌های دانش بنیان با ظرفیت و ساختار مشخصی را در دستور کار قرار دادیم و از این طریق نیروهای کلیدی شرکت‌های دانش بنیان می توانند خدمت نظام وظیفه خود را در این شرکت‌ها سپری کنند.

به گفته وی ۱۲ هزار شرکت توانستند از خدمت معافیت مالیاتی برخوردار شوند، ضمن آنکه در حوزه خدمت نظام وظیفه ۲ هزار و ۶۰۰ شرکت توانستند از حضور متخصصان بهره مند شوند و بالغ بر ۳ هزار و ۷۵۰ نفر از نیروهای نخبه کشور در این شرکت‌ها مشغول به فعالیت شدند که جزو نیروهای کلیدی این شرکت‌ها محسوب می‌شوند.

رئیس مرکز شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ادامه داد: ۶۲۶ شرکت از خدمات معافیت گمرکی بهره مند شدند و ۱۶۰۰  قرارداد شرکت‌های دانش بنیان با کارفرمایان از بیمه تامین اجتماعی برخوردار شدند و با تفاهمی که میان معاونت علمی و شهرداری تهران ایجاد شد، ۳۴۴ شرکت توانستند در اماکن مسکونی استقرار یابند و این خدمت خوبی برای شرکت‌هایی است که الزامات زیست محیطی را رعایت می‌کنند.

خیاطیان، افزود: با همکاری که با وزارت صنعت، معدن و تجارت داریم، حدود ۸۵۰ شرکت از این ظرفیت جواز تاسیس و پروانه بهره برداری استفاده می کنند و علاوه بر آن ۵ هزار و ۸۹۱ جلسه مشاوره با شرکت‌های دانش بنیان برگزار شده است، ضمن آنکه ۴ هزار و ۷۸۴ شرکت از خدمات توانمندسازی ما برخوردار شدند.

برنامه‌های آتی معاونت علمی ریاست جمهوری برای شرکت‌های دانش بنیان

عضو هیات عامل صندوق نوآوری و شکوفایی گفت: در حوزه شرکت‌های دانش بنیان تاکنون بر اساس آیین نامه ارزیابی این شرکت‌ها که در کارگروه حمایت از شرکت‌های دانش بنیان مصوب شده، ۲ نوع شرکت "شرکت‌های دانش بنیان نوع ۱" و "شرکت‌های دانش بنیان نوع ۲" تعریف شده که با ۳ معیار اصلی "تولید نمونه آزمایشگاهی، سطح فناوری" و "کالای تولید شده در راستای فعالیت تیم فنی شرکت‌ها و بخش عمده‌ای از فناوری مورد استفاده از آن تیم تحقیقاتی باشد" مورد ارزیابی قرار می‎گیرند و در نهایت دانش بنیانی آنها تایید و یا رد می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه بر اساس این ۳ معیار شرکت‌های نوع ۱ و نوع ۲ دانش بنیان معرفی می‎شوند، اضافه کرد: از این رو بیش از ۵ هزار شرکت دانش بنیان احراز هویت شدند، ولی لازم بود که در برخی از حوزه‌ها نگاه ویژه‌تری صورت گیرد. ما نمی‌توانیم ظرفیت فناوری و اقتصادی موجود در تهران و سایر شهرهای بزرگ را با ظرفیت‌های استان‌ها و مناطق کمتر برخوردار مقایسه کنیم. نمی‌توان شرکتی که در سطح یک فناوری در کنار دانشگاه شریف فعالیت می‌کند را با مجموعه‌ای در مناطق کمتر برخوردار با یک معیار مورد ارزیابی قرار داد.

خیاطیان اظهار کرد: از سوی دیگر ما درگیر جنگ اقتصادی و تحریم هستیم و اگر چه این تحریم‌ها در حوزه فناوری‌ها برکاتی داشته است، ولی مشکلاتی را برای کشور ایجاد کرده است؛ از این رو لازم بود مجموع شرکت‌های دانش بنیان که توانسته بودند نقش آفرینی جدی در مقابله با کرونا و سایر حوزه‌هایی که کشور دچار تحریم است و اجازه ورود کالاها به کشور داده نمی‌شد، داشتند، توسعه یابند.

وی با تاکید اینکه در حال حاضر مسایل راهبردی بسیاری در کشور وجود دارد که باید از سوی شرکت‌های دانش بنیان مرتفع شوند، گفت: ما به عنوان حوزه معاونت علمی ریاست جمهوری موظف هستیم که این شرکت‌ها را به این سمت سوق دهیم.

خیاطیان حوزه‌های امنیت غذایی، سلامت، واکسن، تجهیزات، نفت و گاز، لوازم خانگی و ... را از حوزه هایی نام برد که در برخی از آنها به شدت وابسته هستیم، اظهار کرد: در صدد هستیم زمینه مساعدی برای حضور صاحبان فناوری و نوآوری در قالب شرکت‌های دانش بنیان فراهم کنیم که حتما می‌توانند نقش آفرینی جدی داشته باشند.

رئیس مرکز شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با اشاره به ظرفیت پارک‌های فناوری، مراکز رشد و شرکت‌های دانش بنیان مستقر در آن ها، یادآور شد: زمینه تربیت و توسعه نیروهای فناور در این مراکز فراهم شده است و لازم بود پارک‌هایی که دارای نظام ارزیابی مورد تایید وزارتخانه‌های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و علوم، تحقیقات و فناوری و همچنین معاونت علمی ریاست جمهوری هستند وارد سیکل ارزیابی شوند و شرکت‌های مستقر در این پارک‌ها از ظرفیت‎های دانش بنیانی بهره مند شوند.

وی ادامه داد: علاوه بر آنها در حوزه علوم انسانی و صنایع خلاق مقام معظم رهبری بارها و بارها بر کاربست اجتماعی این دو حوزه تاکید کردند و ایشان تاکید کردند که علوم انسانی باید در بستر اجتماع قرار گیرد و مردم آن را لمس کنند و ما مشاهده کردیم که این ظرفیت در بخش شرکت‌های دانش بنیان خالی مانده است.

خیاطیان با بیان اینکه این ظرفیت در شرکت‌های خلاق ایجاد شده بود، اظهار کرد: ولی به دلیل اینکه این شرکت‌ها از برخی از مزایای شرکت‌های دانش بنیان محروم بودند؛ از این رو تلاش کردیم که با یکسری معیارهایی، این شرکت‎ها را در زمره شرکت‌های دانش بنیان قرار دهیم.

به گفته وی بر اساس مصوبه‌ای شرکت‌های خلاق که بتوانند معیارهای دانش بنیانی را پاس کنند به عنوان شرکت‌های دانش بنیان نوع ۳ می‌توانند از تسهیلات شرکت‌های دانش بنیان بهره مند شوند.

رئیس مرکز شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری با تاکید بر اینکه ایجاد شرکت‌های دانش بنیان نوع ۳ به تصویب کارگروه حمایت از شرکت‌های دانش بنیان معاونت علمی رسیده است، افزود: امیدواریم این مصوبه به زودی اجرایی شود و عیدانه‌ای برای فعالان این حوزه باشد.

آمار شرکت‌هایی که از گردونه دانش بنیانی خارج شدند

خیاطیان با اشاره به ارزیابی مداوم معاونت علمی از شرکت‌های دانش بنیان، اظهار کرد: شرکت‌های دانش بنیان همواره طی دو تا سه ساله، مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و اگر فعالیت نوآورانه‌ای نداشته باشند، از لیست دانش بنیانی حذف می‌شوند.

عضو هیات عامل صندوق نوآوری و شکوفایی اضافه کرد: تا پایان سال ۹۸، هزار و ۵۰۰ شرکت از گردونه دانش بنیانی خارج شدند و امیدواریم این شرکت‌ها با فعالیت‌هایی که دارند، بتوانند دوباره وارد سیکل دانش بنیانی شوند.

رئیس مرکز شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ادامه داد: از ابتدای تشکیل مرکز مؤسسات و امور دانش بنیان‌ها، ۳۲ هزار پرونده برای اخذ تأییدیه دانش بنیانی تشکیل شده که از این میزان ۲۶ هزار پرونده مورد ارزیابی قرار گرفته اند که حاصل آن تأییدیه ۵ هزار و ۷۰۰ شرکت دانش بنیان است.

خیاطیان تصریح کرد: آمار کلی نشان می‌دهد که از درخواست‌ها ۳۵ درصد مورد تأیید مرکز مؤسسات و امور دانش بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری قرار می‌گیرند.