اقتصاد کلان بازارنیوز- مرتضی عبداللهی؛ در گزارش قبلی با عنوان «نقش بودجه عمومی دولت و تسهیلات بانکی در بودجه شرکت‌های دولتی» مورخ 6 اسفند 99، به موضوع تعداد شرکت‌های دولتی و منابع و مصارف شرکت‌های دولتی، مؤسسات و شرکت‌های انتفاعی وابسته به دولت (با محوریت درآمدها و هزینه‌ها) پرداخته شد. در این گزارش به بررسی درآمد، هزینه و سودآوری مجموعه شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و مؤسسات انتفاعی و 10 شرکت برتر پرداخته می‌شود.

درآمد، هزینه و سود شرکتها

نمودار (1) درآمد- هزینه و سودآوری شرکت‌های دولتی به تفکیک دستگاه اجرائی را نمایش داده است. نتایج نشان دهنده نقش پر رنگ شرکت‌های وابسته به وزارت نفت در درآمدها و هزینه‌های شرکت‌های دولتی است. شرکت‌های وابسته به وزارت نفت همواره بخش عمده‌ درآمدها و هزینه‌های شرکت‌های دولتی را تشکیل داده به طوری که در سال 1400، شرکت‌های وابسته به وزارت نفت با کسب درآمد 572 هزار میلیارد تومانی و هزینه 484 هزار میلیارد تومانی به ترتیب 53.5 درصد و 47.7 درصد از کل درآمد و هزینه پیش‌بینی شده برای شرکت‌های دولتی را شامل می‌شود.

در بخش درآمدی، پس از شرکت‌های وابسته به وزارت نفت، گروه بانک‌ها و وزارت صمت با 184 هزار میلیارد تومان و 91.3 هزار میلیارد تومان بیش‌ترین درآمد را در بین 21 گروه موجود دارند. گروه بانک شامل 9 بانک (بانک‌های ملی، سپه، کشاورزی، مسکن، صنعت و معدن، توسعه صادرات، توسعه تعاون، پست بانک و بانک مرکزی) بوده و 17.2 درصد از کل درآمدهای پیش‌بینی شده در لایحه بودجه شرکت‌های دولتی را تشکیل داده است. همچنین، گروه شرکت‌های وابسته به سمت با 69 شرکت 8.5 درصد درآمدهای پیش‌بینی شده را به خود اختصاص داده و در جایگاه سوم قرار دارد.

در بخش هزینه‌ای نیز به مانند بخش درآمدی، شرکت‌های گروه بانک و صمت پس از شرکت‌های وابسته به وزارت نفت، بیشترین هزینه‌کرد را در سال 1400 خواهند داشت. گروه بانک با 217.9 هزار میلیارد تومان (21.4 درصد از کل هزینه) و گروه صمت 89.2 هزار میلیارد تومان (8/8 درصد از کل هزینه) در جایگاه دوم و سوم بیشترین میزان هزینه در لایحه بودجه شرکت‌های دولتی در سال 1400 قرار دارند.

در خصوص سود عملیاتی نیز طبق پیش‌بینی انجام شده در بودجه شرکت‌های دولتی، انتظار می‌رود در سال 1400، شرکت‌های مذکور 52.6 هزار میلیارد تومان سود ایجاد نمایند. شرکت‌های تابعه وزارت نفت با ایجاد سود 87.66 هزار میلیارد تومان بیشتر سود را ایجاد خواهد کرد. سپس، شرکت‌های وابسته به صمت با 2 هزار و 60 میلیارد تومان و شرکت‌های وابسته به وزارت ارتباطات 820 میلیارد تومان سود بیشترین سود را در بین گروه‌های شرکتی ایجاد خواهند کرد. بیشترین زیان نیز مربوط به بانک‌ها با 33/9 هزار میلیارد تومان خواهد بود. با توجه به اینکه در گروه بانک‌ها، فقط بانک سپه زیانده بوده و 8 بانک دیگر سود ده یا سربه‌سر هستند، زیاده‌بودن گروه بانک احتمالاً ناشی از ادغام 5 بانک‌ وابسته نظامی به بانک سپه است.

سودآوری شرکت‌های دولتی

اطلاعات لایحه بودجه 1400 شرکت‌های دولتی به تفکیک سودآوری (پس از کسر ارقام دوبار منظور شده شرکت‌ها)، نمودار (2)، نشان می‌دهد 144 شرکت سود ده، 71 شرکت زیان‌ده و 167 شرکت شربه‌سر خواهند بود. شرکت‌های عمران شهر، شهرک‌های صنعتی، آب و فاضلاب روستایی، گاز استان و شرکت‌های در حال تصفیه بیشترین شرکت‌های با سود صفر (سر‌به‌سر) را تشکیل می‌دهند. همچنین، شرکت‌های آب منطقه‌ای، تولید نیروی برق، برق منطقه‌ای بیشترین شرکت‌های زیان‌ده را تشکیل می‌دهند. لازم به ذکر است ۳۱ شرکت آب و فاضلاب روستایی استانی که در سال گذشته زیانده دیده شده بود، به دلیل انتقال وظایف و مأموریت آن‌ها به شرکت‌های آب و فاضلاب استانی صفر در نظر گرفته شده است که موجب خروج این شرکت‌ها از فهرست شرکت‌های زیانده در لایحه بودجه ۱۴۰۰ شده است.

10 شرکت با بیشترین درآمد و هزینه

بررسی بیشترین درآمد و هزینه‌های عملیاتی شرکت‌های دولتی در جدول (1) آمده است. 10 شرکت اول به ترتیب 64 درصد و 63 درصد از درآمد و هزینه عملیاتی کل شرکت‌های دولتی را تشکیل می‌دهند. شرکت پالایش نفت آبادان با 132 هزار میلیارد تومان، شرکت ملی نفت با 104 هزار میلیارد تومان و شرکت ملی گاز ایران با 97 هزار میلیارد تومان به ترتیب بیشترین درآمد را داشته و در مجموع 31 درصد از درآمد عملیاتی کل شرکت‌های دولتی را تشکیل می‌دهند. در مقابل شرکت پالایش نفت آبادان، بانک سپه و پالایش نفت اراک به ترتیب با 132 هزار میلیارد تومان، 95 هزار میلیارد تومان و 91 هزار میلیارد تومان  به ترتیب بیشترین هزینه را داشته و در مجموع 31 درصد از هزینه عملیاتی کل را تشکیل می‌دهند.

مهمترین نکته در خصوص درآمد و هزینه لایحه شرکت‌های دولتی 1400 نسبت به 1399، اصلاح درآمد و هزینه شرکت ملی نفت ایران (کاهش 60 درصدی) و شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران (کاهش 99 درصدی) و کاهش بخش عمده‌ای از درآمد و هزینه عملیاتی آن‌ها است. بنابر گفته‌های سخنگوی ستاد لایحه بودجه 1400، این اتفاق در راستای اصلاح ساختار بودجه شرکت‌های تابعه وزارت نفت و انعکاس تصویر واقعی و درست از حجم بودجه شرکت‌های دولتی بوده است.[1]

همچنین در خصوص سودآوری شرکت‌ها، جدول (2)، 10 شرکت اول با بیشترین سود آوری (در بین 144 شرکت سودآور)، با ایجاد سودآوری 114 هزار میلیارد تومانی 96 درصد از کل سود شرکت‌های سوده را ایجاد کرده و 10 شرکت زیان‌ده (در بین 71 شرکت زیان‌ده) با ایجاد زیان 56.6 هزار میلیارد تومانی 96 درصد از کل زیان‌ده را ایجاد خواهند کرد.

 شرکت‌های سود‌ده: شرکت ملی نفت با سود عملیاتی 66 هزار میلیارد تومانی (55.8 درصد از سود) بیشترین سودآوری در بین شرکت‌های دولتی را ایجاد خواهدکرد. پس از آن، شرکت ملی گاز ایران با 15 هزار میلیارد تومان و مادرتخصصی مدیریت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق با 14.3 هزار میلیارد تومان سود آوری در جایگاه بعدی قرار دارند.

شرکت‌های زیان‌ده: بانک سپه که در سال 1399 در بین بانک‌های سودده داشته در لایحه بودجه 1400 شرکت‌های دولتی به شرکت زیان‌ده تبدیل شده است. این شرکت با ایجاد زیان 38 هزار میلیارد تومانی (57.7 درصد از کل زیان) بیشترین زیان در بین شرکت‌های دولتی را ایجاد خواهد کرد. با توجه به ادغام 5 بانک نظامی در بانک سپه، این احتمال می‌رود، 5 بانک مذکور زیان‌ده بوده و با ادغام در بانک سپه و انتقال زیان آن بانک‌ها به به بانک سپه موجب زیان‌ده شدن این بانک می‌شود. پس از بانک سپه، شرکت مادر تخصصی تولید نیروی برق حرارتی با 9.6 هزار میلیارد تومان و سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران با 2.4 هزار میلیارد تومان بیشترین زیان عملیاتی را ایجاد خواهند کرد.

جمع‌بندی

• بر اساس لایحه 1400، در سال آینده، 144 شرکت سودآوری مثبت، 166 شرکت سربه‌سر و 71 شرکت زیان‌ده خواهند بود.
• طبق پیش‌بینی انجام شده در لایحه بودجه شرکت‌های دولتی، انتظار می‌رود در سال 1400، شرکت‌های دولتی 52.6 هزار میلیارد تومان سود محقق نمایند.
• شرکت‌های وابسته به وزارت نفت همواره بخش عمده‌ درآمدها و هزینه‌های شرکت‌های دولتی را تشکیل می‌دهند، به طوری که در سال 1400، شرکت‌های وابسته به وزارت نفت با کسب درآمد 572 هزار میلیارد تومانی و هزینه 484 هزار میلیارد تومانی به ترتیب 53.5 درصد و 47.7 درصد از کل درآمد و هزینه پیش‌بینی شده برای شرکت‌های دولتی را شامل می‌شوند.
• شرکت‌های تابعه وزارت نفت با ایجاد سود 87.66 هزار میلیارد تومان بیشتر سود را ایجاد نمایند. بیشترین زیان نیز مربوط به بانک‌ها با 33.9 هزار میلیارد تومان خواهد بود. با توجه به اینکه در گروه بانک‌ها، فقط بانک سپه زیانده بوده و 8 بانک دیگر سود ده یا سربه‌سر هستند، زیاده‌بودن گروه بانک احتمالاً ناشی از ادغام 5 بانک‌ وابسته نظامی به بانک سپه است.
• 10 شرکت اول به ترتیب 64 درصد و 63 درصد از درآمد و هزینه عملیاتی کل شرکت‌های دولتی را تشکیل می‌دهند.

[1] سخنگوی ستاد لایحه بودجه ۱۴۰۰: «برای مثال، درآمد مندرج در بودجه شرکت ملی نفت ایران ناشی از انعکاس تمامی منابع حاصل از فروش نفت خام و میعانات گازی است و این در حالی است که 5.85 درصد درآمد فروش نفت متعلق به شرکت ملی نفت نبوده و وفق ماده (۷۰) قانون اساسنامه شرکت ملی نفت ایران در دفاتر شرکت ثبت می‌شود؛ لذا به منظور شفافیت بیشتر و واقع نمایی بودجه شرکت‌های تابعه وزارت نفت، کسورات قانونی آن‌ها در بودجه تفصیلی این شرکت‌ها به تفکیک سهم دولت، سهم صندوق توسعه ملی، سهم هدفمندی، سهم مناطق محروم و سایر سهم‌های قانونی از درآمد کل آن‌ها کسر شده تا رقم واقعی درآمد متعلق به این شرکت‌ها و متناسب با آن، رقم واقعی هزینه این شرکت‌ها در بودجه آن‌ها انعکاس یابد».

پایان پیام//