خشکسالی در سال های اخیر به یکی از معضلات و بحران های جهانی تبدیل شده است و مبحث مدیریت آب بیش از هر چیزی برای گذران این دوران به عنوان اصلی ترین گزینه بر روی میز تصمیم گیری قرار دارد. مدیریت آب ، از آب های زیر زمینی گرفته تا سطحی و همچنین کشاورزی و آب شرب شهری و روستایی الزامی بنیادی برای افزایش تاب آوری در برابر خشکسالی محسوب می شود.

مازندران سرسبز و در نظر مردم پرآب نیز همانند دیگر مناطق کشور سال ها است که در مسیر خشکسالی قرار گرفته است و این واقعیت را نیز می توان در آمار بارندگی بهاره و پاییزه به عنوان پرباران ترین فصول سال این خطه شمال کشور مشاهده کرد . در کنار نزولات جوی که این روزها کمتر با تن تشنه مازندران سر آشتی دارد ، کنترل و مدیریت آب رودخانه ها به عنوان اصلی ترین ذخایر آبی استان و کشور امری حیاتی به شمار می رود.

سدسازی در کنار پیامدهای زیست محیطی و عوارض های ناشی از تغییر مختصات طبیعت گویا تنها راه برای کنترل و مدیریت آب رودخانه ها است و این اقدام برای رودخانه هراز به عنوان پرآب ترین رود شمالی کشور به یک انتظار ۳۰ ساله تبدیل شده است.

ساخت سد هراز اواخر دهه ۶۰ مطرح شد و حتی در سال های ۶۹ و ۷۰ در ردیف اعتباری بودجه ملی کشور قرار گرفت، اما به دلیل اختلافات سیاسی، زیست محیطی و اجتماعی ، عملیات اجرایی آن حدود ۱۸ سال بعد یعنی در سال ۱۳۸۸ آغاز شد.

طبق طراحی ، این سد از نوع مخزنی و با ساختار خاکی با هسته رسی به ارتفاع ۱۵۰ متر با طول تاج ۳۷۳ متر است که پیش بینی می شود ظرفیت نهایی تجمیع ۶۵۰ میلیون مترمکعب آب را داشته باشد .

ضرورت و اهمیت تکمیل هر چه سریع تر و به بهره برداری رساندن سد هراز به این است که این سد به تنهایی می تواند حدود ۷۰۰ میلیون متر مکعب آب برابر با هشت سد بزرگ و کوچک و ۸۰۰ قطعه آببندان فعلی استان ذخیره سازی کند. قابلیت سد هزار تامین آب زراعی ۱۱۰ هزار هکتار اراضی دشت هراز معادل حدود نیمی از اراضی شالیزاری مازندران در کنار تامین آب شرب ۱۴ شهر و ۵۰۰ روستای منطقه و همچنین تولید انرژی برقابی به میزان ۲۵ مگاوات و کنترل سیلاب است.

به اعتقاد کارشناسان ، با بهره برداری از سد هراز مشکلات کم آبی بیش از یکصد هزار هکتار از اراضی پایین دست سد و شهرستان های آمل ، بابل ، محمودآباد ، فریدونکنار وبابلسر رفع و آب شرب مورد نیاز بیش از یک میلیون نفر از ساکنان این مناطق نیز تامین خواهد شد.

علاوه بر این سد هراز به تنهایی ظرفیت مهار حدود ۱۴درصد آب سطحی استان را دارد که از رودخانه هراز جریان می یابد و می تواند بخش کشاروزی استان را تحت تاثیر قرار دهد.

با این حال با وجود اینکه میانگین سد سازی در کشور حدود ۱۰ سال است ، اما سد هراز پس از گذشت سه دهه از تهیه طرح و بیش از یک دهه از آغاز اجرا هنور بدرستی به نیمه راه نرسیده و این پروژه به حکایتی طولانی و پر غصه در چهره عمران و آبادانی استان تبدیل شده است.

گزارش رسمی

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای مازندران اردیبهشت ماه امسال در بازدید از سد هراز که با حضور رئیس سازمان مدیریت بحران کشور انجام شده بود ، میزان پیشرفت فیزیکی طرح را حدود ۴۰ درصد الام کرد و با اعلام این که تا پایان سال ، ١٠ درصد دیگر از عملیات اجرایی سد انجام خواهد شد، گفت:برای تکمیل پروژه جاده جایگزین و تکمیل سد هراز حدود ٨٠٠ تا یکهزار میلیارد تومان به قیمت روز اعتبار نیاز است.

ابراهیم یخکشی افزود: در صورت تامین بموقع اعتبار سد هراز تا سه سال آینده به بهره برداری می رسد.

وی گفت:در سال ٩٩ حدود ۱۲۰ میلیارد تومان اعتبار برای تکمیل سد هزار تخصیص یافت و با این میزان اعتبار، عملیات اجرایی سد از رکود چند ساله حاکم خارج شد.

یخکشی همچنین گفت که در سال جاری نیز برای تکمیل سد هراز ۴۰ میلیارد تومان اعتبار در نظرگرفته شده است.

علت تاخیر و موانع

معاون عمرانی استانداری مازندران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در باره آخرین وضعیت سد هراز ، گفت : تاکنون بالغ بر ۳۶۵ میلیارد تومان برای سد هراز هزینه شده است که از این میزان ۱۴۰ میلیارد تومان برای احداث جاده جایگزین ، ۷۵ میلیارد برای تملیک اراضی و ۱۵۰ میلیارد تومان هم برای احداث مخزن سد بوده است.

مهدی رازجویان با بیان اینکه سد هراز هم اکنون ۴۳ درصد پیشرفت فیزیکی دارد ، افزود : برای تکمیل این پروژه به یکهزار و ۲۰۰ میلیارد تومان اعتبار بر اساس نرخ روز نیاز است.

وی اصلی ترین علت کندبودن روند احداث سد را کمبود اعتبار و تخصیص آن عنوان کرد و گفت : در حال پیگیری برای مشارکت بخش خصوصی هستیم و در همین راستا مجوز ماده ۵۶ اخذ شده و ادامه کار در دست پیگیری قرار دارد.

معاون استاندار مازندران گفت: اوضاع جوی منطقه و پرتردد بودن مسیر در روزهای خاص به علت تردد زیاد مسافران هم از دیگر علت های کندی روند کار احداث سد است.

مدیر عامل شرکت آب منطقه ای مازندران هم پیشتر به معضل ایجاد جاده جایگزین برای ساخت سد هراز اشاره کرد و گفت : اکنون برای جلوگیری از خطرات ناشی از سیلاب باید راه ۱۲ کیلومتری جایگزین در جاده هراز که در محوطه سد هراز قرا گرفته است ، هر چه سریع تر ساخته شود و این کار فقط به اعتبار نیاز دارد.

البته مشکلات دیگری هم در راه ساخت سد هراز وجود داشته است که در دولت تدبیر و امید به وجود تحریم های سنگین و کاهش درآمدهای نفتی کشور با اختصاص بودجه برداشته شده است که به عنوان نمونه می توان به حل معضل عمارت زباله اشاره کرد ، عمارتی که بر اثر انباشت چهار دهه ای زباله چندین شهرستان ایجاد شد و در سال های گذشته به یکی از موانع اصلی ساخت سد تبدیل شده بود.

حل معضل عمارت زباله در چارچوب ساماندهی و رفع مشکل پسماند مازندران صورت گرفت و برای این کار علاوه بر تهیه زمین برای ساخت نیروگاه زباله سوز ، اعتبار کلانی هم اختصاص یافت.

در واقع تکلیف زمین جایگزین منطقه عمارت برای ساماندهی زباله آمل سه ماه پس از سفر دکتر محمدباقر نوبخت معاون رییس جمهوری و رییس سازمان برنامه و بودجه کشور به مازندران به سرانجام رسید، سفری که نتیجه آن بازدید از چند طرح پسماند و تخصیص بودجه ۶ هزار میلیارد ریالی برای حل این معضل مزمن استان بود.

یکی دیگر از اقدامات صورت گرفته برای رفع مشکل ساخت سد هراز در دولت تدبیر و امید ، آغاز ساخت جاده جایگزین به طول چهار کیلومتر است تا تردد در جاده زیبای هزار که دست برقضا پرترددترین جاده کشور هم محسوب می شود پس از آبگیری سد دچار خلل نشود. طبق پیش بینی ها بخشی از جاده کنونی هراز با احداث سد به زیر آب خواهد رفت.

بر اساس برنامه ریزی قرار است جاده انحرافی برای ادامه ساخت سد هراز حدود یک سال به صورت موقت جهت کاهش بار ترافیکی استفاده شود و در این مدت جاده اصلی جایگزین به طول ۱۱ کیلومتر احداث شود که چهاربانده خواهد بود. / ایرنا