«ابراهیم رئیسی» رئیس جمهور جدید ایران، علیرغم آمریکاستیزی مشهور خود تمایل خود را برای مشارکت مجدد در مذاکرات پیرامون برجام که بیشتر به توافق هسته‌ای ایران معروف است، اعلام کرده است. زمانیکه در سال ۲۰۱۵ برجام به تصویب رسید، به ایران مهلت داده شد تا از وضعیت تحریمی که به طور پراکنده از زمان تأسیس به عنوان جمهوری اسلامی در ۱۹۷۹ در معرض آن بوده است، استفاده کند. با این حال، پس از خروج ایالات متحده در زمان رئیس جمهور دونالد ترامپ، تحریم‌های شدیدی علیه ایران در سال ۲۰۱۸ مجددا اعمال شد؛ این گزیده‌ای از مطلب ارائه شده توسط «سارانش میشرا» پژوهشگر مسائل بین الملل «او آر اف» بنیاد تحقیقاتی آبزرور مستقر در دهلی است که به گزینه‌های پیش روی هند در میان ادامه تحریم‌ها علیه ایران پرداخته است.

این کارشناس هندی در گزارش خود اینگونه اظهار می‌کند که با توجه به جایگاه ایران به عنوان نهمین کشور تولیدکننده بزرگ نفت در جهان و یکی از بزرگترین تامین کنندگان آن، این تحریم‌ها موجب افزایش قیمت جهانی نفت با افزایش تقاضا و کاهش عرضه گردیده است.

هند که دومین مشتری بزرگ ایران است، همواره به تحریم‌ها نگاهی نامطلوب داشته و از پیامد‌های منفی این تحریم‌ها رنج برده اند

وی همچنین معتقد است که کشور‌هایی از جمله هند که دومین مشتری بزرگ ایران است، به تحریم‌ها نگاهی نامطلوب داشته و از پیامد‌های منفی این تحریم‌ها رنج برده اند.

علاوه بر آن، «سارانش میشرا» اضافه می‌کند که واقعیت این است که ایران، عربستان سعودی را به عنوان دومین تامین کننده بزرگ نفت هند در سال ۲۰۱۸ کنار گذاشته بود. همچنین، افزایش قیمت نفت کسری تجاری هند را بدتر کرد و پیامد‌های اقتصادی شدیدی را به دنبال داشت.

این کارشناس هندی اعتقاد دارد که با گسترش ذخیره سازمان کشور‌های صادرکننده نفت (اوپک پلاس) و محدودیت‌های عرضه برای حمایت از قیمت نفت در طول قرنطینه طولانی مدت کوید_۱۹، قیمت جهانی نفت خام بیشتر افزایش یافته است. این امر به طور قابل ملاحظه‌ای به قیمت بنزین در بسیاری از مناطق هند کمک کرده و دولت را تحت نظارت شدید قرار داده است.

کارشناس «او آر اف» می‌گوید: نخست وزیر نارندرا مودی این وضعیت را ناشی از وابستگی هند به واردات می‌داند که مربوط به زمان دولت «ائتلاف مترقی متحد» است؛ لذا نخست وزیر بر تعهد دولت خود در کاهش این وابستگی تأکید کرده است.

در بلندمدت، کاهش وابستگی هند به واردات نفت خام، عملی‌ترین راه حل برای کاهش فشار بر روی شهروندان، جلوگیری از تورم زیاد و تقویت رشد اقتصادی است

وی می‌افزاید: با این حال، داده‌ها نشان می‌دهد که این امر به دلیل روند رو به افزایش مصرف سوخت در هند، همراه با ظرفیت محدود زمان بر خواهد بود. حرکت به سوی منابع جایگزین انرژی، مانند گاز طبیعی، یک فرآیند کند خواهد بود، زیرا هند بیش از نیمی از نیاز‌های خود را وارد می‌کند.

«سارانش میشرا» همچنین عقیده دارد که در بلندمدت، کاهش وابستگی کشور به واردات نفت خام، عملی‌ترین راه حل برای کاهش فشار بر روی شهروندان، جلوگیری از تورم زیاد و تقویت رشد اقتصادی است. اما در کوتاه مدت، ادامه تجارت سودآور نفت خام با ایران برای هند مفید خواهد بود و این مسئله بر اهمیت لغو تحریم‌ها تأکید می‌کند.

تحلیلگر هندی می‌گوید: هند و ایران با بهره گیری از عدم عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی (واقعیتی که آن را از پایبندی به تعرفه‌های تعیین شده توسط این سازمان رهایی می‌بخشد) پنج دور مذاکره بر سر توافق تجاری ترجیحی ایران و هند انجام داده اند. توافق تجاری ترجیحی ایران و هند به دو کشور اجازه می‌دهد تعرفه‌های محصولات و کالا‌های یکدیگر را کاهش دهند.

علیرغم امکان تحقق توافق تجاری ترجیحی ایران و هند، نزدیکی روزافزون ایران با رقیب منطقه‌ای هند یعنی چین، همچنان برای دهلی نو نامطلوب است

وی می‌افزاید: هند بیش از یک سوم تقاضای ایران برای شکر و برنج را تامین می‌کند. در سه ماهه اول سال ۲۰۲۰، ایران حدود ۷۰۰ هزار تن برنج باسماتی از هند وارد کرد. همچنین، سایر صادرات کشاورزی به ایران شامل جو، کنجد، شکر، نیشکر و روغن است. در سال مالی ۲۰۱۹، سبد صادراتی هند به ایران ۳.۵ میلیارد دلار ارزش گذاری شده بود و در ۱۰ ماه اول سال مالی جاری این ارزش ۲.۸ میلیارد دلار به ثبت رسید. سایر صادرات هند شامل برنج نیمه آسیاب شده، چای سیاه، کود، مواد شیمیایی، ماشین آلات و ابزار، نخ پلی استر و پارچه است.

کارشناس بنیاد تحقیقاتی آبزرور اضافه می‌کند که علیرغم امکان تحقق توافق تجاری ترجیحی ایران و هند در زمانی کوتاه، نزدیکی روزافزون ایران با رقیب منطقه‌ای هند یعنی چین، همچنان برای دهلی نو نامطلوب است. مزایای این توافق ممکن است تحت تأثیر وابستگی شدید بین ایران و چین قرار گیرد.

وی می‌گوید: در مارس ۲۰۲۱، چین و ایران یک قرارداد ۲۵ ساله ۴۰۰ میلیارد دلاری در زمینه همکاری استراتژیک امضا کردند که بر اساس آن ایران در طرح چینی یک کمربندیک جاده مشارکت دارد. علاوه بر آن، احتمال ایجاد کریدور چین_روسیه_ترکیه_ایران بسیار زیاد است. چین همچنین تجارت گسترده نفت با ایران را بدون در نظر گرفتن تحریم‌ها ادامه داده و خود را به یک متحد مهم برای ایران در وضعیت نابسامان اقتصادی تبدیل کرده است.

این پژوهشگر بر این باور است که این سرمایه گذاری‌های اقتصادی موجب شده تا هند از نفوذ روزافزون چین در منطقه و احتمال اینکه مانع از تلاش هند برای تجارت با کشور‌های آسیای میانه شود، جلوگیری کند که در آن صورت هند با وجود پتانسیل بازار زیاد محدود می‌شود.

هند و ایران همواره از روابط دوستانه‌ای در زمینه آموزش، انرژی و مبادلات زیربنایی برخوردار بوده و رقابت با پاکستان و موضع گیری‌های عمدتاً ضد طالبانی و حمایت از یک حکومت دموکراتیک در افغانستان میان آن‌ها مشهود است

وی می‌گوید: بندر چابهار از تحریم معاف شده و این موضوع به نفع هند است. با این حال، تاخیر‌های مکرر ناشی از تحریم‌ها باعث شده است که ایران به دنبال عملیات مربوط به بندر با همکاری چین باشد، زیرا این امر همچنان برای بهبود اقتصاد ایران بسیار مهم است.

سارانش میشرا اضافه می‌کند که برای مقابله با چین و تامین منافع اقتصادی آن، هند باید روابط اقتصادی قوی با ایران را از سر بگیرد در حالی که نگرانی‌های خود را در رابطه با تحریم‌های آمریکا بار دیگر تکرار کرده است.

این کارشناس می‌گوید: هند و ایران همواره روابط دوستانه‌ای در زمینه آموزش، انرژی و مبادلات زیربنایی دارند؛ در حالی که رقابت با پاکستان و موضع گیری‌های عمدتاً ضد طالبانی و حمایت از یک حکومت دموکراتیک در افغانستان در رابطه با هردو مشهود است.

با وجود ادامه مذاکرات در وین و تغییر ریاست جمهوری آمریکا، به نظر می‌رسد توافق هسته‌ای ایران به بن بست رسیده است

پژوهشگر بنیاد تحقیقاتی آبزرور اضافه می‌کند که با این حال، محدودیت‌های وضع شده از طریق تحریم ها، کنترل هند بر مشارکت استراتژیک و اقتصادی این کشور با حکومت دینی شیعه را تضعیف کرده است.

تحلیلگر هندی می‌گوید: این امر به نوبه خود راه را برای چین با توجه به مشکلات اقتصادی ایران برای ایجاد یک انجمن مستحکم که تأثیر منفی بر نفوذ هند در منطقه را گسترش می‌دهد، هموار کرده است.

وی معتقد است: با وجود ادامه مذاکرات در وین و تغییر ریاست جمهوری آمریکا، به نظر می‌رسد توافق هسته‌ای ایران به بن بست رسیده است. در حالی که هم از سوی آمریکا و هم از طرف ایران تمایل زیادی برای تمدید توافق هسته‌ای وجود دارد، اما رئیسی از مذاکره با ایالات متحده در مورد موضوعات مختلفی که از نظر دولت بایدن مهم است خودداری کرده است. رئیس جمهور جدید ایران، علیرغم آمریکایی ستیزی مشهور خود تمایل خود را برای مشارکت مجدد در مذاکرات پیرامون برجام که بیشتر به توافق هسته‌ای ایران معروف است، اعلام کرده است

میشرا در پایان می‌گوید: با این حال، صرف نظر از نتیجه مذاکرات ایران و آمریکا، وضعیت کنونی ایجاب می‌کند که هند با توجه به اهمیت استراتژیک و اقتصادی ایران، رویکرد‌های جایگزینی برای حفظ منافع خود در ایران ایجاد کند.

/بازار