ایران به عنوان کشوری با اقلیم خشک و کم‌بارش، همواره شاهد بروز دوره‌های متوالی خشکسالی و ترسالی بوده و این موضوع در کشور، مسئله تازه‌ای نیست.

سال‌هاست که همه صاحب‌نظران به این باور رسیده‌اند و برای همین هشدارهایی از وخامت شرایط منابع آبی داده شده تا با ارائه راه‌حل‌های مختلف مدیریت، تنش حاصل از این پیامد سهل‌تر شود اما به واسطه تغییر اقلیم، توزیع نامناسب منابع آبی و تغییر الگوی مصرف روند بی‌آبی و کم‌آبی تشدید شده است.

این موضوع در نیمه جنوبی و غربی کشور نمود بیشتری داشته و باعث ایجاد نگرانی‌هایی شده است. لرستان هم به‌عنوان یکی از استان‌های غربی، تحت تاثیر این کم‌بارشی‌ها قرار گرفته و هم‌اکنون افت سطح آب‌های زیرزمینی را شاهد هستیم.

متوسط سطح آب‌های زیرزمینی لرستان حدود ۲.۱ متر افت داشته است

در همین خصوص داریوش حسن‌نژاد، مدیرعامل آب منطقه‌ای لرستان با اشاره به بحث جدی وضعیت منابع  و بحران آب در استان و خشک شدن پیکره‌های منابع آب سطحی و زیرزمینی اظهار کرد: متوسط بارش استان بر اساس آمار سازمان هواشناسی از مهر تا اردیبهشت سال آبی جاری ۳۴۴ میلی‌متر بوده که نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته ۴۳ درصد و متوسط دوره آماری ۳۹ درصد کاهش داشته است.

وی ضمن اشاره به کاهش بالای روان آب‌های استان گفت: دبی و حجم رواناب در رودخانه‌های اصلی استان اردیبهشت سال آبی جاری نسبت به دوره مشابه سال گذشته به طور متوسط ۵۴ درصد و متوسط طول دوره آماری ۷۹ درصد کاهش داشته است. 

حسن‌نژاد اضافه کرد: رودخانه سیلاخور در محل رحیم آباد با ۹۱ درصد کاهش و رودخانه سبزه در چم چیت با ۷ درصد کاهش به ترتیب بیشترین و کمترین کاهش حجم رواناب را در اردیبهشت سال آبی جاری نسبت به دوره مشابه پارسال داشته‌اند. 

مدیرعامل آب منطقه‌ای لرستان یادآور شد: رودخانه کشکان در محل پلدختر با دبی ۲۲ مترمکعب برثانیه نسبت به سال گذشته حدود ۳۸ درصد کاهش داشته است. 

وی در رابطه با وضعیت بحرانی و نگران‌کننده متوسط سطح آب زیرزمینی محدوده‌های بیلان استان عنوان کرد: در اردیبهشت سال جاری نسبت به این ماه در پارسال به طور متوسط حدود ۲.۱ متر افت داشته که معادل حجمی ۸۴ میلیون مترمکعب است و نسبت به سال گذشته حدود ۲۰۰ درصد کاهش نشان می‌دهد. 

حسن‌نژاد افزود: دشت اشترینان با حدود ۳ متر افتِ سطح آب و کسری مخزن حدود ۹ میلیون مترمکعب و دشت بروجرد- دورود با حدود ۲ متر افت و کسری مخزن حدود ۳۶ میلیون مترمکعب بیشترین تغییرات سطح آب زیرزمینی را در اردیبهشت سال جاری نسبت به همین ماه طی سال ۹۹ داشته‌اند. 

مدیرعامل آب منطقه‌ای لرستان به کاهش ۶۰ درصدی دبی چشمه ها در اردیبهشت سال جاری نسبت به پارسال و ۵۰ درصد کاهش نسبت به بلندمدت اشاره کرد و افزود‌: از ۲۰ سال گذشته تا منتهی به پایان سال آبی ۹۹-۹۸ بطور متوسط حدود ۲ متر با حجمی تقریبی ۹۰ میلیون مترمکعب و سالانه حدود ۰.۱ متر(۱۰ سانتی متر) با حجمی حدود  ۵ میلیون مترمکعب آبخوان‌های آبرفتی افت داشته‌اند. 

حسن‌نژاد ادامه داد: محدوده مطالعاتی کوهدشت و رومشکان به ترتیب با کاهش حدود ۱۶ متر و حدود ۸ متر که معادل حجم آب ۸۸ میلیون مترمکعب و حدود ۲۸ میلیون مترمکعب است در ۲۰ سال گذشته بیش‌ترین کاهش سطح و حجم منابع آب زیرزمینی را داشته‌اند. 

مدیرعامل آب منطقه‌ای لرستان در پایان اضافه کرد: بر اساس آماربرداری دوره سوم منابع انتخابی شبکه بهینه سنجش آب زیرزمینی توسط ۱۰۲۲۱ دهنه چشمه با خروجی سالانه حدود ۹۰۲ میلیون مترمکعب و ۱۶۶۳ رشته قنات با خروجی سالانه حدود ۸۰ میلیون مترمکعب و چاه‌های بهره‌برداری حدود ۷۰۲ میلیون مترمکعب از منابع آب زیرزمینی در سال تخلیه می‌شود.

بیش‌ترین میزان مصرف منابع آبی در حوزه کشاورزی است و ناگفته نماند که رشد جمعیت، کشاورزی نادرست، نادیده گرفتن مزیت‌ها و عطش توسعه، بحران آب را صدچندان می‌کند، بنابراین نیاز است در راستای توسعه کشاورزی نوین و استفاده از روش‌های بالا بردن بهره‌وری آب گام‌های اساسی برداشت. یکی از این راهکارها استفاده از سیستم‌های نوین آبیاری است.

اجرای سیستم نوین آبیاری در سطح ۶ هزار هکتار

در همین خصوص اسفندیار حسنی مقدم، رئیس سازمان جهادکشاورزی لرستان با اشاره به اینکه یکی از مهم‌ترین برنامه‌ها و اولویت‌های وزارت جهاد کشاورزی توسعه سیستم‌های نوین آبیاری است، عنوان کرد: از ۱۹۳ هزار هکتار اراضی آبی استان لرستان ۵۸ هزار هکتار مجهز به سیستم نوین آبیاری بوده یعنی ۳۱ درصد از این اراضی به سامانه‌های نوین آبیاری مجهز شده‌اند در صورتی که در کشور حدود ۲۹ درصد از اراضی آبی به سامانه‌های نوین تجهیز شده است.

به گفته وی لرستان در اجرای سیستم‌های آبیاری نوین نسبت به میانگین و متوسط کشوری جلوتر است.

حسنی‌مقدم گفت: سال جاری ۶ هزار هکتار از اراضی آبی استان به سیستم نوین آبیاری اعم از بارانی و قطره‌ای مجهز می‌شود.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان با اشاره به اینکه به ازای هر هکتار آبیاری بارانی دولت ۱۱ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان پرداخت می‌کند، افزود: در آبیاری موضعی نیز حدود ۲۲ میلیون تومان توسط دولت پرداخت می‌شود، البته ما منتظر اصلاح و دستورالعمل جدید برای سال جاری هستیم که این میزان افزایش پیدا کند.

وی با بیان اینکه هیچ‌گونه محدودیت اعتباری‌ برای اجرای سیستم‌های نوین آبیاری در لرستان وجود ندارد، خاطرنشان کرد: کشاورزان و بهره‌برداران استان به منظور اجرای سیستم‌های نوین آبیاری به مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان‌ها مراجعه کنند.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان تاکید کرد: اجرای سیستم نوین آبیاری در اراضی آبی سبب ارتقای بهره‌وری و کاهش هدر رفت آب در سطح مزارع می‌شود.

هم‌اکنون طول دوره‌های ترسالی کمتر و سیکل خشکسالی بلندتر شده و از سوی دیگر حتی بارش‌های مساعد در دوره‌های موسوم به ترسالی نیز قادر به جبران کسری منابع آبی نیست بنابراین ضمن سازگار شدن با این وضعیت و حفاظت از منابع موجود، باید تا حد ممکن از هدررفت آن جلوگیری کرد.

تنش آبی در ۸ شهر لرستان

حمیدرضا کرم‌وند، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب لرستان در خصوص منابع آبی و مصرف آب استان گفت: عمده مصرف آب در دنیا و کشور برای کشاورزی بوده اما مصرف آب شرب با توجه به منابع تامین آن مورد اهمیت است. 

وی افزود: در لرستان از نعمت سدهای آب جهت تامین آب شرب پایدار برای شهرها و روستاها در استان محروم هستیم و امسال در ۸ شهر استان تنش آبی داریم. بنابراین لزوم مصرف بهینه و صرفه جویی در مصرف آب بیش از پیش احساس می‌شود.

کرم‌وند در ادامه ضمن اشاره به میزان بالاتر بارش‌ها در استان نسبت به سایر مناطق خصوصا استان‌های نیمه شرقی و جنوب شرقی افزود: در بحث تخصیص اعتبارات به دلیل اینکه میزان میانگین بارش‌ها در لرستان از برخی استان‌ها بیشتر است اعتبارات نسبتا کمتری به ما تخصیص داده می‌شد اما با پیگیری‌های صورت گرفته و همچنین ارائه ادله مبنی بر نبود سدها و منابع آب پایدار و وجود تنش آبی در استان توانستیم اعتبارات خوبی را در این بخش جذب کنیم.

در پایان باید گفت که پیامد ورود موج‌های گرد و غبار، خشکسالی ۱۴۰۰ را حادتر کرده چراکه بر طبق شنیده‌ها، امسال بودجه‌ای نیز برای مقابله با معضل ریزگردها اختصاص نیافته است و این موضوع بر وخامت اوضاع می‌افزاید بنابراین نیاز است از همین ابتدای سال، مسوولان مربوطه توجه بیشتری روی مسئله کم‌آبی و پیامدهای ناشی از آن داشته باشند.