روزنامه ایران ۲۴ فروردین به گفت وگو با کارشناسان در خصوص تأثیرات مذاکرات وین بر بازار سرمایه پرداخت و نوشت: بازار سهامی که از تابستان ۹۹ در حالت نزولی قرار گرفته بود به اخبار و حواشی مذاکرات وین نیز واکنش خاصی نشان نداد و آنچه از آغاز دور جدید مذاکرات تا کنون بر بازار سرمایه گذشته همان رویه سابق است. روند منفی شاخص و افزایش صف‌های فروش در حالی که کارشناسان سناریوهای مختلفی از تأثیرات نشست برجام بر بازار سرمایه را برمی‌شمردند.

شاید انتظار و پیش‌بینی بورس ایران از مذاکرات برجامی این بود که درصورت توافق در بلندمدت قیمت دلار کاهش پیدا کند اما کارشناسان عقیده دارند با توجه به تورم انتظاری و حجم نقدینگی، ریزش قیمت دلار پایین‌تر از ۲۰ هزار تومان احتمال کمی وجود دارد. با این حال پرسش‌هایی پیرامون این موضوع مطرح می‌شود: بازگشت امریکا به برجام و برداشته شدن تحریم‌ها چه تأثیری بر بازار سرمایه خواهد داشت؟ آیا بازگشت شرایط به‌حالت قبل از خروج امریکا از برجام، رشد بازار را تضمین می‌کند؟ دلیل بی‌واکنشی بازار به مذاکرات وین چیست؟ 

بازار، روند مذاکرات را پیش خور کرده

علی اسلامی بیدگلی دبیرکل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران گفت: شاید امیدواری با احتمال بالا از نتایج مذاکرات وجود نداشته باشد اما مردم در انتظار سیگنال‌های مثبت تری از وین هستند. اصولاً بخشی از آثار این گونه اتفاقات پیش از رخداد در بازارها هضم می‌شود در رابطه با این مذاکرات هم چنین اتفاقی افتاده است، زمانی ‌که خود خبر رخ می‌دهد ممکن است بازتاب ناگهانی مجددی وجود نداشته باشد چراکه بخشی از اخبار پیش از این توسط بازار هضم شده است.

اساساً اقتصاد این‌گونه نیست که بتوان خیلی سریع آثار اتفاقات را بر متغیرها سنجید؛ معمولاً نتایج آسان زودتر در بازار خود را نشان می‌دهند. به‌عنوان مثال کاهش نرخ ارز به‌عنوان نتیجه آسان مذاکرات از همان تابستان اثر خود را بر بازار نشان داد.
 با این حال اگر مذاکرات با روند مثبت پیش برود و برای ایران همراه با دستاورد باشد باید در انتظار دو اتفاق باشیم؛ رخداد کوتاه مدت، آن است که به احتمال زیاد قیمت ارز تحت تأثیر قرار می‌گیرد که البته بخشی از این موضوع پیش از این در بازار اثر خود را نشان داده است.

بخش دوم مربوط به گشایش در امور برخی شرکت هاست. ممکن است منجر به افزایش درآمدها در سال ۱۴۰۰ و بهبود چشم‌انداز انتظاری برخی صنایع شود؛ البته همزمان نباید فراموش کرد که ...با حل اینهاست که سیگنال‌های مثبت به بازار داده می‌شود، بویژه الان که بازار سرمایه جمعیت کثیری سرمایه‌گذار دارد و معیشت طیف گسترده‌ای از افراد طبقه متوسط به این بازار گره خورده است.
بر بحث مذاکرات وین مسأله بازار سرمایه در اولویت نخست قرار ندارد بلکه در صورت توافق گشایش‌های اقتصادی در کشور حاصل می‌شود که با رشد اقتصادی آثار آن بر بازار سرمایه هم نمایان می‌شود.

مفروضات وین و اثر آن بر بورس ایران

فردین آقابزرگی کارشناس ارشد بازار سرمایه معتقد است: اقتصاد در هر کشور به رخدادهای سیاسی مرتبط است و نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که این تأثیر خنثی باشد. اگرچه شدت و ضعف تأثیرپذیری اقتصاد از مسائل سیاسی می‌تواند در یک کشور نسبت به کشور دیگر کمتر یا بیشتر باشد.

اقتصاد ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و بخصوص بازار سرمایه که به مرور زمان و با توسعه ضریب نفوذ سهامداری بسیاری از فعالان بازار مرتباً رخدادهای سیاسی اثرگذار مانند زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری، تصمیمات و نتایج مذاکرات برجام را پیگیری می‌کند و به‌دلیل سرعت واکنش‌ها در بورس و قابلیت نقد شوندگی فزاینده در بورس، معمولاً نتایج و پیامدهای اینگونه مسائل در بورس بیشتر قابل مشاهده است. موضوع برجام و تأثیرات آن بر بورس در حالت‌ها و مفروضات زیر قابل بررسی و تحلیل است:
اول – حصول توافق بین طرفین مذاکرات برجام و پیشرفت محسوس در حل و فصل منازعات و در نتیجه گشایش‌های اقتصادی در مراودات بین‌الملل احتمال کاهش نرخ ارز متأثر از بهبود روابط خارجی و گشایش اقتصادی به‌دلیل تلطیف روابط سیاسی با کشورهای غربی و تراز تجاری ارزی مثبت.

ورود بخشی از منابع ارزی بلوکه شده ایران در خارج از کشور و افزایش عرضه ارز در بازار به‌منظور کنترل بیشتر تورم و جلوگیری از افزایش قیمت کالا و خدمات در جهت حمایت از مصرف کنندگان و اقشار ضعیف جامعه و در نتیجه کاهش قیمت ارز ممکن است در عملکرد سود و زیان برخی شرکت‌ها و صنایع ارزآور و کامادیتی محور تأثیر منفی داشته باشد (که البته در میان مدت بواسطه رفع موانع تأمین مواد اولیه و قطعات ماشین‌آلات تولیدی این اثر منفی تا حدود زیادی کاهش خواهد یافت.) کاهش نرخ ارز در این سناریو تغییری در ارزیابی آن دسته از سهامی که قبلاً مبتنی بر ارزش جایگزینی  یا ارز روز دارایی براساس دلار محاسبه می‌شود تأثیر منفی خواهد گذاشت و در نتیجه بخشی از صنایع و شرکت‌های بورسی با تعدیل منفی قیمت سهام مواجه خواهند شد.
دوم – عدم حصول توافق یا تأخیر در تصمیمات برجام و احتمال افزایش نرخ ارز متأثر از تداوم جریان روابط سیاسی با کشورهای غربی و تراز تجاری ارزی منفی.
در این سناریو کماکان به‌دلیل محرومیت از مراودات بین‌المللی و منابع ارزی کشور، در عرضه ارز محدودیت وجود خواهد داشت و کماکان انتظارات تورمی، تقاضای ارز را افزایش خواهد داد و در نتیجه در مناسب ترین شکل ممکن نرخ ارزها در سطح فعلی پایدار خواهد بود (هرچند در میان مدت یکساله حداقل به میزان نرخ تورم مورد انتظار برای سال ۱۴۰۰ به میزان ۴۰ تا ۵۰ درصد نرخ ارز هم تقریباً به همین میزان رشد می‌کند.)

در این سناریو تأثیر آن بر بازار سرمایه کماکان اجرای طرح‌های توسعه و تأمین قطعات یدکی ماشین‌آلات با مشکل پیشین مواجه خواهد بود و در نتیجه فرایند تولید در کشور با اصطکاک بیشتری به جریان ادامه خواهد داد و آثار آن بر مقادیر تولید و فروش شرکتها و صنایع مشاهده خواهد شد. به‌هر روی احتمالات بالا در کنار سایر رخدادهایی از جمله قرارداد چین می‌تواند بازار سرمایه را تحت تأثیر مثبت و منفی قراردهند لیکن به‌دلیل در دسترس نبودن اطلاعات کافی و قابل تحلیل، میزان این اثرات در پیش‌بینی‌ها بسیار مؤثر است.
با این وجود درحال حاضر بازار سرمایه و بورس در کشور ما تحت تأثیر عوامل زیر است:
۱-رشد قابل توجه در سال ۹۹
۲- افزایش عرضه اوراق بدهی در بورس
۳- ادامه ساختار معاملاتی محدود کننده (دامنه نوسان نامتقارن)
۴- تداوم انتشار اطلاعات متناقض در حوزه اقتصاد کشور
۵- تکیه بیش از اندازه وقایع اقتصادی و بورس به مذاکرات برجامی
۶-نداشتن نقشه دوم برای مقابله با به نتیجه نرسیدن تفاهمات برجامی
۷- سایه سنگین بازار پول بر بازار سرمایه و عدم توجه به خواسته‌های فعالان بازار سرمایه
۸- تأثیر پاندمی کرونا بر کسب و کار و مشاغل
۹- بررسی سوابق رفتاری شاخص های بورس پس از طی یک دوره رونق
سخن پایانی آنکه انتظار تداوم رشد سطح عمومی قیمت ها و شاخص در بورس آن هم لزوماً به میزان بازدهی سال ۹۹ متصور نیست.